“Siêu Thông tư” giúp đấu thầu qua mạng tăng tốc

Thông tư số 08/2022/TT-BKHĐT thay thế 8 thông tư hiện hành, tạo khung pháp lý tiệm cận quy định thế giới, được kỳ vọng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ công tác đấu thầu trong thời gian tới

Tăng tiện ích, giảm thủ tục

Theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Trần Quốc Phương, TT08 là một “siêu Thông tư” bởi phạm vi điều chỉnh rộng, bãi bỏ hàng loạt thông tư liên quan đến công tác đấu thầu do Bộ KH&ĐT ban hành, gồm các thông tư số: 01/2015/TT-BKHĐT, 03/2015/TT-BKHĐT, 05/2015/TT-BKHĐT, 14/2016/TT-BKHĐT, 04/2017/TT-BKHĐT, 05/2018/TT-BKHĐT, 11/2019/TT-BKHĐT, 05/2020/TT-BKHĐT. TT08 tích hợp toàn bộ các quy định để hướng dẫn các bên mời thầu (BMT), chủ đầu tư, nhà thầu triển khai đấu thầu từ ngày 16/9/2022.

Do tính chất quan trọng như vậy, TT08 đã được Cục Quản lý đấu thầu thuộc Bộ KH&ĐT dành nhiều thời gian, công sức để xây dựng, hoàn thiện tốt nhất nhằm đem lại hiệu quả vượt trội khi vận hành HTMĐTQG mới. “Chúng tôi nỗ lực để xây dựng một bộ khung pháp lý vừa tiệm cận quy định thế giới, kế thừa giá trị của hệ thống đấu thầu qua mạng được hình thành và phát triển hơn 10 năm qua cũng như mang tới những tiện ích mới, thân thiện nhất với người dùng khi sử dụng HTMĐTQG”, đó là khẳng định của ông Trần Hào Hùng, Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu.

Thực tế, có nhiều tiện ích kép cho nhà thầu từ chức năng tích hợp dữ liệu điện tử khi thực hiện đấu thầu theo TT08. Theo đại diện của Ban Quản lý dự án các công trình dân dụng và công nghiệp TP.HCM, TT08 “cởi trói” rất nhiều thủ tục cho nhà thầu, nhất là các quy định liên quan đến đánh giá tình hình tài chính của nhà thầu, qua đó giúp tiết kiệm thời gian, kinh phí cũng như tạo nên tính minh bạch, khách quan trong quá trình đánh giá.

“Về số liệu báo cáo tài chính, HTMĐTQG tích hợp với hệ thống thuế điện tử, hệ thống đăng ký doanh nghiệp, do đó nhà thầu không phải kê khai số liệu. Điều này thực sự tạo nên tính cải cách trong việc đánh giá năng lực tài chính của nhà thầu theo hướng khách quan, chính xác và hiệu quả nhất khi có bên thứ 3 xác thực, có khả năng hậu kiểm cao. Nhà thầu không phải nộp báo cáo tài chính tương ứng với các kỳ kế toán đã hoàn thành của các năm theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu (HSMT), kèm theo là bản chụp được chứng thực một trong các tài liệu sau đây: biên bản kiểm tra quyết toán thuế; tờ khai tự quyết toán thuế (thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp) có xác nhận của cơ quan thuế về thời điểm đã nộp tờ khai; tài liệu chứng minh việc nhà thầu đã kê khai quyết toán thuế điện tử; văn bản xác nhận của cơ quan quản lý thuế (xác nhận số nộp cả năm) về việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế; báo cáo kiểm toán (nếu có)”, đại diện Ban Quản lý dự án các công trình dân dụng và công nghiệp TP.HCM chia sẻ.

“Tiện ích này giúp tiết kiệm chi phí đi lại, sao y chứng thực, thời gian, tiền bạc cho nhà thầu rất nhiều khi dự thầu”, đại diện Công ty TNHH Tư vấn Thiết kế Thái An khẳng định.

Trong khi đó, đối với những trường hợp Hệ thống chưa tích hợp, nhà thầu cần chuẩn bị các tài liệu để đối chiếu trong quá trình thương thảo hợp đồng.

Với kết cấu gồm 5 Chương, 39 Điều và các mẫu hồ sơ, phụ lục kèm theo, TT08 đặt chủ đầu tư, BMT, nhà thầu làm trung tâm của ứng dụng các tính năng, tiện ích trên HTMĐTQG mới.

Nội dung được đông đảo nhà thầu đồng thuận chính là TT08 đã tăng thêm tính chủ động, linh hoạt cho nhà thầu khi dự thầu. Theo đó, rất nhiều nội dung thuộc hồ sơ dự thầu của nhà thầu sẽ được phép làm rõ, thay thế, bổ sung - cải tiến hoàn toàn so với các quy định cũ. “Tinh thần của TT08 cho phép nhà thầu thay thế hoặc bổ sung các nội dung như nhân sự chủ chốt, thiết bị trong vòng 3 ngày và được thực hiện 1 lần. Các nội dung liên quan đến giấy phép bán hàng (đối với hàng hóa đặc thù), chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng chỉ cần bổ sung trước khi trao hợp đồng. Đây là những đột phá quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà thầu hoàn thiện hồ sơ, bổ sung kịp thời trong thời gian đánh giá hồ sơ dự thầu (HSDT), trước khi ký hợp đồng, tránh được việc loại bỏ những nhà thầu thực sự đủ năng lực, kinh nghiệm nhưng chỉ vì một số tài liệu trong hồ sơ chưa hoàn tất mà mất đi cơ hội cạnh tranh”, đại diện Công ty TNHH Tư vấn công nghệ xây dựng Quang Minh nhận xét.

Chặn đứng các chiêu trò “cài cắm”

Mặt tích cực của TT08 được nhiều nhà thầu đánh giá cao là gần như nhận diện được hầu hết những chiêu trò phổ biến đang cản trở sự cạnh tranh của nhà thầu. Từ đó, hàng loạt biện pháp mạnh được đưa ra nhằm triệt tiêu những “cài cắm” từ khi lập HSMT.

Ban hành kèm TT08 là Phụ lục 9 chỉ rõ những hành vi “cài cắm”, gây khó khăn, hạn chế sự tham gia của nhà thầu ở tất cả các lĩnh vực như xây lắp, mua sắm hàng hóa, tư vấn, dịch vụ phi tư vấn.

Theo đó, các nội dung vi phạm Khoản 2 Điều 12 Nghị định 63 như: xác nhận khảo sát hiện trường, cam kết bãi đổ thải, mỏ vật liệu… nếu BMT cố tình đưa vào HSMT cũng sẽ bị tuyên vô hiệu, nhà thầu không cần đáp ứng.

Về nội dung liên quan đến nhân sự chủ chốt và hợp đồng tương tự, hai “chốt chặn” thường khiến nhà thầu bị loại oan cũng được TT08 điểm danh. “Thông tư không yêu cầu nhân sự chủ chốt phải có trình độ cao với gói thầu hàng hóa thông dụng. Gói thầu dịch vụ phi tư vấn không đòi hỏi nhân sự có chuyên môn cao… Điều này thực sự đáp ứng mong đợi của các nhà thầu khi thực tế có những gói thầu đơn giản như vệ sinh công nghiệp, giặt ủi, cung cấp thiết bị văn phòng nhưng HSMT lại yêu cầu nhân sự phải tốt nghiệp đại học, có nhiều chứng chỉ, chứng nhận kèm theo”, ông Châu Quốc Quang, Giám đốc Công ty TNHH MTV Dịch vụ vệ sinh chuyên nghiệp Bảo Quang cho biết.

Đặc biệt, Thông tư nêu rõ, không được quy định các tiêu chí mà pháp luật chuyên ngành không yêu cầu như: giấy phép hành nghề, giấy xác nhận đối tác và các yêu cầu về chứng chỉ, chứng nhận mà pháp luật chuyên ngành không quy định. Đơn cử, HSMT gói thầu chỉnh lý tài liệu yêu cầu nhân sự phải là lưu trữ viên hoặc lưu trữ viên chính, nghĩa là nhân sự phải là viên chức, tiêu chí này trong HSMT được coi là gây hạn chế sự tham gia của nhà thầu. Đồng thời, HSMT không được yêu cầu nhân sự chủ chốt đối với các vị trí mà pháp luật về xây dựng không có yêu cầu về tiêu chuẩn đối với chức danh đó hoặc các vị trí kỹ thuật thông thường, công nhân kỹ thuật, lao động phổ thông.

Trong khi đó, theo đánh giá của nhiều nhà thầu, TT08 góp sức rất lớn để chặn đứng những yêu cầu lạ gây cản trở cạnh tranh liên quan đến hợp đồng tương tự. Sẽ không còn những HSMT có yêu cầu như đã từng cung cấp dịch vụ cho chủ đầu tư A, tại tỉnh B, hay những hợp đồng chi tiết hóa đến từng số diện tích, hộ dân trong phạm vi gói thầu sẽ triển khai.

Với hàng loạt cải tiến nêu trên, một chuyên gia về đấu thầu khẳng định, việc đưa ra các tiêu chí trong HSMT khi yêu cầu hợp đồng tương tự sẽ có nhiều thay đổi. Nguyên tắc đánh giá hợp đồng tương tự của nhà thầu sẽ phải tuân thủ việc xem xét nhà thầu từng thực hiện hợp đồng có giá trị và tính chất như thế nào để đánh giá khách quan nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho đông đảo nhà thầu tham dự thầu.