|
| Các khâu như giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi, giải phóng mặt bằng… thường xảy ra vi phạm pháp luật về đất đai. Ảnh: Tường Lâm |
Theo số liệu được công bố tại Hội thảo “Thực trạng vi phạm pháp luật về đất đai và kiến nghị sửa đổi chính sách, pháp luật về đất đai” do Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Ban Cán sự Đảng Tòa án Nhân dân tối cao tổ chức ngày 28/6/2021, các vụ án hành chính liên quan đến đất đai có xu hướng tăng liên tục, từ mức chiếm 64,2% tổng số các vụ án về hành chính năm 2015 lên trên 80% năm 2020. Cũng trong khoảng thời gian này, số vụ án dân sự, kinh doanh thương mại liên quan đến đất đai chiếm 75% tổng số các vụ án Toà án Nhân dân tối cao thụ lý, giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm (trong đó, số vụ đã giải quyết chiếm 83,49%). Các vụ án hình sự liên quan đến đất đai diễn ra rất đa dạng, động cơ, mục đích phạm tội rất phức tạp. Có nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng, liên quan đến nhiều tổ chức, nhiều người, trong đó có cả cán bộ có chức vụ cao, gây thiệt hại lớn đối với tài sản của Nhà nước, ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức và niềm tin của xã hội đối với Đảng và Nhà nước.
Tình trạng vi phạm pháp luật trong quản lý đất đai xảy ra phổ biến trong các hoạt động như: Giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất (không đúng mục đích, không qua đấu giá quyền sử dụng đất, không theo quy hoạch đã được phê duyệt…); thu hồi, giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (không đảm bảo quyền lợi của Nhà nước, người sử dụng đất có đất bị thu hồi, nhà đầu tư; chậm trễ trong trả tiền đền bù…); quản lý đất đai trước và sau khi cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (vi phạm trong việc xác định giá trị đất đai trước khi cổ phần hoá; chuyển mục đích sử dụng đất sau khi cổ phần hoá…); cấp, thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (không đúng trình tự thủ tục, không đúng thẩm quyền…); quản lý quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất (không tương thích với các quy hoạch khác; thường xuyên bị điều chỉnh…).
Một số ý kiến chỉ ra, một trong những nguyên nhân chính của tình trạng vi phạm pháp luật trong quản lý đất đai là do còn những hạn chế, bất cập trong chính sách, pháp luật về đất đai cũng như sự chồng chéo, chưa thống nhất trong một số quy định giữa Luật Đất đai 2013 với các văn bản hướng dẫn thi hành Luật và với một số luật khác (Bộ luật Dân sự, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở…). Điều này dẫn đến sự lúng túng trong quản lý và tạo ra những khe hở cho một số cá nhân và tổ chức lợi dụng để tham nhũng và trục lợi, gây lãng phí, thất thoát tài sản của Nhà nước. Thêm vào đó, năng lực của bộ máy quản lý nhà nước về đất đai còn chưa cao, nhất là chất lượng nguồn nhân lực. Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về đất đai còn sơ sài, thiếu thống nhất…
Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Hòa Bình, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao cho rằng, việc đánh giá toàn diện tình hình vi phạm pháp luật và xử lý vi phạm từ hoạt động tư pháp sẽ là cơ sở để kiến nghị với Trung ương những nội dung liên quan đến hoạt động tư pháp trong lĩnh vực đất đai, phục vụ tổng kết thực hiện Nghị quyết 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, định hướng cho việc sửa đổi chính sách, pháp luật đất đai giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Trên cơ sở thực tiễn, ông Nguyễn Hòa Bình lưu ý, phải hoàn thiện hệ thống pháp luật chủ đạo là Luật Đất đai và hệ thống pháp luật liên quan theo hướng đơn giản, tiện ích, rõ ràng, dễ hiểu, dễ thực thi; đồng bộ thống nhất với Hiến pháp, với các đạo luật, khắc phục xung đột, chồng chéo; bổ sung những khoảng trống chưa được điều chỉnh. Luật Đất đai phải tạo ra hành lang pháp lý chống được vi phạm, đặc biệt là tội phạm tham nhũng, đấu giá, đấu thầu. Đặc biệt, phải đảm bảo quyền, lợi ích người dân theo nguyên tắc thị trường.
Ngoài ra, việc tổ chức thực hiện các luật hiện hành, đặc biệt là Luật Đất đai phải bảo đảm đầy đủ, tránh dự án giao rồi thành dự án treo, làm lãng phí nguồn lực; tăng cường thanh tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các vi phạm, tội phạm. Nghiên cứu, tổ chức lại các cơ quan thực thi pháp luật về đất đai một cách chuyên nghiệp, đồng bộ hơn, trong đó có tòa án về đất đai, cơ quan thanh tra về đất đai. Tăng cường công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng đất đai bao gồm đăng ký tài sản, cơ sở dữ liệu quốc gia, kiểm soát tài sản...
