|
| Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Hải Đăng |
Diễn đàn Kinh tế Việt Nam năm 2018 vừa được Ban Kinh tế Trung ương tổ chức sáng 11/1 đã nhấn mạnh đến chủ đề “cải thiện năng suất trong bối cảnh công nghiệp hoá” để đánh giá về điểm nghẽn tăng trưởng và bản đồ năng suất của Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp cụ thể giúp Việt Nam có thể tận dụng được lợi thế sản xuất tiềm năng và nâng cao năng lực sản xuất, năng suất lao động góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng và sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Nhiều tiềm năng và dư địa
Theo ông Trần Văn Thọ, Đại học Waseda, (Tokyo), Thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, đặc trưng của kinh tế Việt Nam hiện còn nhiều dư thừa lao động trong nông nghiệp và khu vực kinh tế cá thể rất lớn; tỷ lệ đầu tư không thấp nhưng cơ cấu không hiệu quả; doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí cao và được ưu đãi về vốn, về đất đai; doanh nghiệp tư nhân còn nhỏ bé, bất lợi trong thị trường các yếu tố sản xuất như vốn, đất đai…
Bên cạnh đó, DN vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chiếm vị trí lớn nhưng chất lượng FDI còn thấp, ít tác động đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế lên cao. Liên kết hàng dọc giữa FDI và DN trong nước còn quá yếu nên tác động lan toả công nghệ, tri thức kinh doanh đến nền kinh tế còn yếu.
Trong khi đó, DN Việt Nam, nhất là tư nhân có quy mô quá nhỏ, năng suất thấp, không có năng lực xuất khẩu và không kết nối được với chuỗi giá trị toàn cầu của các công ty đa quốc gia.
Cũng do nền kinh tế quy mô nhỏ nên không có năng lực du nhập công nghệ, không đổi mới thiết bị, không đầu tư lớn để cách tân công nghệ. Tại Việt Nam, có rất ít thông tin về du nhập công nghệ của DN, không có dữ liệu về ngoại tệ cho công nghệ du nhập.
Đây là những dư địa lớn để tăng năng suất lao động qua tái phân bổ nguồn lao động; cải cách thể chế trong thị trường yếu tố sản xuất và khu vực doanh nghiệp sẽ tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực, tăng năng suất.
Ông Kenichi Ohno, Viện Nghiên cứu Chính sách quốc gia Nhật Bản cho rằng, sự tăng trưởng của Việt Nam trong quá khứ là do số lượng (nguồn vốn và lao động) chứ không phải là chất lượng (năng suất). Chất lượng chính sách của Việt Nam vẫn thấp so với các nền kinh tế có năng suất cao ở Đông Á. “Do đó, chất lượng chính sách cần phải được cải thiện cả về tư duy và khả năng nhằm vượt qua bẫy thu nhập trung bình, Chính phủ Việt Nam cần thực hiện nhiều dự án nâng cao năng suất hơn nữa” – ông Kenichi Ohno nhấn mạnh.
Tận dụng lợi thế đi sau
Sau khi chỉ ra những thực tại của kinh tế Việt Nam về năng suất lao động, ông Trần Văn Thọ đặt vấn đề, Việt Nam có thể phát triển tốc độ cao, vượt qua bẫy thu nhập trung bình dễ dàng nếu có chiến lược tận dụng tiềm năng đang có và lợi thế nước đi sau.
Theo đó, ông Thọ đề xuất, dư địa để tăng năng suất là chuyển dịch lao động từ nông sang công nghiệp, từ khu vực cá thể sang hình thức tổ chức DN hiện đại, từ tăng quy mô DN đang quá nhỏ hiện nay. Cùng với đó, khuyến khích du nhập công nghệ, kết hợp với phát triển thị trường vốn sẽ thúc đẩy đầu tư theo hướng cách tân công nghệ, tăng năng suất.
Ngoài ra, cần tiến hành công nghiệp hoá theo chiều sâu và theo diện rộng để tránh hiện tượng công nghiệp hoá quá sớm, để tạo việc làm năng suất cao cho lao động chuyển từ nông nghiệp và khu vực cá thể. Cùng với đó, thay đổi chiến lược thu hút FDI, DN trong nước sẽ tham gia vào mạng lưới cung ứng toán cầu và tăng năng suất qua chuyển giao công nghệ.
Đặt vấn đề về mũi đột phá năng suất trong lĩnh vực công nghiệp hoá, đối với Việt Nam – một quốc gia còn ở mức thu nhập trung bình, nhất là trung bình thấp thì công nghiệp là khu vực năng động nhất, năng suất cao nhất, dư địa cách tân công nghiệp lớn nhất.
“Cùng với đó, đẩy mạnh công nghiệp hoá theo hướng hiện đại sẽ thu hút lao động dư địa trong nông nghiệp, sẽ “phá hoại một cách sáng tạo” khu vực kinh tế cá thể làm cho năng suất lao động tăng nhanh. Công nghiệp hoá không tiến triển, lao động sẽ chuyển sang các ngành dịch vụ giá trị thấp” – ông Trần Văn Thọ đề xuất.
