 |
| Để khuyến khích doanh nghiệp phát triển xanh và bền vững, các chủ đầu tư cần xây dựng tiêu chuẩn công trình xanh ngay từ giai đoạn xây dựng hồ sơ mời thầu. Ảnh: Lê Tiên |
Tính đến hết 2024, Việt Nam thu hút gần 32 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài liên quan đến năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và công nghệ giảm phát thải. Tuy nhiên, nguồn vốn huy động được vẫn còn khiêm tốn so với nhu cầu.
Từ thực tế “lệch pha” nguồn vốn…
Chia sẻ tại Hội thảo Đa dạng hoá vốn cho phát triển bền vững do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức ngày 15/12/2025, bà Nguyễn Thị Hài Hòa, Phó Tổng giám đốc kiêm Trưởng ban tài chính Tập đoàn Sun Group cho biết, Sun Group hoạt động đa ngành, trong đó có một số lĩnh vực đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn nhưng dòng tiền thu về lại nhỏ và kéo dài. Theo đó, Tập đoàn luôn có nhu cầu về nguồn vốn đầu tư trung và dài hạn ổn định. Hiện nay, vốn tín dụng từ ngân hàng chủ yếu là ngắn hạn, từ 3 - 5 năm, khó đáp ứng nhu cầu đầu tư dài hạn. Doanh nghiệp mong muốn phát hành trái phiếu doanh nghiệp, song kênh này gặp nhiều trở ngại do thị trường thứ cấp chưa phát triển, thanh khoản còn hạn chế, làm gia tăng rủi ro cho nhà đầu tư.
Theo bà Hòa, khung pháp lý về đầu tư theo phương thức PPP hiện đã cởi mở và thông thoáng hơn trước rất nhiều, nhưng doanh nghiệp vẫn chưa cảm nhận được sự sẵn sàng của các tổ chức tín dụng. “Gần đây, Sun Group có đăng ký tham gia loạt công trình hạ tầng lớn với yêu cầu tiến độ gấp như dự án tuyến đường BT kết nối sân bay Gia Bình, công trình phục vụ APEC tại Kiên Giang với thời hạn hoàn thành trong 18 tháng… Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có tổ chức tín dụng nào điều chỉnh các bộ sản phẩm để phù hợp với nhu cầu vốn của những dự án này”, bà Hòa phản ánh.
Ở kênh vốn quốc tế, khó khăn còn lớn hơn. Bà Hòa phân tích, các doanh nghiệp trong nước thường gặp trở ngại trong việc chứng minh năng lực tài chính, uy tín tín dụng, thậm chí cần phải có ngân hàng trong nước bảo lãnh… Những yêu cầu này làm phát sinh chi phí đáng kể. Rủi ro tỷ giá trong bối cảnh môi trường kinh doanh quốc tế biến động mạnh cũng là yếu tố khiến nhiều doanh nghiệp e ngại.
Ngân hàng Nhà nước cho biết, ước tính đến cuối năm 2025, dư nợ tín dụng xanh toàn hệ thống đạt khoảng 850.000 tỷ đồng, tăng 30% so với năm 2023, nhưng mới chiếm chưa tới 6% tổng dư nợ nền kinh tế.
Từ góc nhìn của tổ chức tài chính quốc tế, ông Nguyễn Bá Hùng, Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam cho rằng, thị trường trái phiếu doanh nghiệp và các công cụ huy động vốn dài hạn chưa phát triển tương xứng, tạo ra một khoảng trống đáng kể trong huy động nguồn lực cho phát triển bền vững. Dư nợ trái phiếu Chính phủ so với GDP hiện mới xấp xỉ 20%, cho thấy dư địa phát triển thị trường vốn vẫn còn lớn.
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh chia sẻ Báo cáo tín dụng xanh 2025 của Ngân hàng Nhà nước cho biết, ước tới cuối năm 2025, dư nợ tín dụng dụng xanh toàn hệ thống đạt khoảng 850.000 tỷ đồng, tăng 30% so với năm 2023, nhưng mới chiếm chưa tới 6% tổng dư nợ nền kinh tế. Các ngân hàng thương mại là nguồn cung lớn nhất, chiếm khoảng 88% tổng dư nợ tín dụng xanh. Nguồn vốn xanh mà các ngân hàng huy động được chủ yếu thông qua hoạt động phát hành trái phiếu xanh, từ nguồn vốn vay quốc tế. Trong giai đoạn 2020 - 2025, theo IFC, giá trị phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam đạt hơn 1,5 tỷ USD.
Là một trong những nhà băng cung ứng tín dụng xanh, ông Vương Văn Quý, Phó Trưởng ban Chính sách tín dụng Agribank cho biết, Agribank đang từng bước chuyển từ tư duy “vay dựa trên tài sản” sang “vay dựa trên dòng tiền và hiệu quả dự án xanh”. Tính đến quý III/2025, tổng dư nợ tín dụng xanh của Agribank đạt 28.355 tỷ đồng. Song song với việc cung ứng tín dụng xanh, Agribank còn đẩy mạnh hợp tác quốc tế để cung cấp vốn ưu đãi và hỗ trợ kỹ thuật, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.
… đến đề xuất giải pháp vốn dài hạn cho chuyển đổi xanh
Liên quan đến cơ chế chính sách, trong những năm gần đây, Việt Nam tham gia hàng loạt cam kết quốc tế về phát triển bền vững, giảm dần phát thải khí nhà kính. Trong nước, nhiều văn bản khuyến khích, định hướng nền sản xuất xanh đã được ban hành. Mới đây nhất, tại Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg, bộ tiêu chí và quy trình xác nhận dự án đầu tư "xanh" đã được thiết lập, tạo cơ sở cho các dự án đủ điều kiện được hưởng ưu đãi tín dụng, hỗ trợ nhà nước, góp phần định hướng dòng vốn đầu tư xanh tại Việt Nam.
Ở góc nhìn doanh nghiệp, bà Hải Hòa cho rằng, để khuyến khích doanh nghiệp phát triển xanh và bền vững, các cơ quan chức năng như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính… cần hỗ trợ các địa phương, chủ đầu tư xây dựng tiêu chuẩn công trình xanh ngay từ giai đoạn xây dựng hồ sơ mời thầu, nếu nhà đầu tư đáp ứng được tiêu chuẩn này thì sẽ được hưởng chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Nếu đợi đến khi trúng thầu rồi mới yêu cầu triển khai xanh thì đã quá chậm. Trong việc tiếp cận vốn quốc tế, tự thân doanh nghiệp cần phải đáp ứng 3 điều kiện cốt lõi, gồm: minh bạch về tài chính, phương án đầu tư kinh doanh có hiệu quả, định lượng được dòng tiền mang về sau khi dùng nguồn vốn đầu tư và uy tín được xác lập thông qua các tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập.
Chia sẻ tại Hội thảo, ông Trần Lê Minh, Tổng giám đốc VIS Rating cho biết, hiện tại, phần bù rủi ro lãi suất trái phiếu quốc tế của Việt Nam khá cao, lên đến trên 4%/năm. Theo đó, để giảm gánh nặng chi phí vốn cho doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp cần huy động nguồn vốn lớn để phát triển hạ tầng, theo ông Minh, Chính phủ cần đẩy sớm tiến trình nâng hạng tín nhiệm quốc gia Việt Nam. Các doanh nghiệp có thể tận dụng xếp hạng tín nhiệm quốc gia làm điểm tham chiếu để phát hành trái phiếu doanh nghiệp và huy động vốn từ thị trường quốc tế hiệu quả hơn.
Ông Trần Lê Minh cũng khuyến nghị, doanh nghiệp PPP nên linh hoạt huy động nguồn vốn theo từng giai đoạn. “Giai đoạn đầu cần triển khai nhanh, có thể dùng vốn ngắn hạn. Từ năm thứ 3 đến năm thứ 5 trở đi, khi dòng tiền và phương án kinh doanh đã rõ, việc huy động vốn dài hạn sẽ dễ dàng hơn cho cả doanh nghiệp, nhà đầu tư, tổ chức tín dụng”, ông Minh phân tích.
Kinh tế trưởng ADB đề xuất, Chính phủ cần đẩy mạnh cải cách thị trường trái phiếu chính phủ; nâng cao hiệu quả lựa chọn và thực hiện đầu tư công; phát triển các công cụ mới trên thị trường tài chính kết hợp công - tư; tiếp cận thị trường vốn quốc tế. Cùng với đó, cần tiếp tục thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển bền vững.
