Tìm giải pháp ngăn chặn thuốc và thực phẩm chức năng giả

Ảnh minh họa: Internet

Tại Hội thảo Thuốc và thực phẩm chức năng giả - Hiện trạng và giải pháp diễn ra sáng 23/8 tại Hà Nội, PGS.TS Lê Văn Truyền - nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, thuốc giả là một trong những thách thức lớn nhất hiện nay đối với ngành công nghiệp dược. Theo kết quả nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), Tổ chức Sở hữu trí tuệ cộng đồng châu Âu (EUIPO), Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế, quy mô thị trường thuốc giả từ năm 2020 đã lên tới 80 tỷ USD. Những nơi sản xuất thuốc giả chủ yếu là Trung Quốc, Hồng Kông, Singapore và Ấn Độ…

Tại Việt Nam, theo PGS.TS Lê Văn Truyền, riêng TPCN, dự báo năm 2022 sẽ đạt 6,7 tỷ USD và 5 năm nữa, thị trường này sẽ tăng lên gấp đôi. Thị trường dược phẩm tại Việt Nam chủ yếu “chảy” vào khu vực bệnh viện công, chiếm tới 90%. Theo đó, nguy cơ làm giả lại càng lớn hơn bao giờ hết, nhất là trong bối cảnh nhiều bệnh viện công bị thiếu thuốc do không lựa chọn được nhà thầu, bị gián đoạn nguồn cung ứng, người bệnh phải tự đi mua thuốc, trong khi nguồn thuốc vào các hiệu thuốc bệnh viện chưa được kiểm soát chặt chẽ.

Vấn nạn thuốc giả, thực phẩm bảo vệ sức khỏe hiện diện khắp mọi nơi trên thế giới, nhưng đặc biệt nghiêm trọng ở các nước đang phát triển, bởi ở đó có các kênh phân phối “phi chính thức” phát triển rất mạnh và không an toàn. Thách thức ngày càng nghiêm trọng với sự phát triển các “hiệu thuốc trực tuyến” giả mạo, các kênh phân phối bán hàng qua mạng… thường bán thuốc giả và sản phẩm bảo vệ sức khỏe kém chất lượng với giá rẻ.

Theo bà Nguyễn Diệu Hà, Tổng thư ký kiêm Chánh văn phòng Hiệp hội Doanh nghiệp Dược Việt Nam, thuốc giả được sản xuất khá tinh vi, chỉ có thể phát hiện những điểm khác biệt khi đặt cạnh nhau và so sánh vỏ hộp, tờ hướng dẫn sử dụng… nên người tiêu dùng rất khó phân biệt. Trong số các mẫu thuốc tân dược bị làm giả, đa số là kháng sinh và thường là những kháng sinh đắt tiền của các thương hiệu dược nổi tiếng.

“Thuốc giả không chỉ bất hợp pháp, mà còn là mối quan ngại lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Điều trị thuốc giả mạo không hiệu quả như đối với trường hợp kháng sinh có thể dẫn đến sự xuất hiện của các vi khuẩn kháng thuốc, hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đối với trường hợp các thuốc dùng đường tiêm hoặc người bệnh bị suy giảm miễn dịch”, bà Hà nhấn mạnh.

Theo PGS.TS Lê Văn Truyền, vụ án thuốc ung thư giả của VN Pharma mới đây là sự báo động mạnh mẽ đối với vấn nạn này và mức độ phức tạp, tinh vi, khó phát hiện đến mức các cơ quan chức năng phải mất 5 - 6 năm mới phanh phui được sự việc ra ánh sáng.

Chia sẻ thực trạng tại doanh nghiệp, đại diện Công ty TNHH Tập đoàn Y - Dược Sâm Ngọc Linh Việt Nam cho biết, sâm Ngọc Linh là loại sâm quý hiếm, sản lượng khan hiếm và có lợi ích kinh tế lớn nên dược liệu này bị nhiều đối tượng làm giả hết sức tinh vi nhằm trục lợi bất chính, thậm chí hiện có đến 90% sâm Ngọc Linh là hàng giả trên thị trường. Do lo ngại mua phải hàng giả, không ít khách hàng đành quay lưng với cả hàng chính hãng, điều này gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp, người nuôi trồng và người tiêu dùng.

Để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái cũng như bảo vệ uy tín của mình, nhiều chuyên gia cho rằng, trước tiên, nhà sản xuất phải chủ động áp dụng các công nghệ chống hàng giả để tự cứu mình trước khi quá muộn. Trước sự phát triển như vũ bão của công nghệ, ngay cả tem chống hàng giả cũng bị làm giả.

Do đó, nhiều chuyên gia cho rằng, đối với các thủ đoạn làm giả tinh vi thì cần ứng dụng công nghệ tiên tiến hơn như gắn chip, mã QR…

Theo ông Nguyễn Ngọc Tâm, Trung tâm Công nghệ chống giả Việt Nam, hiện nay các doanh nghiệp có thể sử dụng công cụ chống hàng giả hiệu quả bằng cách sử dụng con tem có mã QR giúp người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Cùng với đó, doanh nghiệp có thể sử dụng giải pháp TrueData với việc sản phẩm gắn chip RFID sử dụng trường điện từ tự động, nhà cung cấp được xác thực bằng công nghệ định danh.

Thực tế, không ít doanh nghiệp vẫn bày tỏ quan ngại về việc gia tăng chi phí khi sử dụng các công cụ chống hàng giả công nghệ cao, thường có giá cao. Tuy nhiên, ông Tâm cho rằng, doanh nghiệp cần nghĩ dài hơi hơn. Đối với những sản phẩm thuốc, TPCN có giá trị thấp có thể áp dụng công nghệ cơ bản vừa phải, hợp với túi tiền, còn những sản phẩm có giá trị cao có thể thiết lập quy trình truy xuất nguồn gốc đầy đủ hơn.

Về phía cơ quan quản lý nhà nước, ông Trần Đức Đông - Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389) cho rằng, trong thời gian tới, các bộ, ngành, địa phương và các lực lượng chức năng căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ được giao cần chủ động nắm tình hình, kịp thời nhận diện những vấn đề phức tạp, xây dựng triển khai thực hiện kế hoạch thanh tra, kiểm tra, điều tra, phát hiện và xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm về buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả nói chung và sản xuất, buôn bán thuốc giả, TPCN giả.