|
| Ảnh minh họa |
Cảnh báo nguy cơ phát sinh từ bất cập cơ chế giá
Tại văn bản kiến nghị gửi Thủ tướng Chính phủ, các nhà đầu tư cho biết, do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19, có 84 dự án năng lượng tái tạo với tổng công suất là 4.871,62 MW (trong đó có 4.184,8 MW điện gió và 491,82 MW điện mặt trời) đã bị chậm tiến độ vận hành thương mại so với kế hoạch (dự án chuyển tiếp). Việc chậm tiến độ khiến các dự án này không kịp hưởng giá điện cố định (FIT) như được quy định tại Quyết định số 39/2018/QĐ-TT với điện gió và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg với điện mặt trời.
Theo các nhà đầu tư, trong số 84 dự án trên, có 34 dự án chuyển tiếp với tổng công suất 2.090,97 MW (gồm 28 dự án điện gió với tổng công suất 1.638,35 MW và 6 dự án điện mặt trời với tổng công suất 452,62 MW) đã hoàn tất thi công và hoàn thiện công tác thử nghiệm, đảm bảo đủ điều kiện huy động.
Các nhà đầu tư đã phải chờ đợi trong thời gian dài để Chính phủ ban hành cơ chế giá phát điện mới làm tiền đề cho việc thỏa thuận giá bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).
Tuy nhiên, trái ngược với mong chờ của nhà đầu tư, các chính sách áp dụng cho các dự án chuyển tiếp đối với dự án điện gió và điện mặt trời vừa được Bộ Công Thương ban hành lại khiến họ lo lắng và quan ngại do xuất hiện những điểm bất cập về pháp lý cũng như hiệu quả tài chính cho nhà đầu tư. Thậm chí, các bất cập này có thể khiến nhà đầu tư lâm vào cảnh thua lỗ, phá sản.
Các nhà đầu tư cũng cho rằng, các chính sách về khung giá phát điện mới sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới các mục tiêu phát triển bền vững đã đề ra. Lý do là bởi “cơ chế giá phát điện thiếu hợp lý sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường đầu tư, khả năng thu hút đầu tư trong và ngoài nước cũng như đến xã hội - môi trường liên quan trên bình diện quốc gia lẫn địa phương”.
Theo tính toán của các nhà đầu tư, nếu cơ chế mới được áp dụng, chỉ tính riêng 34 dự án đã hoàn thành đầu tư xây dựng, ước tính tổng số vốn đã đầu tư gần 85 nghìn tỷ đồng (trong đó có khoảng trên 58 nghìn tỷ đồng được tài trợ từ vốn ngân hàng) sẽ có nguy cơ vỡ phương án tài chính, nợ xấu, doanh nghiệp và ngân hàng không thể thu hồi vốn.
Về lâu dài, cơ chế giá không đạt hiệu quả sẽ dẫn đến việc dừng hoặc chậm đầu tư các dự án năng lượng, dẫn tới không đảm bảo an ninh năng lượng, không thực hiện được các chính sách và cam kết về chuyển dịch năng lượng, giảm phát thải carbon và lộ trình cắt giảm khí thải của Chính phủ, đồng thời làm suy giảm cơ hội tạo chuỗi cung ứng nội địa và tạo việc làm cho người dân địa phương.
Nhiều điểm chưa phù hợp
Các chính sách áp dụng cho dự án chuyển tiếp ban hành gần đây được các nhà đầu tư cho rằng có nhiều điểm bất cập gồm: Thông tư số 15/2022/TT-BCT quy định về phương pháp xây dựng khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp; Quyết định số 21/QĐ-BCT về ban hành khung giá điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp (Quyết định 21) và Thông tư số 01/2023/TT-BCT bãi bỏ một số quy định tại các Thông tư 02 và Thông tư 18 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định thực hiện phát triển dự án điện gió, điện mặt trời và hợp đồng mua bán điện mẫu (Thông tư 01).
Cụ thể, đối với Quyết định 21, các nhà đầu tư cho rằng, thủ tục ban hành có nhiều điểm chưa phù hợp trong việc tính toán, trình và lấy ý kiến các bên liên quan.
"Quá trình ban hành Quyết định 21 dường như quá vội vàng, chưa bảo đảm việc thẩm định và lấy ý kiến một cách kỹ lưỡng. Việc giao cho EVN/EPTC làm công tác xác định giá và sử dụng kết quả đề xuất chưa qua tham vấn với bên tư vấn độc lập là chưa phù hợp với thực tiễn", các nhà đầu tư cho biết.
Hơn nữa, cơ chế giá phát điện cho dự án điện mặt trời áp dụng từ ngày 1/1/2021 và dự án điện gió áp dụng từ 1/11/2021 chưa được Bộ Công Thương đề xuất, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét và quyết định theo quy định tại Quyết định 13/2020/QĐ-TTg và Quyết định 39/2018/QĐ-TTg.
Về phương pháp tính toán của EVN, các nhà đầu tư cho biết có nhiều điểm chưa phù hợp trong việc sử dụng tổng mức đầu tư của dự án không bao gồm 10% chi phí dự phòng để tính khung giá điện; biện giải các giá trị trung bình năm bình quân của các nhà máy điện mặt trời dựa trên khu vực có cường độ bức xạ cao nhất… Điều này dẫn tới kết quả tính toán giá phát điện đề xuất của EVN không đảm bảo nguyên tắc tỷ suất lợi nhuận sau thuế đạt 12% cho nhà đầu tư cũng như mối tương quan giữa giá phát điện của các dự án điện gió và thực tế giá bán lẻ điện bình quân của EVN gần đây đã tăng lên.
Với Thông tư 01, thông tư này được ban hành đã đưa ra các quy định áp dụng cho các dự án chuyển tiếp với nhiều hạn chế và bất lợi hơn so với các chính sách trước đây.
“Thông tư 01 đã bãi bỏ 3 nội dung quan trọng tại Thông tư 18/2020/TT-BCT và Thông tư 02/2019/TT-BCT. Đó là bãi bỏ thời hạn áp dụng giá mua điện trong thời hạn 20 năm; bãi bỏ điều khoản chuyển đổi tiền mua điện sang USD và bãi bỏ điều khoản về trách nhiệm mua toàn bộ sản lượng từ dự án điện gió nối lưới tại điểm giao nhận”, các nhà đầu tư phân tích.
Các nhà đầu tư cho rằng, cùng với một khung giá điện bất hợp lý của Quyết Định 21, việc xóa bỏ các chính sách khuyến khích theo Thông tư 01 sẽ làm thay đổi mô hình tài chính, làm mất khả năng tiếp cận vốn vay và quản lý rủi ro của dự án, khiến nhà đầu tư đứng trước nguy cơ thất bại về tài chính, phá sản.
Trên cơ sở đó, 36 nhà đầu tư kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét chỉ đạo Bộ Công Thương nghiên cứu, tính toán lại khung giá phát điện cho dự án điện chuyển tiếp tại Quyết định 21. Đồng thời, các nhà đầu tư đề xuất ban hành thông tư hướng dẫn cụ thể về hợp đồng mua bán điện cho các dự án chuyển đổi; cho phép huy động công suất các nhà máy đã hoàn tất xây dựng; và hoàn thiện cơ chế mua bán điện trực tiếp.
