 |
| Ảnh chỉ mang tính minh họa: Internet |
Tuy nhiên, thực tiễn thời gian qua cho thấy, yêu cầu thiết bị thi công ở không ít gói thầu không phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu, trở thành “rào cản” cạnh tranh, giới hạn khả năng tham dự của nhà thầu.
Ngày 13/11/2025, Ban Quản lý dự án khu vực 09 (tỉnh Đồng Nai) phát hành HSMT Gói thầu số 08 Chi phí xây dựng thuộc Dự án Xây dựng Trường TH-THCS Vĩnh Tân (giá gói thầu 70,5 tỷ đồng). Theo yêu cầu của HSMT, danh mục thiết bị thi công chủ yếu bao gồm cần trục tháp - sức nâng ≥ 25T. Căn cứ hồ sơ thiết kế công trình, một nhà thầu chỉ ra, công trình mời thầu có quy mô khối cao nhất 4 tầng, chiều cao tổng thể 18,4 m, trong khi cần cẩu tháp 25T có chiều cao sử dụng lên tới 70m. Nhà thầu cho rằng, việc HSMT yêu cầu cần trục tháp - sức nâng ≥ 25T cho gói thầu này là dư thừa về công suất khai thác vận hành so với quy mô của Gói thầu, phát sinh chi phí vận chuyển, lắp đặt rất lớn, gián tiếp làm tăng chi phí cho nhà thầu, chưa kể đây là loại thiết bị công suất rất lớn, hiếm có trên thị trường. Theo nhà thầu, yêu cầu cần cẩu/cần trục có chiều cao nâng ≥ 19 m là phù hợp với nhu cầu thực tế triển khai thi công.
Cũng theo phản ánh, HSMT yêu cầu số lượng tối thiểu 20 máy cắt gạch đá, 10 máy trộn vữa, 10 máy đầm dùi... là quá lớn, không dựa trên tính toán nhu cầu thực tế, cụ thể của Gói thầu, không căn cứ vào định mức xây dựng cơ bản.
Trước đó, Gói thầu XL-02 Thi công xây dựng các hạng mục công trình thuộc Dự án Xây dựng trụ sở Tòa án quân sự Khu vực 1/Quân khu 5 (22,505 tỷ đồng, xây dựng tại tỉnh Bình Định, nay là tỉnh Gia Lai) cũng bị phản ánh gây khó cho các nhà thầu tham dự khi HSMT yêu cầu huy động thiết bị cần trục tháp - tải trọng ≥ 25T. Theo phân tích của nhà thầu kiến nghị, yêu cầu này được lý giải là dựa trên một số mã hiệu định mức tại Thông tư số 12/2021/TT-BXD, như các công tác ván khuôn, cốt thép, xây gạch… liên quan đến việc sử dụng cần trục tháp. Tuy nhiên, đây chỉ là định mức tổng hợp trên phạm vi rộng, không đồng nghĩa rằng mọi công trình dân dụng đều cần thiết bị công suất lớn như trong HSMT.
Theo chia sẻ của đơn vị kiến nghị, loại cần trục 25 tấn là dòng thiết bị công suất đặc biệt lớn, thường được huy động trong các dự án cầu đường lớn, thủy điện, nhiệt điện hoặc các công trình công nghiệp nặng như nhà máy xử lý chất thải hay các khu công nghiệp quy mô hàng trăm nghìn mét vuông. Tại Bình Định (cũ), không có doanh nghiệp xây lắp nào sở hữu thiết bị này. Trên phạm vi cả nước, số lượng đơn vị có đủ năng lực sở hữu hoặc cho thuê thiết bị loại này cũng rất hạn chế. Do đó, việc yêu cầu phải có hoặc phải huy động được một cần trục tháp 25 tấn không những làm tăng chi phí, mà còn khiến phần lớn nhà thầu địa phương không có cơ hội tham gia.
Cũng tại công trình trên, HSMT còn yêu cầu thiết bị máy ép cọc robot thủy lực tự hành, lực ép ≥ 860T, được cho là quá mức cần thiết để thực hiện Gói thầu, dẫn đến hạn chế cạnh tranh theo quy định tại khoản 3 Điều 44 Luật Đấu thầu. Mở rộng khảo sát tại loạt công trình dân dụng, cấp III trở lên có quy mô tương tự, thậm chí lớn hơn gói thầu này, các chủ đầu tư chỉ đưa ra yêu cầu về lực ép từ 135T - 200T.
Một số công trình dân dụng, cấp III, quy mô vài chục tỷ đồng cũng bị phản ánh lạm dụng yêu cầu đối với các thiết bị đặc chủng như máy lu rung tự hành trọng lượng tĩnh 25T, thiết bị chủ yếu được huy động để thi công các đại công trình cao tốc, sân bay, hồ, đập...
Nhiều chủ đầu tư còn đặt thêm các tiêu chí “ngoài khung” pháp luật, phổ biến là việc HSMT yêu cầu nhà thầu phải nộp nhiều loại giấy tờ và tài liệu chứng minh khả năng huy động thiết bị mà pháp luật đấu thầu, pháp luật chuyên ngành không quy định. Một thực trạng đáng lưu ý khác là việc chủ đầu tư áp đặt yêu cầu về tỷ lệ sở hữu thiết bị, buộc nhà thầu phải có quyền sở hữu toàn bộ hoặc sở hữu một tỷ lệ nhất định các thiết bị trong danh mục mời thầu. Đơn cử, tại Gói thầu Toàn bộ khối lượng xây dựng công trình (giai đoạn 1) thuộc Dự án Tuyến đường liên huyện từ thị trấn Phù Mỹ (huyện Phù Mỹ) đi xã Cát Minh (huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định cũ), HSMT yêu cầu nhà thầu sở hữu tối thiểu 50% số lượng mỗi loại thiết bị dự kiến huy động. Trong khi đó, pháp luật về đấu thầu cho phép nhà thầu được sử dụng các hình thức huy động hợp pháp khác như thuê thiết bị, hợp tác với đơn vị cung ứng hoặc ký thỏa thuận nguyên tắc...
Một số đơn vị tư vấn đấu thầu nhận định, các bất cập về yêu cầu thiết bị chủ yếu do chênh lệch giữa định mức chuyên ngành và thực tiễn vận dụng lập, thẩm định dự toán. Do đó, khi xây dựng tiêu chí mời thầu, cần tính toán nhu cầu thực tế, không đưa vào HSMT các yêu cầu vượt quá nhu cầu hoặc khác biệt quá xa so với mặt bằng thị trường, chỉ đưa ra những yêu cầu tối thiểu nhằm tạo thuận lợi cho các nhà thầu tham dự, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh.
