Phát triển mô hình đổi mới sáng tạo trên diện rộng

Đào tạo người lao động gắn với nhu cầu đổi mới công nghệ, đổi mới thiết bị của doanh nghiệp là một trong những giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Ảnh: Lê Tiên

Đây là nhận định của ông Xavier Cirera, một trong những tác giả chính của Báo cáo Đổi mới sáng tạo cho các quốc gia đang phát triển Đông Á được Ngân hàng Thế giới (WB) công bố sáng 24/2. Các quốc gia đang phát triển ở Đông Á được đề cập trong nghiên cứu này bao gồm 10 nước có thu nhập trung bình, trong đó có Việt Nam.

Theo WB, mặc dù khu vực Đông Á là cái nôi của nhiều nhân vật nổi bật trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, dữ liệu từ Báo cáo cho thấy trừ Trung Quốc, các nước trong khu vực đổi mới sáng tạo ở mức độ thấp hơn so với kỳ vọng dành cho các quốc gia có mức thu nhập bình quân tương tự. Hầu như các công ty còn chưa đạt tới ranh giới công nghệ cao. Và khu vực này đang tụt hậu so với các nền kinh tế tiên tiến về độ phủ và cường độ sử dụng công nghệ mới.

Bà Victoria Kwakwa, Phó Chủ tịch khu vực Đông Á và Thái Bình Dương của WB, cho rằng, đại dịch Covid-19, biến đổi khí hậu, cùng với sự thay đổi nhanh chóng của thế giới, đã tạo động lực để các chính phủ trong khu vực hành động khẩn trương để thúc đẩy hơn nữa đổi mới sáng tạo bằng cách đưa ra các chính sách tốt hơn. Tuy nhiên, vẫn còn một số yếu tố cản trở quá trình đổi mới trong khu vực, bao gồm thông tin không đầy đủ về công nghệ mới, sự không chắc chắn về lợi nhuận cho các dự án đổi mới, khả năng của các công ty còn yếu, trình độ nhân viên chưa cao, và hạn chế lựa chọn các phương án tài chính. Ngoài ra, các chính sách và thể chế đổi mới hiện hành không phù hợp với khả năng và nhu cầu của doanh nghiệp.

Tại buổi công bố Báo cáo, ông Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ chia sẻ một số thách thức, khó khăn của Việt Nam trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Theo ông Kiên, dù Việt Nam có lợi thế là nguồn lao động trẻ dồi dào, nhưng còn thiếu trình độ, chuyên môn sâu để chủ động ứng dụng các thành tựu đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Nếu muốn đổi mới sáng tạo hiệu quả, phải dịch chuyển cơ cấu kinh tế vĩ mô và cơ cấu kinh tế nội ngành toàn diện, gắn với giáo dục. Những chính sách này đòi hỏi quãng thời gian dài, 10 - 15 năm. Bên cạnh đó, doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa có đổi mới mạnh về tư duy kinh tế bắt kịp xu hướng công nghệ, đòi hỏi phải có đổi mới mô hình quản trị doanh nghiệp gắn với đổi mới công nghệ, gắn với thị trường. Đây cũng là thách thức lớn của Việt Nam. Việc làm sao để doanh nghiệp nhận thức, tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu cũng là khó khăn, đổi mới về quản lý nhà nước... cũng là thách thức.

Ông Nguyễn Đức Kiên nêu ra một số giải pháp, đó là cải cách mạnh mẽ hệ thống giáo dục đào tạo, đặc biệt là đào tạo nghề, tập trung đào tạo công nhân, người lao động có tay nghề đáp ứng được công nghệ mới, gắn việc đào tạo với nhu cầu đổi mới công nghệ, đổi mới thiết bị của doanh nghiệp; xây dựng kết cấu hạ tầng và phát triển thị trường vốn để cung ứng cơ sở đầu vào cho doanh nghiệp. Giải pháp quan trọng nữa là sửa đổi khung pháp lý và cơ chế, có những cơ chế đặc thù cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Trong số nhiều giải pháp đưa ra, nhóm nghiên cứu của WB lưu ý, các nước Đông Á trong đó có Việt Nam, cần định hướng lại chính sách để thúc đẩy sự “khuếch tán” của các công nghệ hiện có, không chỉ riêng sáng chế; hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực dịch vụ, không chỉ riêng ngành sản xuất… “Việc các chính phủ trong khu vực hỗ trợ đổi mới trong ngành dịch vụ là rất quan trọng, vì vai trò ngày càng lớn của nó trong nền kinh tế - không đơn thuần chỉ giúp tăng chất lượng trong ngành dịch vụ mà còn là đầu vào chính của các ngành chế tạo sản xuất”, ông Andrew Mason, một tác giả chính của Báo cáo chia sẻ.