Luật số 90/2025/QH15 đã mở rộng trường hợp được áp dụng hình thức chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đấu thầu hạn chế, đặt hàng. Luật đã mở các “nút thắt” để thực hiện, nhưng không vì thế mà xem nhẹ công tác lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu, bởi quy định càng thông thoáng thì việc triển khai lại càng phải chặt chẽ. Nhà thầu được chỉ định phải đáp ứng đủ năng lực, kinh nghiệm và hơn hết phải bảo đảm chất lượng, tiến độ và không được làm thất thoát, lãng phí.
Theo tôi, để lựa chọn được nhà thầu đủ năng lực, yêu cầu mua sắm của người có thẩm quyền khi phê duyệt dự án hoặc của chủ đầu tư khi được giao lập dự toán phải bảo đảm được các yếu tố về chất lượng, xuất xứ hàng hóa, tiến độ thực hiện…, trong đó có xem xét đến yếu tố xuất xứ hàng hóa và thị trường khi phê duyệt dự toán.
Một yếu tố quan trọng khác lâu nay thường không được quan tâm đúng mức khi phê duyệt hồ sơ yêu cầu chỉ định thầu là biểu mẫu hợp đồng và quản lý thực hiện hợp đồng với nhà thầu. Đây là yêu cầu không phải chủ đầu tư nào cũng có thể hoàn thiện tốt, bởi ngoài quy định của pháp luật về đấu thầu, hợp đồng còn phải tính đến quản trị các rủi ro từ phía Nhà nước có thể xảy ra trong tương lai để đưa ra yêu cầu tại dự thảo hợp đồng. Luật số 90/2025/QH15 đã bổ sung trở lại bước thương thảo hợp đồng. Đây là khâu quan trọng để chủ đầu tư đưa ra các yêu cầu, gắn trách nhiệm của nhà thầu với gói thầu. Việc soạn thảo hợp đồng càng trở nên quan trọng khi chủ đầu tư áp dụng hình thức chỉ định thầu theo quy trình rút gọn, bởi khi đó chủ đầu tư không phải lập hồ sơ yêu cầu và nhà thầu không phải làm hồ sơ đề xuất. Lúc này, hợp đồng là “chốt chặn” vô cùng quan trọng trong quá trình tổ chức mua sắm công.
