|
Đó là thông tin được Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Đại Thắng chia sẻ tại Hội thảo chuyên đề Quản trị, huy động vốn và phát triển cơ sở hạ tầng hiệu quả: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị chính sách cho Việt Nam - Diễn đàn Kinh tế Việt Nam năm 2019.
Chiến lược phát triển kinh tế xã hội Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 đã xác định việc "xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, với một số công trình hiện đại, tập trung vào hệ thống giao thông và hạ tầng đô thị lớn" là một trong 3 đột phá chiến lược. Sự đồng bộ thể hiện ở 10 lĩnh vực kết cấu hạ tầng bao gồm: giao thông; cấp điện; thủy lợi, ứng phó với biến đổi khí hậu; đô thị; khu công nghiệp, cụm công nghiệp và khu kinh tế; thương mại; công nghệ thông tin và truyền thông; giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ; y tế; văn hoá, thể thao, du lịch. Trong đó, ưu tiên tập trung đầu tư cho 4 lĩnh vực trọng tâm là hạ tầng giao thông; hạ tầng cung cấp điện; hạ tầng thuỷ lợi và ứng phó với biến đổi khí hậu và hạ tầng đô thị lớn.
Liên quan đến nguồn lực đầu tư, bên cạnh việc ưu tiên sử dụng tối đa các nguồn vốn ngân sách nhà nước khả dụng, Chính phủ luôn quan tâm thúc đẩy việc thu hút nguồn vốn đầu tư tư nhân, đặc biệt thông qua mô hình PPP. “Theo số liệu thống kê sơ bộ, trong những năm qua, Việt Nam đã triển khai được 147 dự án theo hình thức PPP (không tính các dự án theo loại hợp đồng BT) với tổng mức đầu tư khoảng 1.144.152 tỷ đồng (tương đương 52 tỷ USD). Những dự án với nguồn lực đầu tư từ khu vực tư nhân quan trọng này đã góp phần cải thiện rõ rệt chất lượng hệ thống cơ sở hạ tầng tại Việt Nam” – Thứ trưởng Vũ Đại Thắng nhấn mạnh.
Hiện nay có một số thách thức lớn đối với phát triển kết cấu hạ tầng của Việt Nam trong thời gian tới như: quy mô nền kinh tế không lớn, khả năng tích lũy hạn chế dẫn đến việc duy trì mức đầu tư cao từ ngân sách nhà nước sẽ tạo áp lực lớn cho việc bảo đảm cân đối vĩ mô, ảnh hưởng đến sự phát triển chung của toàn nền kinh tế.
Áp lực của trần nợ công tăng cao, đồng thời Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình, điều này đồng nghĩa với việc nguồn vốn vay nước ngoài dành cho phát triển kết cấu hạ tầng ngày càng giảm và sẽ phải vay vốn ưu đãi với mức lãi cao hơn.
Việc duy trì và cải cách thể chế, cải cách thủ tục hành chính để cải thiện môi trường đầu tư, thu hút các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng là một thách thức lớn đối với toàn nền kinh tế.
Các điều kiện cần thiết để thu hút nguồn lực đầu tư từ khu vực tư nhân cho hệ thống cơ sở hạ tầng thông qua mô hình đầu tư PPP vẫn còn hạn chế do các nguyên nhân như: nhà nước chưa có đủ nguồn lực tài chính tham gia; năng lực thực hiện còn yếu; cơ chế chính sách chưa đồng bộ, chưa đủ mạnh và còn thiếu các cơ chế bảo đảm, bảo lãnh và chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư (rủi ro về doanh thu, rủi ro về chuyển đổi ngoại tệ…); đi cùng là việc thực thi chưa đảm bảo yêu cầu về tính chuyên nghiệp và minh bạch của thị trường.
Ngoài ra, còn có một số tồn tại làm ảnh hưởng tới quá trình thực hiện đầu tư theo mục tiêu của Chiến lược như: Thị trường vốn tại Việt Nam chưa phát triển, trong khi các ngân hàng thương mại còn hạn chế về khả năng cấp tín dụng cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng; Công tác quản lý nhà nước về đầu tư còn hạn chế, bao gồm cả việc quản lý vốn đầu tư, kiểm tra, giám sát và sự phối kết hợp giữa các Bộ, ngành, các địa phương.
Vì vậy, để đạt được các mục tiêu về phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng trong thời gian tới, trong đó có những dự án lớn về giao thông vận tải như đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông, Cảng Hàng không quốc tế Long Thành, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, tiếp tục hoàn thành các công trình điện, hạ tầng đô thị lớn, thủy lợi thích ứng biến đổi khí hậu và các hạ tầng khác..., việc đề xuất các giải pháp toàn diện, trong đó có đề xuất về cơ chế, chính sách để quản trị, huy động vốn đầu tư là vấn đề cấp thiết đối với Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Kumino Umeda cho rằng, Việt Nam cần có nhiều giải pháp để tối đa hóa tính hiệu quả của các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng liên quan đến chất lượng dự án, quản lý dự án… Những nhược điểm trong đầu tư các dự án kết cấu hạ tầng có thể kéo kinh tế Việt Nam đi chậm lại, do đó Việt Nam cần tìm thêm nhiều phương án tài chính khác cho phát triển cơ sở hạ tầng.
Hiện, Chính phủ Việt Nam đang tập trung mạnh mẽ vào hình thức huy động vốn cho phát triển hạ tầng bằng hình thức PPP. “Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả của hình thức này thì Việt Nam cần xây dựng thật tốt cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Chính phủ và nhà đầu tư. Nếu Việt Nam có thể thành công trong việc thực hiện hình thức PPP thì sẽ rất tốt cho sự phát triển kinh tế Việt Nam”, ông Kumino Umeda nhấn mạnh.
