Rộng cửa cho hàng Việt tham gia đấu thầu

Nhiều địa phương, chủ đầu tư, bên mời thầu đã chú trọng sử dụng hàng hóa trong nước sản xuất được. Ảnh: Lê Tiên

Trước yêu cầu hiện nay về tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất trong nước thay thế hàng nhập khẩu, chính sách ưu đãi cũng cần liên tục cập nhật, bổ sung để tạo động lực phát triển cho doanh nghiệp. Báo Đấu thầu đã phỏng vấn ông Trần Hào Hùng - Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) về các chính sách này.

Nhà nước hiện có những chính sách gì để tạo điều kiện cho hàng hóa sản xuất trong nước tham gia đấu thầu, thưa ông?

Đến nay, Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” đã triển khai được 10 năm. Mỗi bộ, ngành, lĩnh vực đều có những giải pháp, cách làm với nhiều chính sách để khuyến khích người Việt ưu tiên sử dụng hàng sản xuất trong nước.

Đối với hoạt động đấu thầu, Luật Đấu thầu năm 2005 đã có những quy định nhằm khuyến khích nhà thầu tăng cường sử dụng hàng hóa Việt khi tham gia đấu thầu. Tiếp đó, tại Khoản 1 Điều 14 Luật Đấu thầu 2013 cũng quy định: “Nhà thầu được hưởng ưu đãi khi tham gia đấu thầu trong nước hoặc đấu thầu quốc tế để cung cấp hàng hóa mà hàng hóa đó có chi phí sản xuất trong nước chiếm tỷ lệ từ 25% trở lên”.

Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu Trần Hào Hùng

Sau khi Luật Đấu thầu 2013 có hiệu lực, ngày 17/11/2015, Bộ KH&ĐT đã ban hành Thông tư số 14/2015/TT-BKHĐT công bố danh mục máy móc, thiết bị, phụ tùng thay thế, phương tiện vận tải chuyên dùng, nguyên liệu, vật tư, bán thành phẩm trong nước đã sản xuất được gồm 8 nhóm để các chủ đầu tư, bên mời thầu, nhà thầu có định hướng phù hợp, tạo điều kiện cho hàng Việt “có mặt” tại các gói thầu sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Để đẩy mạnh sản xuất và tiêu dùng vật tư, hàng hóa trong nước, giúp doanh nghiệp và sản phẩm hàng hóa, dịch vụ trong nước nâng cao sức cạnh tranh trước áp lực về hội nhập khi thực thi cam kết quốc tế, ngày 4/4/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 13/CT-TTg về tăng cường sử dụng vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước trong công tác đấu thầu các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng vốn nhà nước.

Liên tục cập nhật danh mục hàng hóa trong nước đã sản xuất được, ngày 30/3/2018, Bộ KH&ĐT đã ban hành Thông tư số 01/2018/TT-BKHĐT thay thế Thông tư số 14/2015/TT-BKHĐT. Ngày 17/8/2021, Bộ KH&ĐT tiếp tục ban hành Thông tư số 05/2021/TT-BKHĐT thay thế Thông tư số 01/2018/TT-BKHĐT công bố 9 nhóm danh mục hàng hóa trong nước đã sản xuất được (bổ sung thêm một số hàng hóa trong nước đã sản xuất được) gồm: phương tiện vận tải chuyên dùng; máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ; vật tư xây dựng trong nước; nguyên liệu, vật tư, linh kiện, phụ tùng thay thế; linh kiện, phụ tùng xe ô tô; vật tư cần thiết cho hoạt động dầu khí; nguyên liệu, vật tư, bán thành phẩm cho đóng tàu; máy móc, thiết bị, nguyên liệu, vật tư, linh kiện ngành viễn thông - công nghệ thông tin, nội dung số, phần mềm; giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, phân bón, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật.

Ngoài xây dựng và trình ban hành quy định ưu tiên cho hàng hóa có tỷ lệ nội địa hóa từ 25% trở lên trong Luật Đấu thầu, nhiều năm qua, Bộ KH&ĐT liên tục đẩy mạnh tuyên truyền cũng như tham mưu chính sách thúc đẩy sử dụng hàng hóa trong nước trong công tác đấu thầu dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Bộ KH&ĐT đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan rà soát, bổ sung, ban hành luật, cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất trong nước.

Hiệu quả của các chính sách trên ra sao, thưa ông?

Các chính sách ra đời đã tạo điều kiện thuận lợi để các bộ, ngành, địa phương, chủ đầu tư trên cả nước thực hiện tiết kiệm trong quá trình mua sắm tài sản công, ưu tiên mua sắm và sử dụng hàng hóa, dịch vụ trong nước sản xuất được khi triển khai thực hiện các dự án, công trình. Báo cáo công tác đấu thầu hàng năm ghi nhận nhiều địa phương, chủ đầu tư, bên mời thầu… đã chú trọng sử dụng hàng hóa trong nước sản xuất được và các nhà thầu cũng đã mạnh dạn đề xuất sử dụng nhiều mặt hàng “made in Việt Nam”. Từ đó thúc đẩy doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, phát triển sản xuất, góp phần giảm nhập siêu, tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

Tuy nhiên, theo đánh giá, hiện vẫn thiếu các quy định cụ thể, hiệu quả nhằm khuyến khích sản xuất hàng hóa trong nước thay thế hàng hóa nhập khẩu; ưu đãi đối với hàng hóa sản xuất trong nước. Thực tiễn đòi hỏi các chính sách ưu đãi phải cụ thể hơn đối với từng trường hợp. Trường hợp nào thì ưu đãi đối với nhà thầu, trường hợp nào ưu đãi đối với hàng hóa nhằm tạo điều kiện cũng như tăng cường tính cạnh tranh cho nhà thầu và hàng hóa trong nước.

Thời gian qua, nhiều mặt hàng mặc dù được sản xuất hoàn toàn trong nước nhưng chỉ dưới dạng nhập khẩu toàn bộ hoặc phần lớn nguyên vật liệu, vật tư từ nước ngoài, sau đó tiến hành khâu chế biến, chế tạo, lắp đặt tại Việt Nam rồi đăng ký thương hiệu, dán nhãn mác hàng hóa sản xuất trong nước. Các chính sách ưu đãi nêu trên vẫn chưa đủ mạnh để thúc đẩy nghiên cứu, sản xuất trong nước, tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư dây chuyền, công nghệ và nghiên cứu, sản xuất hàng hóa. Do đó, nhiều chuyên gia, các bộ, ngành đề xuất nghiên cứu, bổ sung quy định ưu tiên sử dụng hàng hóa sản xuất trong nước với tỷ lệ nội địa hóa lớn (bao gồm cả nguyên liệu, vật tư chế tạo ra hàng hóa đó), đặc biệt là hàng hóa do doanh nghiệp trong nước đầu tư dây chuyền, công nghệ sản xuất thay thế được hàng nhập khẩu; đồng thời sửa đổi, bổ sung quy định về ưu đãi đối với nhà thầu và hàng hóa trong nước trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc phù hợp với điều kiện thực tế trong nước, quán triệt chủ trương “khuyến khích người Việt Nam dùng hàng Việt Nam” mà không trái với các cam kết trong lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Trong bối cảnh nền kinh tế đang phải chịu nhiều áp lực do dịch Covid-19, Đảng và Nhà nước đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách về xây dựng, hoàn thiện pháp luật nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Nổi bật là Chỉ thị số 03-CT-TW ngày 19/5/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” trong tình hình mới... Đó cũng là cơ sở để thời gian tới, với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về đấu thầu ở Trung ương, Bộ KH&ĐT sẽ xây dựng những chính sách cụ thể, thiết thực hơn nhằm thúc đẩy sản xuất trong nước thay thế hàng nhập khẩu; tăng cường ưu đãi cho hàng hóa, dịch vụ sản xuất trong nước trong công tác tổ chức lựa chọn nhà thầu.

Ông có thể chia sẻ một số định hướng về xây dựng chính sách ưu đãi trong đấu thầu dành cho hàng Việt trong thời gian tới?

Tiếp tục tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, thời gian tới, Luật Đấu thầu sẽ được sửa đổi. Trong đó dự kiến bổ sung quy định về ưu đãi cho hàng hóa sản xuất trong nước; hàng hóa, dịch vụ được sản xuất, cung cấp bởi các nhóm yếu thế trong xã hội; quy định về khuyến khích dùng hàng hóa sản xuất trong nước thay thế hàng nhập khẩu; quy định đối với việc mua sắm sản phẩm đổi mới sáng tạo; mua sắm xanh nhằm mục tiêu phát triển bền vững.

Để thúc đẩy sản xuất trong nước, một số nội dung sẽ được nghiên cứu bổ sung như quy định về xác định và công bố danh mục hàng hóa sản xuất trong nước (bao gồm cả nguyên liệu, vật tư chế tạo ra hàng hóa đó), quy định cụ thể cách tính ưu tiên, ưu đãi đối với các loại hàng hóa này so với hàng hóa nhập khẩu hoặc hàng hóa có tỷ lệ nội địa hóa thấp. Nhà thầu chào các loại hàng hóa có tỷ lệ nội địa hóa lớn để thay thế cho hàng nhập khẩu sẽ được ưu tiên. Sẽ có các tiêu chí cụ thể định lượng về hàng Việt trong việc đánh giá hồ sơ dự thầu.

Việc bổ sung các chính sách ưu đãi trong đấu thầu khi sử dụng hàng Việt sẽ có tác động như thế nào đối với việc thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ hàng hóa nội địa?

Khi các chính sách “đủ mạnh” và hiệu quả nhằm hỗ trợ, ưu tiên và thúc đẩy mua sắm hàng hóa sản xuất trong nước thay thế hàng nhập khẩu sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư dây chuyền, công nghệ để sản xuất hàng hóa trong nước thay thế hàng nhập khẩu.

Tôi cho rằng, các chính sách ưu đãi sẽ thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp, tăng sức mạnh nội lực của nền kinh tế, góp phần phát triển đất nước.

Trân trọng cảm ơn ông!