 |
| Vàng là mặt hàng có giá trị lớn, đòi hỏi có hệ thống kho lưu trữ, kiểm định vàng vật chất bảo đảm an ninh, an toàn tài sản. Ảnh: Ngọc Thắng |
Nhận diện thuận lợi và thách thức
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang phối hợp các cơ quan liên quan nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để triển khai thành lập sàn giao dịch vàng nhằm mục tiêu góp phần kết nối cung - cầu vàng trong nước một cách công khai, minh bạch. Ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý ngoại hối thuộc NHNN cho biết, việc xây dựng sàn giao dịch vàng hiện có một số yếu tố thuận lợi là tại Nghị định 232/2025/NĐ-CP, Chính phủ giao NHNN cấp giấy phép nhập khẩu vàng cho các ngân hàng thương mại (NHTM), doanh nghiệp đủ điều kiện. Bên cạnh đó là sự ra đời và phát triển về mặt pháp lý và thực tiễn của các môi trường đầu tư tài chính hiện đại như cơ chế thử nghiệm (sandbox), mô hình trung tâm tài chính khu vực và quốc tế, sàn giao dịch tài sản mã hóa, hay mô hình sở giao dịch hàng hóa… Mặt khác, một số ngân hàng đã có kinh nghiệm trong việc tổ chức, vận hành các sàn giao dịch (chứng khoán, hàng hóa …). Đồng thời, có thể tham khảo kinh nghiệm mô hình sàn giao dịch vàng của Trung Quốc (SGE), Ấn Độ (IIBX), Singapore (SBMA)…
Tuy nhiên, theo ông Tuấn, việc xây dựng sàn giao dịch vàng hiện còn thách thức bởi vàng là mặt hàng có giá trị lớn, đòi hỏi có hệ thống kho lưu trữ vàng vật chất bảo đảm an ninh, an toàn tài sản. Trong khi đó, Việt Nam chưa có hệ thống kho lưu trữ vàng tập trung, trung tâm kiểm định vàng chuyên biệt. Do đó, việc đưa sàn giao dịch vàng vào hoạt động cần phải được thực hiện trên nguyên tắc thận trọng, có lộ trình phù hợp với thực tiễn.
Từ góc độ đơn vị tham gia thị trường các sản phẩm tài chính, bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Techcombank (TCBS) cho rằng, nên tham khảo kinh nghiệm xây dựng, vận hành và phát triển trung tâm giao dịch vàng của Trung Quốc (Shanghai Gold Exchange - SGE) với cơ quan quản lý là nhà nước và sàn giao dịch có các cấu phần khá giống một sàn giao dịch chứng khoán.
Được thành lập và hoạt động từ năm 2002, SGE đã thiết lập sàn giao dịch vàng quốc gia với cơ chế hấp dẫn để tạo dòng chu chuyển vốn, dần dần tiêu chuẩn hóa các sản phẩm và quy trình giao dịch trên sàn. Từ năm 2016, Trung Quốc đã giới thiệu giá tham chiếu của vàng Thượng Hải (Shanghai Gold) được niêm yết bằng đồng Nhân dân tệ chứ không phụ thuộc vào đồng USD. Đồng thời, chấm dứt tình trạng phân mảnh về giá, tạo điều kiện cho thị trường nội địa liên thông với thị trường quốc tế.
Theo bà Hiền, vàng cần được coi là một lớp tài sản như quan niệm quản lý gia sản tại nhiều gia đình ở các nước và Việt Nam. Vấn đề đặt ra là làm sao để đưa lớp tài sản này vào giao dịch và lưu thông thuận lợi tương tự các sản phẩm tài chính như chứng khoán, trái phiếu, chứng chỉ quỹ. Để làm được điều đó, cần có trung tâm giao dịch, trung tâm lưu ký, trung tâm thanh toán, kho giữ vàng vật chất…
Nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam đã sẵn sàng đón nhận sàn giao dịch vàng nhờ yếu tố quan trọng nhất là nhiều nhà đầu tư đang giao dịch các sản phẩm tài chính sẵn lòng mở rộng giao dịch với vàng như một lớp tài sản tài chính mới thay vì chỉ cất giữ như tài sản bảo toàn giá trị.
Ở khía cạnh khác, khung pháp lý đang cho phép xây dựng các sandbox với sản phẩm mới, sàn giao dịch vàng có thể thực hiện theo cơ chế này và phát triển dần, tiến tới phát triển các sản phẩm phái sinh hoặc chứng khoán hóa. Một yếu tố quan trọng khác là hạ tầng và năng lực công nghệ của nước ta đã tiến bộ, nên áp dụng ngay công nghệ chuỗi khối (blockchain) và AI với các tác vụ tự động hóa vào sàn giao dịch vàng, ghi nhận giao dịch theo thời gian thực (realtime), giúp cơ quan quản lý đánh giá được thị trường để quản lý và giám sát hiệu quả. Giám đốc TCBS khuyến nghị, cần lưu ý tính an toàn của hệ thống với ghi nhận thời gian thực để bảo quản tài sản và bảo mật cho khách hàng.
Những phác họa đầu tiên
Với kinh nghiệm tham gia lập sàn vàng từ năm 2007, ông Nguyễn Đức Thái Hân, Phó tổng giám đốc Ngân hàng Á Châu (ACB) đánh giá, việc thành lập sàn giao dịch vàng vật chất hiện nay khá thuận lợi và cần thiết, nhằm minh bạch hoạt động mua bán vàng vật chất theo chuẩn Việt Nam, đồng thời tạo lập môi trường cung cấp thanh khoản giao dịch vàng vật chất thông qua hệ thống giao dịch điện tử. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là có nhiều loại vàng đang được lưu thông trên thị trường mà chưa được chuẩn hóa. Mặt khác, cần tính trước sự lệch pha thanh khoản có thể xảy ra nếu thị trường giao dịch một chiều, thiếu nguồn cung do phụ thuộc vào hạn mức nhập khẩu được cấp phép của các thành viên.
Ông Hân đề xuất xây dựng mô hình sàn giao dịch vàng nguyên liệu qua hệ thống giao dịch điện tử do NHNN quản lý, loại vàng giao dịch là vàng nguyên liệu nhập khẩu, giao dịch khớp lệnh liên tục, thành viên tham gia là các doanh nghiệp, NHTM được cấp phép sản xuất vàng miếng.
Ông Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính cho rằng, việc lập sàn giao dịch vàng là giải pháp lâu dài và cần thiết nhằm ổn định thị trường vàng. Sàn vàng quốc gia chỉ có thể hoạt động hiệu quả khi được xây dựng trên hệ thống quy định, cơ chế chặt chẽ, tương tự các sàn giao dịch hàng hóa, sàn chứng khoán... Mọi giao dịch phải được thực hiện qua hệ thống điện tử, với thông tin giá cả được cập nhật theo thời gian thực. Các đơn vị tham gia sàn phải là tổ chức tín dụng, công ty kinh doanh vàng được cấp phép và người dân chỉ được giao dịch thông qua các tổ chức này. “Điều quan trọng đối với hoạt động của sàn giao dịch vàng quốc gia là người mua trên sàn được cấp chứng chỉ. Chứng chỉ này cần có khả năng quy đổi ra vàng vật chất bất cứ lúc nào, không kèm theo điều kiện phức tạp, nhằm tạo niềm tin cho những người tham gia thị trường”, ông Hiếu nhấn mạnh.
Từ góc độ cơ quan được giao nghiên cứu xây dựng sàn giao dịch vàng, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho rằng, mục tiêu thành lập sàn vàng giai đoạn đầu là để minh bạch hóa vàng nhập khẩu, được trao đổi, mua bán và đưa vào sản xuất như thế nào. Tiến tới bước tiếp theo, đưa thêm vàng miếng được các đơn vị được phép sản xuất lên sàn giao dịch, hiện có khoảng 16 đơn vị đủ điều kiện sản xuất vàng. Sau đó sẽ tính đến các sản phẩm phái sinh cho thị trường vàng. Trước mắt có thể chưa lưu ký tập trung được mà các đơn vị nhập khẩu có thể lưu ký tại kho của mình, sau đó quy mô thị trường đủ lớn thì thực hiện lưu ký tập trung.
“Hiện nay, hoàn toàn có thể áp dụng công nghệ blockchain vào việc xây dựng sàn giao dịch vàng để tăng tính minh bạch trong giám sát. Vấn đề cần lưu tâm là lưu ký vàng. Công nghệ là yếu tố cốt lõi, việc áp dụng các công nghệ mới đòi hỏi sự đầu tư nguồn lực, đặc biệt là nhân lực”, ông Dũng nhấn mạnh.
