 |
| Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu giải trình trước Quốc hội |
Giảm thủ tục hành chính, linh hoạt trong thực thi
Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Hà Nội) đánh giá cao việc dự thảo Luật phân cấp cho Thủ tướng Chính phủ quyết định hạn mức vay, cho vay lại và hạn mức bảo lãnh Chính phủ hằng năm, chuyển từ thẩm quyền của Chính phủ. Việc này được nhận định là giúp đơn giản hóa và rút ngắn quy trình phê duyệt. Tương tự, việc giao Bộ Tài chính thẩm quyền quyết định việc sửa đổi, bổ sung, gia hạn thỏa thuận vay ODA, vay ưu đãi không làm tăng nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của Chính phủ, cũng tạo sự linh hoạt trong thực thi và cắt giảm thủ tục hành chính.
Đại biểu Phạm Văn Hoà (Đồng Tháp) cũng hoàn toàn thống nhất với việc phân cấp, phân quyền từ Chủ tịch nước cho Chính phủ (trong một khoảng thời gian xác định kèm các điều kiện cụ thể), Chính phủ cho Thủ tướng Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Tài chính, cho rằng điều này là rất hợp lý và phù hợp với thực tiễn, giúp giảm bớt thủ tục hành chính đối với các khoản vốn vay và ký kết điều ước quốc tế, đảm bảo nhanh gọn, hiệu quả và có trách nhiệm pháp lý. Tuy nhiên, việc phân cấp phải đi đôi với cơ chế báo cáo rõ ràng để đảm bảo kiểm soát và giám sát chặt chẽ.
Về quy định vay chính thức ODA tại Điều 29, dự thảo Luật, đại biểu Trần Anh Tuấn (TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, thực tế hiện nay những khoản vay ODA thường kéo dài rất nhiều thời gian về thủ tục đàm phán. Đây là nguyên nhân dẫn đến giải ngân của các dự án vay ODA thường thấp hơn các dự án thực hiện bằng vốn ngân sách đầu tư công. Điều này sẽ gây nên những hệ lụy là tốn những khoản phí, lãi suất cố định theo sự biến động của thị trường, đặc biệt là những dự án kéo dài, phải điều chỉnh nhiều lần, dẫn đến chi phí sử dụng vốn rất cao.
Đại biểu Trần Anh Tuấn đề xuất cần xem xét lại thủ tục đầu tư đối với dự án ODA, các dự án này nếu thực hiện theo đầu tư công thì phải theo thủ tục rút gọn hoặc thực hiện lồng ghép những cam kết vào trong quá trình điều chỉnh dự án để thủ tục được rút gọn hơn, rút ngắn hơn.
Cùng quan tâm nội dung này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Hà Nội) đề nghị bổ sung yêu cầu đánh giá “đủ năng lực quản trị dự án” của các cơ quan đề xuất vay vốn ODA, đặc biệt là UBND cấp tỉnh và doanh nghiệp Nhà nước. Thực tiễn nhiều địa phương đề xuất dự án vay ODA nhưng không đủ năng lực quản lý dẫn tới chậm giải ngân, đội vốn, kéo dài thời gian thực hiện. Việc quy định rõ nội dung này ngay tại Điều 29 sẽ giúp sàng lọc dự án, bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay và hạn chế rủi ro nợ công.
Về tính thống nhất số liệu trong quản lý nợ công, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai phản ánh, hiện nay chưa có quy định về hệ thống thông tin, dữ liệu, số liệu chia sẻ về nợ công giữa các cấp Trung ương và địa phương, và việc tính toán, trả nợ, đối chiếu giữa các cơ quan quản lý đều được thực hiện rất thủ công. Để công tác quản lý nợ công hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số theo Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, đại biểu kiến nghị bổ sung quy định giao Bộ Tài chính trách nhiệm quy định thống nhất hệ thống thông tin về dữ liệu nợ công liên thông giữa Trung ương, địa phương và đến từng đơn vị thực hiện.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị bổ sung quy định trách nhiệm phối hợp của bộ, ngành trong việc xác nhận số liệu và thời hạn cập nhật, vì số liệu giữa các đơn vị thường chưa thống nhất, gây khó khăn khi tổng hợp dự toán nợ. Để bảo đảm tính kịp thời và minh bạch, đại biểu đề nghị quy định cụ thể hơn thời điểm đối chiếu, thời điểm khóa số liệu và phương thức báo cáo.
Không phải vay bằng mọi giá
Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, tình trạng thời gian vay và giải ngân vốn ODA kéo dài hơn đáng kể so với các dự án đầu tư công là vấn đề mà Chính phủ, Bộ Tài chính và cá nhân ông rất trăn trở.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, lý do thời gian từ lúc đề xuất đến khi đàm phán và giải ngân các khoản vay ODA quá dài xuất phát từ việc quy trình trong nước trước đây rườm rà, qua nhiều bước và nhiều bộ ngành. Đồng thời, phía các nhà tài trợ cũng có những quy định chưa phù hợp với điều kiện Việt Nam, khiến tiến độ bị kéo dài từ cả hai phía.
“Trong cuộc làm việc với Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (World Bank) tại Việt Nam, tôi đề nghị cung cấp số liệu về thời gian trung bình một khoản vay ODA của ngân hàng này trên thế giới, và được trả lời rằng chỉ khoảng 12 đến 15 tháng.
Từ thông tin này, Bộ Tài chính đã trực tiếp chỉ đạo rà soát, chỉnh sửa và trình các cấp có thẩm quyền điều chỉnh các quy định liên quan đến thể chế, với mục tiêu đưa thời gian thực hiện mỗi khoản vay ODA của Việt Nam về mức 12-15 tháng. Đây là nỗ lực rất lớn của Chính phủ và Bộ Tài chính nhằm cải thiện triển khai vốn ODA trong thời gian tới", Bộ trưởng nói.
Ngoài vấn đề thể chế, một nguyên nhân lớn khác là khâu thực thi của địa phương. Nhiều dự án dù có tiền nhưng không thể giải ngân do không giải phóng được mặt bằng. Có trường hợp đến hết thời hạn hiệp định vẫn không giải ngân được, buộc nhà tài trợ thu hồi vốn. Theo Bộ trưởng, đây là điều rất đáng tiếc trong bối cảnh ngân sách còn hạn chế.
Bộ trưởng cho rằng: “Việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công lần này cũng như Luật Đầu tư công và các luật liên quan sẽ góp phần cải thiện tiến độ và việc thực hiện các khoản vay ODA. Đồng thời, nhấn mạnh quan điểm xuyên suốt của Bộ Tài chính là mọi dự án ODA phải đảm bảo hiệu quả tài chính, khi đó, Việt Nam mới không lo về lạm phát và gánh nặng nợ quốc gia. Đây là điều kiện tiên quyết khi xem xét để chúng ta vay, không phải vay bằng mọi giá”.
Về thẩm quyền phê duyệt Đề xuất khoản vay, Bộ Tài chính kiến nghị Quốc hội giữ quy định là Thủ tướng Chính phủ phê duyệt để phù hợp quan điểm Chính phủ thống nhất chỉ đạo, quyết định về định hướng thu hút, quản lý, sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài.
Một số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị giao Chính phủ quy định hướng dẫn cụ thể về khung lãi suất, thời hạn và điều kiện phát hành trái phiếu chính quyền địa phương trong từng thời kỳ để địa phương có cơ sở áp dụng. Làm rõ nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Luật hiện hành đã có hướng dẫn về nội dung Đề án phát hành và quy trình phát hành.
Luật cũng đã quy định về “trị giá khoản vay, khoản phát hành trái phiếu phải trong mức dư nợ vay và bội chi của ngân sách địa phương theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước”, đảm bảo nguyên tắc như ý kiến các đại biểu Quốc hội.
Đối với lãi suất phát hành, tiếp thu ý kiến của đại biểu, dự kiến Bộ Tài chính sẽ trình sửa đổi Nghị định để hướng dẫn chi tiết, Bộ Tài chính thông báo khung lãi suất phát hành trái phiếu chính quyền địa phương ở thời điểm trước khi phát hành để UBND cấp tỉnh tổ chức phát hành trái phiếu.
Về đảm bảo tính thống nhất của dự án Luật Quản lý nợ công (sửa đổi) với hệ thống pháp luật có liên quan, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, trong quá trình xây dựng dự thảo Luật, về quy trình đàm phán, ký, điều chỉnh, sửa đổi đối với vốn vay ODA, vay ưu đãi, Bộ Tài chính đã rà soát, phối hợp với Bộ Ngoại giao, đảm bảo các quy định đưa vào dự thảo là thống nhất.
Dự thảo Luật tập trung vào các quy định về thẩm quyền đàm phán, ký kết và phê chuẩn, theo đó cắt giảm nhiều bước thủ tục hành chính trung gian và phân quyền mạnh mẽ. Dự thảo Luật chỉ quy định một số trường hợp đặc thù của điều ước quốc tế về vay nợ, các trường hợp khác đã quy định tại Luật Điều ước quốc tế sẽ không nhắc lại tại dự thảo Luật này. Các nội dung về quy trình, hồ sơ đàm phán, ký, sửa đổi sẽ được quy định tại các nghị định hướng dẫn của Chính phủ.
Đối với Luật Các tổ chức tín dụng, việc bổ sung quy định khoản cho vay lại của ngân hàng thương mại chịu rủi ro tín dụng không tính vào tổng mức dư nợ cấp tín dụng đối với một khách hàng và người có liên quan của khách hàng tại dự thảo Luật sửa đổi hiện nay không xung đột với các quy định khác về an toàn vốn. Bộ Tài chính cũng đã trao đổi với Ngân hàng Nhà nước thống nhất với đề xuất này.
