|
| Đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân là tạo việc làm, đáp ứng nhanh nhạy nhu cầu thị trường. Ảnh: Lê Tiên |
Từ năm 2016, mỗi năm, Chính phủ đều ban hành Nghị quyết số 19/NQ-CP với các nhiệm vụ cụ thể nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, khuyến khích khởi nghiệp, sáng tạo. Nghị quyết đặt mục tiêu phấn đấu đạt trình độ của các nước ASEAN-4 về môi trường kinh doanh theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới (WB), Chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) của Diễn đàn Kinh tế thế giới, Chính phủ điện tử của Liên hiệp quốc...
Hội nghị lần thứ 5 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng cũng đã ra Nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 3/6/2017 về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với mục tiêu cải thiện môi trường kinh doanh. Thủ tướng Chính phủ cũng có nhiều chỉ thị về cắt giảm các điều kiện kinh doanh, hạn chế thanh tra 1 lần/năm…
Những nỗ lực đó đã đem lại tiến bộ bước đầu, được các tổ chức quốc tế công nhận. Năm 2017, WB đã nâng xếp hạng môi trường kinh doanh của Việt Nam lên 14 bậc, trong đó, chỉ tiêu nộp thuế tăng mạnh tới 86 bậc so với năm 2016, từ xếp thứ 167 lên vị trí 81.
Chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) của Việt Nam do Diễn đàn Kinh tế thế giới công bố năm 2017 cũng được nâng lên 5 bậc, xếp thứ 55. Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) thì nâng xếp hạng của Việt Nam về chỉ số đổi mới sáng tạo lên 12 bậc.
Rất trân trọng các tiến bộ đã đạt được, song chúng ta cũng cần nhìn thẳng vào sự thật là các xếp hạng đã đạt được chỉ ở vị trí trung bình thấp; các chỉ số về thể chế, hạ tầng cơ sở, chi phí ngoài pháp luật còn xếp rất thấp. Năng lực cạnh tranh quốc gia cũng như năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và sản phẩm, dịch vụ còn hạn chế.
Cụ thể, năm 2017, trong khi Chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) của nền kinh tế xếp thứ 55 thì chỉ số về thể chế xếp thứ 79, chỉ cải thiện được 3 bậc từ vị trí 82 của năm trước. Tương tự như vậy, Chỉ số về năng lực đổi mới sáng tạo xếp thứ 47 thì chỉ số về thể chế xếp thứ 87, cải thiện được 6 bậc từ xếp hạng 93 của năm trước. Chỉ số về cảm nhận tham nhũng (CPI) do Tổ chức Minh bạch quốc tế xếp Việt Nam ở vị trí 112 trên 176 nền kinh tế.
Điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh cho thấy, 65% doanh nghiệp xác nhận phải chi ngoài pháp luật để “bôi trơn” trong giải quyết các thủ tục hành chính.
Chính vì vậy, với vai trò người đứng đầu Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh phải cải cách thể chế, xây dựng Nhà nước liêm chính, Chính phủ kiến tạo, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển. Bên cạnh đó, những biện pháp đã được thế giới vận dụng có kết quả là xây dựng Chính phủ điện tử, thực hiện công khai minh bạch, trách nhiệm giải trình của người quyết định; thực hiện giám sát, kiểm soát quyền lực thông qua các tổ chức quần chúng, hiệp hội doanh nghiệp, báo chí... cũng được yêu cầu phải thực hiện.
Đây là cuộc cải cách rất khó khăn, gian khổ vì nó hạn chế các nhóm lợi ích bất chính, cắt giảm thu nhập ngoài pháp luật của viên chức, công chức hiện nay. Những khoản thu nhập ngoài này lớn hơn nhiều lần đồng lương chính thức và trước khi Nhà nước có thể cải cách tiền lương, giảm biên chế thì khó có ai “tự vác đá ghè chân mình”.
Giảm bớt chi phí về logistics, chi phí từ cầu đường, vận tải, bốc xếp hiện nay đang cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực cũng là yêu cầu cấp bách để giảm giá thành cho doanh nghiệp. Bước sang năm 2018, sức ép giảm chi phí rất lớn do thuế nhập khẩu đối với phần lớn hàng hóa từ các nước ASEAN và các nước đã ký Hiệp định Thương mại tự do với ASEAN và nước ta như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản… đều về 0%. Nếu không giảm được chi phí, doanh nghiệp Việt sẽ thua ngay trên “sân nhà”, nhường thị phần cho các nước khác, doanh nghiệp sẽ bị suy yếu, thậm chí phá sản.
Nhân tố quyết định của năng lực cạnh tranh quốc gia và doanh nghiệp là khoa học - công nghệ, sự sáng tạo. Máy ảnh kỹ thuật số đã thay thế máy ảnh phim Kodak, xe ô tô điện tự lái sẽ thay thế dịch vụ taxi trong những năm tới; năng lượng tái tạo, điện mặt trời, điện gió sẽ thay thế điện than gây ô nhiễm… Nhà nước phải khuyến khích sự đổi mới sáng tạo, ủng hộ tiến bộ khoa học - công nghệ, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào khoa học - công nghệ, phát triển nguồn nhân lực.
Số lượng và chất lượng doanh nghiệp quyết định sức mạnh kinh tế, năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Boeing, Microsoft, Apple… là đại diện cho nước Mỹ, cũng như Samsung, Hyundai… là hình ảnh của Hàn Quốc.
Số lượng doanh nghiệp trên 1.000 người dân là thước đo cho sự phát triển của kinh tế thị trường. So với các nước trong khu vực, số doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam còn quá ít và chưa có thương hiệu nào tiêu biểu cho quốc gia. Việt Nam cũng còn thua kém nhiều nước trong khu vực về năng lực cạnh tranh.
Hiện khu vực kinh tế tư nhân đăng ký theo Luật Doanh nghiệp chỉ chiếm 9 - 10% GDP, trong khi khu vực kinh tế hộ gia đình chiếm đến 31% GDP. Chúng ta thừa nhận đóng góp của khu vực kinh tế hộ gia đình về tạo việc làm, đáp ứng nhanh nhậy nhu cầu thị trường, nhưng cũng phải thừa nhận năng lực cạnh tranh của khu vực này trên thị trường quốc tế là không có và cũng khó cạnh tranh trên thị trường nội địa trước làn sóng thâm nhập của hàng hóa, dịch vụ nước ngoài.
Hơn thế nữa, do kinh doanh không đăng ký thương hiệu, không có nhãn hiệu hàng hóa, nên khu vực kinh tế tư nhân đang cạnh tranh không lành mạnh với các hàng giả, hàng nhái độc hại. Và đáng buồn là khu vực này lại có thể giàu lên nhanh nhờ sự “bảo kê” của một số quan chức quận, phường, làm méo mó cạnh tranh, kẻ gian thắng người ngay.
Để khắc phục những tồn tại đang hiện hữu của nền kinh tế, Nhà nước cần có chính sách khuyến khích kinh doanh đúng pháp luật, chế tài nghiêm các hiện tượng bảo kê, bao che làm ăn phi pháp. Nhà nước cũng cần khuyến khích doanh nghiệp kinh doanh lành mạnh, có chiến lược dài hạn, đầu tư vào khoa học - công nghệ, nguồn nhân lực. Điều này đòi hỏi phải cải cách quan hệ Nhà nước với doanh nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp liên kết lại để nâng cao năng lực cạnh tranh.
Mùa xuân là dịp để chúng ta nhìn lại việc đã qua, tổng kết kinh nghiệm và xác định nhiệm vụ cho thời gian tới. Chúc cho một mùa xuân mới với năng lực cạnh tranh cao sẽ đến với đất nước và doanh nghiệp Việt!
