Trình bày Tờ trình Chính phủ tại phiên họp, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng cho biết, việc xây dựng Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) xuất phát từ yêu cầu chính trị - pháp lý và thực tiễn cấp thiết. Về chính trị - pháp lý, đây là nhiệm vụ đã được đặt ra trong Kế hoạch 81/KH-UBTVQH của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để thể chế hóa Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị về hoàn thiện thể chế, đổi mới công tác xây dựng pháp luật. Luật sửa đổi cũng phù hợp với định hướng phát triển kinh tế tư nhân và các chiến lược phát triển ngành ngân hàng, bảo hiểm tiền gửi.
Sau 12 năm thực thi, Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) năm 2012 đã đạt nhiều kết quả, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ người gửi tiền và ổn định hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD).
Tuy nhiên, thực tiễn cũng bộc lộ những bất cập cần khắc phục. Chẳng hạn, quyền và nghĩa vụ của tổ chức tham gia BHTG, của chính tổ chức BHTG cần sửa đổi để tương thích với các quy định pháp luật hiện hành và phù hợp thực tế. Cơ chế phí bảo hiểm chưa linh hoạt, chưa khuyến khích các TCTD hoạt động an toàn; hạn mức trả tiền bảo hiểm và thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm chưa đồng bộ với các luật liên quan, chưa bảo vệ tối đa quyền lợi người gửi tiền. Đặc biệt, quy định hiện hành chỉ cho phép chi trả tiền gửi khi TCTD đã có quyết định phá sản dẫn đến nguy cơ chậm trễ, không bảo đảm vai trò “tấm lá chắn” tâm lý cho người gửi tiền.
Ngoài ra, Luật Các TCTD năm 2024 đã bổ sung nhiều quy định mới về can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt và yêu cầu BHTG tham gia sâu hơn vào quá trình xử lý TCTD yếu kém. Tuy nhiên, một số quy định của Luật này dẫn chiếu thực hiện theo pháp luật BHTG, đặt ra yêu cầu cấp bách sửa đổi Luật BHTG để thống nhất, tạo cơ sở pháp lý cho BHTG Việt Nam (BHTGVN) thực hiện nhiệm vụ được giao.
Từ các yêu cầu đó, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, Chính phủ giao NHNN chủ trì xây dựng hồ sơ chính sách, lấy ý kiến các cơ quan liên quan, tiếp thu và giải trình đầy đủ. Bộ Tư pháp đã thẩm định dự án, Chính phủ họp chuyên đề pháp luật và thống nhất trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10 khóa XV.
Dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) bổ sung quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG. Tổ chức BHTG được quyền kiểm tra tổ chức tham gia BHTG theo kế hoạch do NHNN giao; được vay đặc biệt từ NHNN; tham gia sâu vào quá trình cơ cấu lại TCTD, như cử nhân sự đủ điều kiện vào ban lãnh đạo các quỹ tín dụng nhân dân kiểm soát đặc biệt, tham gia đánh giá phương án cơ cấu, mua trái phiếu dài hạn của TCTD nhận chuyển giao bắt buộc, hoặc cho vay đặc biệt các tổ chức tham gia BHTG.
Dự thảo cho phép BHTGVN đầu tư mua bán trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi của các ngân hàng thương mại (NHTM) có vốn nhà nước hoặc vốn doanh nghiệp nhà nước trên 50%, gửi tiền tại các NHTM này và thực hiện hoạt động đầu tư khác theo quy định của Chính phủ. Đồng thời, dự thảo quy định rõ yêu cầu kiểm soát, quản lý rủi ro, giao NHNN ban hành phương thức đầu tư và quy trình quản trị rủi ro, nhằm bảo đảm an toàn và hiệu quả vốn.
BHTGVN được quyền cho vay đặc biệt, có thể không cần tài sản bảo đảm và không tính lãi, cho các TCTD bị rút tiền hàng loạt hoặc để thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc. Khi phát sinh sự cố, khủng hoảng có nguy cơ đe dọa an toàn hệ thống, Chính phủ có thẩm quyền quyết định các biện pháp cần thiết, kể cả biện pháp khác luật, và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Đây là cơ chế quan trọng để BHTGVN trở thành “điểm tựa cuối cùng” bảo vệ sự ổn định tài chính quốc gia.
Báo cáo thẩm tra sơ bộ Dự án Luật BHTG (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính (KTTC) Phan Văn Mãi cho biết, cơ quan thẩm tra đề nghị nhấn mạnh trước hết đến quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG (Điều 14). Cần quy định rõ vai trò của tổ chức BHTG và tổ chức tham gia trong tính phí, làm rõ chủ thể xác định phí làm căn cứ nộp phí; làm rõ phạm vi, đối tượng và nội dung kiểm tra của tổ chức BHTG đối với tổ chức tham gia, tránh trùng lặp với các cơ quan được giao chức năng thanh tra, kiểm tra, giám sát tổ chức tín dụng; quy định cụ thể các trường hợp và điều kiện tổ chức BHTG được tiếp nhận hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, vay của TCTD khác có bảo lãnh của Chính phủ hoặc vay đặc biệt của NHNN; đồng thời phân biệt rõ thẩm quyền của NHNN, nhiệm vụ và quyền hạn của tổ chức BHTG và Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam trong việc bố trí nhân sự tham gia quản lý, điều hành quỹ tín dụng nhân dân được kiểm soát đặc biệt.
Đối với nội dung tham gia xử lý TCTD được can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt và xử lý sự cố, khủng hoảng (Chương VII), Ủy ban KTTC đề nghị cần quy định cụ thể quy mô cho vay đặc biệt tối đa trên tổng quỹ dự phòng nghiệp vụ, xây dựng bộ tiêu chí phê duyệt minh bạch, tăng cường giám sát việc sử dụng khoản vay, làm rõ trường hợp vay đặc biệt từ NHNN và trường hợp vay đặc biệt từ tổ chức BHTG, kèm hướng dẫn điều kiện, lãi suất và tài sản bảo đảm; đồng thời làm rõ cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn cho quy định về chi trả trong trường hợp đặc biệt (Điều 38) và tham gia xử lý sự cố, khủng hoảng (Điều 41), bảo đảm phù hợp nguồn lực và tránh trùng lặp với Luật Các TCTD, cân nhắc bỏ quy định Chính phủ quyết định các biện pháp khác luật vì đã được quy định tại khoản 4 Điều 162 của Luật này.
