 |
Ngày 17/10/2025, Thanh tra Chính phủ công khai Kết luận số 276/KL-TTCP, chỉ ra một số vi phạm trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) giai đoạn 2015 - 2023, bao gồm: sử dụng vốn trái phiếu không đúng mục đích, thiếu sót trong công bố thông tin và quản trị sau phát hành trái phiếu của 67 tổ chức phát hành (trong đó gồm 5 ngân hàng, các tập đoàn lớn cho đến những doanh nghiệp nhỏ hơn chưa niêm yết).
Kết luận thanh tra đã chỉ ra các sai phạm về công bố thông tin cũng diễn ra phổ biến, từ việc công bố kế hoạch sử dụng vốn không đúng quy định cho đến việc báo cáo chậm trễ hoặc thiếu nội dung bắt buộc.
Trước những kết luận thanh tra gần đây trên thị trường, Công ty CP Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating) nhận định rằng, dù các quy định pháp lý ngày càng chặt chẽ, rủi ro đối với nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân, vẫn còn hiện hữu và cần được đặc biệt quan tâm.
Theo VIS Rating, kết luận của Thanh tra Chính phủ là bước tiếp nối hợp lý trong quá trình siết chặt kỷ luật thị trường vốn đã bắt đầu từ năm 2023. Các quy định như Nghị định 65, Thông tư 76 cùng những sửa đổi trong Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp đã đặt ra yêu cầu cao hơn về tính minh bạch. Cụ thể, doanh nghiệp không còn được phép nêu mục đích sử dụng vốn một cách chung chung như "tăng quy mô vốn hoạt động", thay vào đó phải báo cáo định kỳ 6 tháng một lần về tình hình sử dụng vốn. Điều này giúp tăng cường giám sát và hạn chế các hành vi sai phạm.
Tuy nhiên, VIS Rating cảnh báo rằng, chỉ riêng các quy định pháp lý không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro, bởi sai phạm thường chỉ được phát hiện khi thiệt hại đã xảy ra. Điều này đặc biệt đáng lo ngại khi nhà đầu tư cá nhân đang nắm giữ khoảng 250 nghìn tỷ đồng, tương đương 18,1% tổng dư nợ TPDN toàn thị trường.
"Nhiều nhà đầu tư cá nhân vẫn dựa vào tài liệu quảng bá hoặc tư vấn mà thiếu hiểu biết đầy đủ về các rủi ro. Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết về nâng cao hiểu biết tài chính", VIS Rating nhấn mạnh.
Bên cạnh việc giám sát sử dụng vốn, nhà đầu tư cần chủ động xem xét "sức khỏe" tài chính và năng lực quản trị của tổ chức phát hành để tự đánh giá khả năng trả nợ.
Hoạt động phát hành TPDN đã phục hồi mạnh mẽ trong 9 tháng đầu năm 2025, tăng 35% so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, gần 50% tổng số đợt phát hành trái phiếu phi ngân hàng trong giai đoạn từ đầu năm 2023 đến tháng 9/2025 có tài sản bảo đảm hoặc bảo lãnh thanh toán.
Mặc dù vậy, VIS Rating chỉ ra một lỗ hổng lớn: thông tin cụ thể về chất lượng và tính thanh khoản của các tài sản bảo đảm này vẫn còn rất hạn chế, tạo ra những rủi ro tiềm ẩn cho nhà đầu tư.
Để tăng cường minh bạch, vai trò của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm cần được đẩy mạnh. Hiện tại, 5 tổ chức được cấp phép tại Việt Nam mới chỉ xếp hạng tín nhiệm cho 89 doanh nghiệp và 9 lô trái phiếu. Con số này chỉ tương ứng với 23% số doanh nghiệp có trái phiếu đang lưu hành và 0,4% tổng dư nợ trái phiếu toàn thị trường - một tỷ lệ quá nhỏ để tạo ra tác động sâu rộng.
"Kết luận của Thanh tra Chính phủ là lời cảnh báo rõ ràng về các trách nhiệm pháp lý cho các vi phạm trong tương lai. Tuy nhiên, để củng cố niềm tin bền vững trên thị trường, cần hơn cả là khung pháp lý - đó là sự thận trọng của nhà đầu tư, việc mở rộng áp dụng xếp hạng tín nhiệm và phát triển hạ tầng thị trường, qua đó bảo vệ quyền lợi trái chủ và củng cố nền tảng ổn định dài hạn cho thị trường TPDN", VIS Rating nhận xét.
