|
| Khối doanh nghiệp nhà nước nắm giữ nhiều nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội. Ảnh: Song Lê |
Hoạt động chưa hiệu quả
Đến đầu năm 2021, Việt Nam còn gần 500 DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và gần 200 DN do Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối. DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn đang tập trung hoạt động ở một số ngành, lĩnh vực như quốc phòng, an ninh; nông, lâm nghiệp và công trình thủy lợi...
Hiện nay, nếu loại trừ các DN quốc phòng, an ninh và nông lâm nghiệp thì chỉ còn 94 DNNN quy mô lớn gồm: 9 tập đoàn kinh tế; 67 tổng công ty nhà nước; 18 công ty hoạt động theo mô hình nhóm công ty mẹ - con. Tuy chỉ chiếm hơn 10% về số lượng nhưng 94 DNNN này đang nắm giữ khoảng 90% tổng tài sản, 88% tổng doanh thu và 86% lợi nhuận trước thuế của toàn bộ DNNN trên phạm vi toàn quốc.
Thời gian qua, hiệu quả hoạt động của DNNN đã được cải thiện, thể hiện được vai trò chủ đạo trên một số lĩnh vực, tạo nguồn thu lớn cho Nhà nước. Tuy nhiên, còn nhiều lực cản trong quá trình sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động và huy động nguồn lực của khối DNNN.
Vị trí, vai trò của DNNN chưa thể hiện rõ, nhất là vai trò dẫn dắt, tạo động lực, mở đường, hướng dẫn, thúc đẩy các thành phần kinh tế khác phát triển, thúc đẩy liên kết giá trị gia tăng. DNNN chưa phát huy vai trò ở những ngành có ảnh hưởng, quyết định đến việc hỗ trợ nâng cao sức cạnh tranh của khu vực DN Việt Nam, nhất là lĩnh vực công nghệ cao, các ngành có khả năng dẫn dắt, chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại, công nghiệp hóa.
Hiệu quả hoạt động của các DNNN chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ, vẫn còn các DN và dự án sản xuất, kinh doanh hiệu quả thấp, thua lỗ. Trong thời qua, hầu như các tập đoàn kinh tế, tổng công ty chưa khởi công được nhiều dự án, công trình mới. Nhiều DNNN có dự án, đặc biệt là các dự án nguồn điện, các dự án phát triển dầu khí chậm tiến độ do không huy động được các nguồn lực đầu tư...
Kiến nghị tăng quyền chủ động
Dự kiến sau Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với DNNN, Chính phủ sẽ ban hành một nghị quyết với mục tiêu tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động, huy động nguồn lực của DNNN trong phát triển kinh tế - xã hội.
Tại cuộc làm việc với đại diện các bộ, ngành, chuyên gia và tập đoàn, tổng công ty vừa được Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức, nhiều DNNN kiến nghị, cần tiếp tục tập trung tháo gỡ điểm nghẽn trong hoạt động đầu tư của DNNN trên nguyên tắc khó khăn, vướng mắc ở cấp nào, địa phương nào thì cấp đó, địa phương đó phải chủ động, kịp thời tháo gỡ, giải quyết. Trường hợp vượt thẩm quyền phải chủ động báo cáo cấp trên trực tiếp xem xét, xử lý với phương châm “sớm nhất, hiệu quả nhất” để khơi thông nguồn lực, phát huy vai trò, vị trí của DNNN.
Tại cuộc họp, nhiều chuyên gia kiến nghị Chính phủ cần tiếp tục củng cố vai trò mở đường, dẫn dắt của DNNN trong nền kinh tế, bảo đảm khu vực này là lực lượng tiên phong trong đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Đồng thời, đẩy mạnh công tác sắp xếp, cơ cấu lại DNNN để huy động nguồn lực cho đầu tư phát triển. Một số ý kiến nhấn mạnh, việc cổ phần hóa, thoái vốn cần theo nguyên tắc thị trường, đảm bảo công khai, minh bạch, hiệu quả và thu hồi tối đa vốn nhà nước.
Đặc biệt, đại diện Viettel, VNPT, SCIC… kiến nghị cần hoàn thiện chính sách để DNNN hoạt động theo cơ chế thị trường chủ động theo hướng tách bạch chức năng quản lý hành chính nhà nước với chức năng đại diện vốn nhà nước tại DN. Theo đó, Nhà nước quản lý theo mục tiêu, giao mục tiêu cho DN; DNNN được chủ động, tự quyết trong điều hành sản xuất, kinh doanh, nắm bắt cơ hội thị trường, giảm bớt việc can thiệp trực tiếp của cơ quan đại diện chủ sở hữu vào hoạt động của DN.
Bên cạnh đó, nghiên cứu cơ chế chính sách tiền lương gắn với năng suất lao động và hiệu quả kinh doanh và cho phép DNNN tự quyết định. Đổi mới công tác cán bộ, đặc biệt là cán bộ cấp cao để tuyển dụng hoặc thuê cán bộ chất lượng cao... Nghiên cứu hình thành các quỹ để phục vụ mục tiêu đổi mới sáng tạo, đầu tư mạo hiểm tại một số DNNN quy mô lớn góp phần tạo nguồn lực cho phát triển DN...
