Vẻ đẹp kỳ diệu của chén trà Việt Nam

0:00 / 0:00
0:00
(BĐT) - Không phải ngẫu nhiên mà trong tất cả các thức uống của cõi nhân sinh này, trà được xem là nghệ thuật tinh vi nhất. Cái chân của nghệ thuật cũng là cái đích cuối cùng: Một chén trà ngon mới thật là viên mãn…
Vẻ đẹp kỳ diệu của chén trà Việt Nam

Thuở nhỏ, vào những dịp hầu trà các bậc thúc bá trong gia đình, tôi vẫn thường nghe các cụ bảo: “Trà là một nghệ thuật lớn”. Khởi từ đất trồng, địa hình, khí núi, nắng mưa, sương gió tưới tắm, ươm bật thành lộc non, lá nõn cho đến khi thu hái, sao chế, để có được một ấm trà ngon ngồi pha mà nhâm nhi thưởng thức, đó là cả một hành trình dằng dặc mà mỗi chặng, mỗi nhịp đều phải đạt đến được cái chân nghệ thuật, cũng là cái đích cuối cùng: một chén trà ngon mới thật là viên mãn. Không phải ngẫu nhiên mà trong tất cả các thức uống của cõi nhân sinh này, trà được xem là nghệ thuật tinh vi nhất. Này nhé, cũng một đồi trà, nhưng trà hướng Đông (Đông pha) bao giờ cũng ngon hơn trà hướng Tây (Tây pha). Bởi cây trà hướng Đông đón nhận những tia nắng mặt trời buổi sớm nên phản ứng sinh trưởng khác với cây trà hướng Tây. Lại nữa, cũng một vườn trà nhưng bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông là bốn mùa trà với bốn mùa hương vị.

Nghệ nhân trà Hoàng Anh Sướng

Nghệ nhân trà Hoàng Anh Sướng

Tuyệt hảo nhất là trà “Xuân 1”, hay còn gọi là trà “Tiền minh” (trước tiết Thanh minh). Khi cái giá rét của mùa Đông vừa qua đi, những tia nắng ấm đầu tiên của mùa Xuân vừa ló rạng thì những đọt non cũng bừng nhú trên những cành chè khẳng khiu. Thứ đọt non ấy nếu hái lúc sớm tinh mơ, khi cả đồi chè còn chìm trong sương rồi đem về “sao suốt” trên chảo gang thì hương thơm ngào ngạt như chõ xôi nếp cái, hậu vị ngọt bền vấn vít mãi trong cổ họng như ngậm đường phèn. Các cụ bảo: “Uống một tách trà, đi xa vạn dặm” là vậy. Loại trà ấy, thời xưa, chuyên dùng để tiến vua. Những thiếu nữ đồng trinh với đôi tay mềm mại dùng móng tay dài khẽ khàng bấm từng đọt non trên cùng của búp trà. Da thịt không được chạm vào bởi họ sợ dường như sức nóng của cơ thể, mùi của thịt da sẽ làm lệch lạc hương vị của trà. Khi búp trà được sao khô trên chảo gang dưới bàn tay chai dày của những nghệ nhân nức tiếng, sẽ cong như lưỡi con chim sẻ nên còn gọi là trà “Tước thiệt” (lưỡi con chim sẻ). Tôi đọc sách “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi thấy ghi danh trà hảo hạng này được sản xuất ở vùng Châu Sa Bôi, tức Quảng Trị ngày nay.

Người Việt ta dường như mở mắt chào đời đã thấy trà, uống trà trọn đời và đến khi về cõi thiên cổ, vẫn được tẩm liệm với trà. Có điều, trong suốt lịch sử uống trà hàng ngàn năm, Việt Nam không có một truyền kỳ nào về trà. Điều này cũng dễ lý giải bởi tâm hồn người Việt bình dị, chân chất. Song điều đó không có nghĩa là chúng ta xuề xòa, thô vụng trong nghệ thuật chế biến, sao tẩm trà. Các ông Tây, bà Tàu đã không ít lần nức nỏm, xuýt xoa trước nghệ thuật ướp trà sen cầu kỳ, tinh tế của những nghệ nhân Hà Nội. Cần phải nói ngay rằng, trong nghệ thuật ướp trà sen, trà mạn hảo được ưa chuộng nhất. Đó là trà Tuyết Shan cổ thụ vùng mạn ngược Hà Giang mọc tự nhiên trên những dãy núi cao từ 800 - 1.300 mét quanh năm sương phủ. Để chống chọi với khí hậu khắc nghiệt, những búp trà phải gồng sức vươn lên đón nhận từng giọt nắng mặt Trời. Chính cuộc chống trả quyết liệt cho sự sinh tồn ấy đã tạo cho trà Tuyết Shan một hương vị đặc biệt, khiến những người sành trà luôn săn tìm, yêu thích. Các nghệ nhân trà Hà Nội trân trọng, nâng niu như một báu vật. Họ chọn lựa những búp trà non, những lá trà bánh tẻ. Cuống và lá trà già bị loại bỏ rồi rửa sạch, cho vào chõ đồ chín. Sau khi phơi khô, họ cho trà vào chum (vại), trên phủ một lớp lá chuối khô, ủ từ 3 - 4 năm cho trà phong hoá bớt chất chát, có độ xốp như giấy bản mà hương vị đặc trưng của trà vẫn lưu giữ.

Khi ướp, người ta rải một lớp trà rồi một lớp gạo sen mỏng, rồi lại một lớp trà, một lớp gạo sen. Trung bình, mỗi cân trà ướp cần từ 1.000 - 1.200 bông sen. Cho nên, không phải ngẫu nhiên, mỗi cân trà sen được đổi bằng 2 - 3 chỉ vàng mà người sành trà vẫn nao nức lùng mua bằng được.

Sau này, khi đã gắn đời mình với nghiệp trà, noi gương cổ nhân, bàn chân tôi đã đi khắp mọi nẻo đường để nghiên cứu và truyền bá văn hóa trà Việt Nam với hàng ngàn buổi nói chuyện, trình diễn khắp mọi miền đất nước và nhiều quốc gia trên thế giới. Nhưng với tôi, chưa có buổi trình diễn trà nào để lại nhiều ấn tượng, cảm xúc như buổi dâng trà cho Nhật Hoàng và Hoàng hậu vào sáng ngày 3/3/2017 tại Nhà khách Văn phòng Trung ương Đảng. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Phu nhân đã tổ chức bữa tiệc trà tiếp đón Nhà vua và Hoàng hậu Nhật Bản nhân chuyến thăm chính thức Việt Nam. Tôi vinh dự được pha trà và dâng trà các vị khách quý.

Bữa tiệc trà hôm đó chỉ kéo dài chừng 30 phút, nhưng tôi đã phải chuẩn bị vô cùng kỹ càng, công phu. Hồi hộp, lo âu, căng thẳng. Nhưng khi Đức Vua cùng Hoàng hậu xuất hiện, tiến về phía bàn trà, nụ cười trìu mến cùng cái bắt tay nồng ấm của Ngài khiến những lo âu, căng thẳng trong tôi tan biến. Nụ cười tươi mát, thân thiện luôn nở trên môi Ngài mỗi khi tôi dâng trà lên Đức Vua và Hoàng hậu. Thậm chí, khi tôi chắp tay búp sen thay lời chào, Hoàng hậu cũng chắp tay búp sen đáp lễ. Sang trọng mà gần gũi, lịch thiệp mà thân thiện, đó là vẻ đẹp luôn tỏa rạng ở hai vị khách quý đến từ Nhật Bản.

Trong bữa tiệc trà sáng hôm ấy, tôi đã dâng mời Vua Nhật, Hoàng hậu, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Phu nhân cùng quan khách hai nước thưởng thức 2 đặc sản trà nổi tiếng của Việt Nam: Trà Tân Cương thượng hạng (chỉ hái một đọt non trên cùng), vùng trà xanh nổi tiếng nhất của tỉnh Thái Nguyên và Trà Sen Tây Hồ (do chính tay tôi tẩm ướp). Hương thơm của trà Việt, hậu vị ngọt bền của trà Việt đã chinh phục Đức Vua, Hoàng hậu và toàn thể quan khách. Các vị đã uống cạn những chén trà với vẻ thích thú và liên tục ban tặng những lời khen.

Kết thúc buổi tiệc trà, khi Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng và Phu nhân tiễn khách, Đức Vua và Hoàng hậu tiến về phía tôi lần nữa, ban tặng lời khen “trà ngon quá”, cùng lời cảm ơn và nụ cười rạng rỡ. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cười vui: “Cháu đúng tên là Sướng. Sướng nhé”. Đức Vua và Hoàng hậu đã lên xe nhưng năng lượng an lành, tươi mát vẫn lan tỏa trong trà phòng.

Hạnh phúc cứ lan tỏa trong trái tim tôi khi nhận ra chén trà đã mang một bậc đế vương từ nước Nhật xa xôi đến gần một người dân bình thường ở Việt Nam là tôi một cách rất thân mật, an lành. Một chén trà nhỏ mà chứa đựng biết bao năng lượng của bình an, tình thương mến. Một chén trà nhỏ góp thêm một nhịp cầu yêu thương, gắn kết giữa hai quốc gia theo một cách chân thật nhất.

Với tôi, buổi hầu trà Vua và Hoàng hậu Nhật Bản sáng ngày 3/3/2017 là buổi hầu trà đáng nhớ nhất trong đời…

Chuyên đề