|
| Hội thảo “Đấu thầu mua sắm công từ góc nhìn của doanh nghiệp” |
Khảo sát được thực hiện bởi VCCI và UNDP chỉ ra, cứ khoảng 3 doanh nghiệp tham gia hoạt động đấu thầu mua sắm công thì có 1 doanh nghiệp sẵn sàng chi trả chi phí ngoài quy định, "hoa hồng" để tăng khả năng trúng thầu.
Tại các đơn vị mời thầu là cơ sở y tế, tỷ lệ doanh nghiệp sẵn sàng chi trả chi phí ngoài quy định cao hơn các cơ quan khác (chiếm 40 - 45%). Đồng thời, tỷ lệ doanh nghiệp cho biết bị đối xử thiếu công bằng bởi bên mời thầu là các cơ sở y tế cũng cao nhất trong số các đơn vị mời thầu.
Về khó khăn hay gặp phải khi tham gia đấu thầu các gói thầu do cơ sở y tế công lập làm bên mời thầu, 22% doanh nghiệp tham gia khảo sát phản ánh tình trạng thời gian chuẩn bị hồ sơ dự thầu quá ngắn; 20% đề cập đến trở ngại về điều kiện thực hiện hợp đồng và tiêu chuẩn về năng lực nhà thầu khó bất thường.
Nếu phân chia doanh nghiệp thành các nhóm theo đặc điểm hàng hóa, dịch vụ đã cung cấp, dữ liệu khảo sát cho thấy, có tới 50% doanh nghiệp cung cấp trang thiết bị y tế đồng ý chi trả "hoa hồng" để trúng thầu. Tỷ lệ này với các nhóm doanh nghiệp cung cấp trang thiết bị phòng chống dịch và dược phẩm lần lượt là 38% và 33%. Với các loại hàng hóa, dịch vụ khác, tỷ lệ doanh nghiệp sẵn sàng chi trả ngoài quy định là 39%.
Tỷ lệ doanh nghiệp tham gia các gói thầu của cơ sở y tế chủ động tự đưa "hoa hồng" để dàn xếp việc đấu thầu lên tới 32,8% (tỷ lệ chung của các lĩnh vực là 25,2%). Tỷ lệ doanh nghiệp gặp tình huống cán bộ phụ trách đấu thầu của bên mời thầu, chủ đầu tư là cơ sở y tế gợi ý chi trả chi phí ngoài luồng là 21,3% (tỷ lệ chung của các lĩnh vực là 10,3%).
Đại diện Nhóm nghiên cứu, ông Trương Đức Trọng - Ban Pháp chế của VCCI cho rằng, những con số trên phản ánh mức độ phổ biến của chi phí ngoài quy định trong hoạt động đấu thầu y tế là rất đáng quan ngại. Kết quả đó cho thấy hoạt động phòng chống dịch bệnh trong thời gian qua có thể bị một số cá nhân và tổ chức lợi dụng để mưu lợi bất chính. Điều này không chỉ vi phạm pháp luật, làm mất tính cạnh tranh lành mạnh của hoạt động đấu thầu mà còn làm giảm hiệu quả công tác ứng phó đại dịch của cả nước, làm mất niềm tin nhân dân, đặc biệt đối với y đức của những cán bộ ngành y tế.
Theo ông Trọng, hàng loạt vụ việc sai phạm trong đấu thầu của các cơ sở y tế khiến nhiều cán bộ y tế bị khởi tố trong thời gian gần đây, trong đó có một số lãnh đạo các trung tâm kiểm soát bệnh tật của các tỉnh, thành phố trên cả nước, lãnh đạo cấp vụ, Bộ trưởng, Thứ trưởng Bộ Y tế... là một cảnh báo nghiêm túc về việc cần khắc phục những kẽ hở trong hoạt động đấu thầu thuốc, trang thiết bị y tế.
Nhìn rộng hơn, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký VCCI cho rằng, y tế có thể chỉ là một trong các lĩnh vực đấu thầu bị phát hiện tiêu cực do được đặc biệt chú ý trong 2 năm gần đây. Nhiều lĩnh vực khác như: đầu tư, xây dựng, giáo dục, tài nguyên - môi trường, mua sắm thường xuyên của các cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang, đơn vị sự nghiệp công lập, mua sắm của các doanh nghiệp nhà nước… cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ sai phạm nếu không được giám sát chặt chẽ.
"Điều này càng cho thấy tầm quan trọng của việc hoàn thiện khung khổ pháp lý cho hoạt động đấu thầu. Luật Đấu thầu (sửa đổi) đang trong thời gian xây dựng được kỳ vọng sẽ giúp các thủ tục đấu thầu minh bạch hơn, hạn chế các tiêu cực trong công tác lựa chọn nhà thầu, làm rõ trách nhiệm cá nhân của người đưa ra quyết định lựa chọn hình thức đấu thầu, của người đứng đầu chủ đầu tư, bên mời thầu, tổ chuyên gia, tổ thẩm định và tăng cường quy trình, trách nhiệm thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát hoạt động đấu thầu và chế tài xử lý vi phạm", ông Đậu Anh Tuấn nhận xét.
Để khắc phục những tồn tại, bất cập trên và đảm bảo các mục tiêu phát triển bền vững, ông Patrick Haverman - Phó Trưởng Đại diện UNDP cho rằng, Việt Nam cần nâng cao tính minh bạch và đẩy mạnh quá trình số hóa trong hoạt động đấu thầu công, trong đó lĩnh vực y tế phải là ưu tiên hàng đầu. Điều này càng quan trọng hơn, nhất là trong bối cảnh đại dịch Covid-19, để giúp ứng phó một cách hiệu quả đối với khủng hoảng và phục hồi kinh tế nhanh chóng sau đại dịch.
