 |
| Doanh nghiệp Việt Nam cần được hỗ trợ để nâng cao sức cạnh tranh và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Ảnh: Nguyễn Công Thanh |
Những “điểm nghẽn” cần vượt qua
Thông tin tại Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu 2025 với chủ đề “Go Global - Chinh phục thị trường quốc tế”, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (XTTМ) thuộc Bộ Công Thương cho biết, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm nay có thể đạt trên 950 tỷ USD - kỷ lục từ trước từ trước tới nay.
Đến nay, hàng Việt Nam đã hiện diện ở nhiều thị trường, cơ cấu hàng XK chuyển dịch tích cực theo hướng phát triển mạnh ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Nhiều doanh nghiệp (DN) tư nhân đã chinh phục thành công các thị trường khó tính và xây dựng được thương hiệu trên thị trường quốc tế như: Vinamilk, Hòa Phát…
Tuy nhiên, theo ông Phú, hoạt động XK còn 3 “điểm nghẽn”. Đầu tiên là giá trị gia tăng thấp; DN trong nước chủ yếu gia công, lắp ráp; chưa tham gia sâu vào R&D, thiết kế, thương hiệu. Thứ hai, liên kết với khối FDI còn yếu, DN Việt Nam khó tham gia chuỗi cung ứng ở tầng cao (Tier 1, Tier 2); mức độ lan tỏa công nghệ và kỹ năng quản trị còn hạn chế. thứ ba là mạng lưới XTTM chưa gắn kết chặt chẽ, hiệu quả, thiếu một cơ chế điều phối thống nhất trên toàn quốc.
Phát biểu tại Diễn đàn, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên thuộc Bộ Công Thương cho biết, Việt Nam tham gia nhiều FTA, nhưng tỷ lệ sử dụng C/O ưu đãi chưa được như kỳ vọng, hiện chỉ đạt trung bình 32 - 33%. Cụ thể, CPTPP khoảng 16%, UKVFTA khoảng 38%, EVFTA khoảng 35%.
“Nhiều DN vẫn giữ tư duy “thích gần, thích dễ”, DN “thấy đủ” không có nhu cầu nâng tầm thương hiệu hay mở rộng thị trường XK… vẫn khá phổ biến. Nhiều DN thiếu thông tin thị trường; nhân lực tài lực; kết nối đầu vào và đầu ra chưa được như kỳ vọng… Trong khi đó, cơ quan quản lý có nhiều chương trình hỗ trợ nhiều, nhưng triển khai đều hạn chế”, ông Khanh nêu thực trạng.
Từ góc độ DN, bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam nêu một số “điểm nghẽn” thực tiễn ảnh hưởng đến hoạt động XK như: phòng lab kiểm nghiệm hàng nông sản XK, nhất là các phòng lab ở địa phương hầu như không đáp ứng được yêu cầu; vấn đề hoàn thuế VAT cho DN còn bất cập… Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam thì chia sẻ, hiện nguyên phụ liệu, đặc biệt là vải, dệt, nhuộm là vấn đề mà DN, cơ quan quản lý và địa phương chưa giải quyết triệt để.
Đổi mới thế nào?
Theo ông Vũ Bá Phú, bối cảnh toàn cầu có nhiều sự thay đổi do biến động kinh tế, xu hướng bảo hộ gia tăng và yêu cầu cấp bách về chuyến đổi xanh và chuyển đổi số trên toàn cầu… “Tất cả những vấn đề này đòi hỏi một sự chuyển đổi căn bản từ mô hình xúc tiến truyền thống sang xây dựng một hệ sinh thái XTTM hiện đại, số hóa, liên thông và vận hành bằng dữ liệu. Tư duy cũ sẽ không mở ra cánh cửa mới trong giai đoạn 2026 - 2030”, ông Phú nhấn mạnh.
Cục trưởng Cục XTTM cho biết, Bộ Công Thương được giao xây dựng và hoàn thiện Chương trình vươn ra thị trường quốc tế giai đoạn 2026 - 2035 (Go Global); đồng thời xây dựng Kế hoạch XTTM giai đoạn 2026 - 2030. Quan điểm của Go Global và Kế hoạch là đổi mới tư duy hội nhập toàn cầu một cách chủ động hơn để mở rộng không gian tăng trưởng kinh tế, đẩy mạnh sự hiện diện của Việt Nam ở nước ngoài trên tất cả các ngành, lĩnh vực như thương mại, đầu tư, tài chính, văn hóa, xã hội, du lịch, con người. Xác định kinh tế tư nhân là lực lượng quan trọng dẫn dắt hội nhập; phát triển các DN, doanh nhân có năng lực hoạt động ở môi trường quốc tế là nhân tố quyết định hiệu quả vươn ra thế giới…
“Một trong những điều kiện tiên quyết để Go Global thành công là phải xây dựng được hệ sinh thái XTTM cho kỷ nguyên mới. Trong hệ sinh thái này có sự kết nối toàn cầu, số hóa, gắn chuyển đổi xanh với chuyển đổi số… Đây không chỉ là sự thay đổi về công cụ hay phương pháp mà là sự chuyển đổi căn bản trong cách tiếp cận, từ mô hình XTTM truyền thống sang mô hình XTTM chủ động, thông minh, dẫn dắt bằng dữ liệu, công nghệ và tiêu chuẩn toàn cầu”, ông Phú cho biết. Theo đó, DN Việt Nam, nhất là các DN nhỏ và vừa sẽ khắc phục được khó khăn cố hữu như thiếu thông tin, thiếu năng lực tiếp cận chuỗi giá trị toàn cầu…
Đại diện cho các DN ngành gia vị, bà Hoàng Thị Liên cho rằng, vai trò của Nhà nước và hiệp hội trong Go Global rất quan trọng. Theo bà, trong quá trình này, Nhà nước nên hỗ trợ chuỗi; đầu tư phòng lab địa phương đạt chuẩn để hỗ trợ DN XK thuận lợi.
Chia sẻ kinh nghiệm của Hàn Quốc, ông Bok Dug Gyou, Trưởng ban Korea Desk tại Cục XTTM, Phó Giám đốc Kotra Việt Nam khuyến nghị, để Go Global thành công, cần chắp cánh cho những ước mơ, tham vọng của các DN nhỏ và vừa bằng việc cung cấp thông tin về thị trường, chỉ đường cho DN Việt hướng vào thị trường phù hợp…
Từng tham gia đàm phán nhiều FTA, ông Ngô Chung Khanh cho rằng, các DN cần có tư duy Go Gobal và phải có chiến lược thị trường rõ ràng, cụ thể cùng với việc chuẩn bị nguồn lực sẵn sàng… “Sắp tới sẽ có hệ sinh thái FTA, kết nối các chủ thể trong và ngoài nước để hỗ trợ hiệu quả hơn. Hy vọng hệ sinh thái này ra đời sẽ giúp DN Việt tận dụng tốt hơn ưu đãi từ các FTA”, lãnh đạo Vụ Chính sách thương mại đa biên bày tỏ.
