 |
| Ảnh minh họa |
Ngày 22/9/2025, Sở Xây dựng An Giang phát hành HSMT Gói thầu Thi công xây dựng công trình thuộc Dự án Sửa chữa, cải tạo mặt đường, thoát nước; cải tạo nút giao đường vào cầu Cái Sắn, huyện Châu Thành. Tại HSMT, tiêu chí về hợp đồng tương tự có nêu: “Trường hợp gói thầu chỉ bao gồm 1 công trình độc lập (ví dụ công trình A): nhà thầu đã hoàn thành toàn bộ hoặc hoàn thành phần lớn tối thiểu 2 công trình có loại kết cấu: công trình giao thông đường bộ (có hạng mục rải thảm bê tông nhựa nóng mặt đường và hệ thống thoát nước dọc), cấp IV (hoặc công trình giao thông sửa chữa, bảo trì đường bộ)”. Với việc HSMT yêu cầu hợp đồng tương tự có các hạng mục chi tiết như trên, nhà thầu cho rằng, đây là nội dung chưa phù hợp quy định tại Nghị định 214/2025/NĐ-CP, Thông tư 79/2025/TT-BTC và có thể gây hạn chế cạnh tranh.
Tương tự, ngày 2/10/2025, một nhà thầu phản ánh, Gói thầu số 01 Thi công xây dựng công trình thuộc Dự án Nâng cấp, mở rộng Lộ song Sa Keo, ấp Kiết Nhất A, xã Lâm Tân, huyện Thạnh Trị, tỉnh Sóc Trăng (nay thuộc xã Lâm Tân, TP. Cần Thơ) chưa bảo đảm cạnh tranh, khi HSMT yêu cầu: “nhà thầu đã hoàn thành toàn bộ hoặc hoàn thành phần lớn tối thiểu 2 công trình có loại kết cấu: công trình giao thông (có hạng mục đường giao thông kết cấu bê tông cốt thép và xây dựng cầu bê tông cốt thép dự ứng lực, cấp IV)”. Theo nhà thầu, việc HSMT nêu yêu cầu tương tự đối với hạng mục cụ thể, trong khi gói thầu đang xét là công trình độc lập, là không đúng quy định pháp luật, hạn chế nhà thầu tham dự gói thầu này.
Tháng 8/2025, Gói thầu Xây lắp hạng mục bổ sung thuộc Dự án Xây dựng đường Lương Văn Nho, huyện Cần Giờ, TP.HCM cũng ghi nhận bất cập tương tự. Theo kiến nghị, HSMT yêu cầu “nhà thầu có kinh nghiệm thực hiện 1 hợp đồng tương tự đáp ứng: đường giao thông, đường bộ kết cấu mặt đường cấp cao A1 bê tông nhựa; hệ thống thoát nước sử dụng cống bê tông cốt thép D ≥ 1200mm, cống hộp bê tông cốt thép [1,6x1,6]m thuộc công trình giao thông đường bộ, cấp II trở lên”. Các yêu cầu chi tiết như trên bị cho rằng có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh.
Thời gian qua, Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia ghi nhận nhiều kiến nghị của nhà thầu về xu hướng “hạng mục hóa” hợp đồng tương tự, trong đó có nhiều trường hợp phải chờ đến kết luận của cơ quan chức năng để rà soát, điều chỉnh HSMT hoặc hủy thầu. Điều này cho thấy, khoảng cách giữa quy định pháp luật và thực tiễn triển khai vẫn còn khá lớn.
Các mẫu HSMT xây lắp ban hành kèm theo Thông tư số 79/2025/TT-BTC hướng dẫn: “Chủ đầu tư không được đưa ra yêu cầu về hợp đồng tương tự đối với hạng mục trong trường hợp gói thầu chỉ gồm công trình hoặc cả công trình và hạng mục theo quy định của pháp luật về xây dựng (Ví dụ: yêu cầu hợp đồng tương tự đối với công trình giao thông cấp IV nhưng phải bao gồm hạng mục nền đắp đất, cấp phối đá dăm, mặt bê tông nhựa hoặc bê tông, rãnh thoát nước dọc, ngang, mái kè gia cố…)”. Quy định này nhận được sự đồng thuận cao từ cộng đồng nhà thầu xây lắp, giúp họ tiếp cận thị trường một cách dễ dàng và công bằng hơn.
Về nguyên nhân tồn tại dai dẳng của bất cập kể trên, theo chuyên gia đấu thầu, một mặt xuất phát từ việc nhiều chủ đầu tư chưa nắm rõ, chưa tuân thủ triệt để quy định pháp lý, dẫn đến việc đưa tiêu chí không phù hợp vào HSMT. Bên cạnh đó, một phần cũng do tâm lý an toàn của chủ đầu tư, mong muốn lựa chọn nhà thầu có kinh nghiệm ở những hạng mục cụ thể, nhưng lại chưa có cách thức đánh giá năng lực phù hợp hơn thay thế.
Trong bối cảnh môi trường đấu thầu đang ngày càng cạnh tranh, minh bạch, việc tiếp tục để tồn tại những yêu cầu không thống nhất với quy định pháp luật sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây ra khiếu nại, kéo dài thời gian lựa chọn nhà thầu, ảnh hưởng đến tiến độ chung của dự án. Do đó, cùng với sự chủ động rà soát, tuân thủ từ phía chủ đầu tư, nhiều nhà thầu kỳ vọng các cơ quan quản lý cần tăng cường hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra, nhằm sớm chấn chỉnh và đưa việc áp dụng tiêu chí hợp đồng tương tự đi vào khuôn khổ pháp luật.
