HSBC: ASEAN - một câu chuyện kiên cường đáng ngạc nhiên về xuất khẩu

Ảnh minh họa: Internet

Xuất khẩu hàng hóa liệu có tiếp tục mạnh mẽ?

Theo HSBC, dù đại dịch Covid-19 gây ra nhiều tác động tiêu cực, 2 năm vừa qua vẫn ghi nhận mức tăng trưởng thương mại ấn tượng ở châu Á nhờ nhu cầu toàn cầu tăng lên - từ hàng điện tử tiêu dùng đến đồ dùng nhà bếp và thiết bị thể thao gia đình. Rõ ràng, ASEAN là khu vực được hưởng được lợi.

“Khi cuộc tranh luận về khả năng xảy ra suy thoái kinh tế toàn cầu bắt đầu lan rộng, câu hỏi lớn nhất được đặt ra là: liệu xuất khẩu của ASEAN có thể tiếp tục mạnh mẽ? Mặc dù các chỉ số được đo với tần suất liên tục cho thấy chu kỳ sản xuất toàn cầu đang 'hạ nhiệt', chúng ta vẫn có những lý do chính đáng để tiếp tục lạc quan”, báo cáo của HSBC cho biết.

Theo đó, một phần quan trọng của câu chuyện chính là dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chảy vào khu vực vẫn đều đặn, và phần lớn chảy vào các lĩnh vực liên quan đến xuất khẩu. ASEAN hiện chiếm khoảng 10% thị phần FDI của thế giới, gần như ngang bằng với Trung Quốc đại lục.

Báo cáo của HSBC chỉ ra, ASEAN đã giành được thị phần đáng kể trong một số sản phẩm nhất định, nhiều khả năng tạo ra “lá chắn” giúp khu vực này trụ vững trước xu hướng suy giảm thương mại toàn cầu. Mặc dù vậy, tác động có thể không đồng đều trong khu vực, trong đó, Singapore, Malaysia và Việt Nam có tâm thế tương đối tốt hơn trong ngắn hạn.

Theo HSBC, 2 lĩnh vực xuất khẩu quan trọng là điện tử và hàng hóa khác. Với điện tử, lĩnh vực này chiếm tới một phần ba tổng số hàng châu Á xuất đi và tỷ lệ này lên tới 50 - 60% ở ASEAN.

Sau 2 năm nhu cầu đối với các sản phẩm điện tử liên tục mạnh mẽ, giờ đây đã xuất hiện dấu hiệu ban đầu cho thấy chu kỳ công nghệ đang vào giai đoạn “chững lại”. Đơn đặt hàng tiêu dùng và công nghiệp điện tử mới đều tăng chậm lại sau khi đạt đỉnh vào giữa năm 2021.

Xuất khẩu hàng điện tử của Việt Nam tăng lên trở thành ngành hàng chủ đạo

Mặc dù không có khả năng duy trì tốc độ nhanh như trước, nhưng cuộc khủng hoảng chất bán dẫn hiện đang dịu đi cho thấy sản xuất có thể sẽ vẫn chậm lại chứ không ngưng hẳn. Ví dụ tại Malaysia, trung tâm sản xuất chip thứ hai của ASEAN, khối lượng vẫn đang tăng.

Hay với Việt Nam, mặc dù dữ liệu mới nhất cho thấy xuất khẩu điện tử đã chậm lại nhưng dòng vốn FDI mạnh mẽ nhiều khả năng sẽ tạo bước đệm để hỗ trợ Việt Nam tiến lên trong chuỗi giá trị.

Đầu năm nay, Samsung đã rót thêm 920 triệu USD đầu tư vào Việt Nam với mục đích mở rộng sản xuất, bao gồm sản xuất bảng mạch và mô-đun cảm ứng. Bên cạnh đó, Apple cũng đang đẩy nhanh quá trình chuyển nhà máy sang Việt Nam, sau khi kế hoạch bị gián đoạn một phần bởi đại dịch. Sau khi sản xuất đại trà AirPods vào năm 2020, Apple đang đàm phán với Việt Nam để sản xuất các sản phẩm phức tạp hơn như Apple Watch và MacBook.

Đối với xuất khẩu hàng hóa khác, ASEAN đang có hai “nhà vô địch”: Malaysia - nhà xuất khẩu dầu và khí đốt ròng duy nhất của khu vực; Indonesia - nước xuất khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới và than đá lớn thứ hai. Dù giá một số mặt hàng đã giảm gần đây (dầu mỏ và dầu cọ) nhưng về cơ bản là giá cả vẫn ở mức cao.

Theo HSBC, một điểm sáng khác chính là sự chuyển dịch trong sản xuất của Indonesia. Quốc gia này đã chứng kiến sự bùng nổ đầu tư vào lĩnh vực hàng hóa cuối chuỗi cung ứng, đặc biệt là chuỗi cung ứng niken - nguyên liệu đầu vào quan trọng cho pin xe điện.

Ngoài ra, Indonesia đã trở thành nước xuất khẩu thép không gỉ lớn nhất thế giới. Nền kinh tế này hiện xuất khẩu hơn 2,5 tỷ USD các sản phẩm sắt thép mỗi tháng, trong khi con số này cách đây một thập kỷ chỉ là 200 triệu USD.

Du lịch là một thành phần quan trọng của kinh tế ASEAN nhưng tầm quan trọng của ngành này ở mỗi nước một khác. Ảnh minh họa: Internet

Xuất khẩu dịch vụ đóng góp vào sự bền bỉ

Về kinh tế, du lịch được coi là hoạt động xuất khẩu dịch vụ - một dịch vụ do cư dân địa phương cung cấp cho những người đến từ nơi khác. Và du lịch không phải là loại hình dịch vụ duy nhất được xuất khẩu. Các dịch vụ khác bao gồm: thuê ngoài quy trình kinh doanh (BPO), dịch vụ viễn thông và máy tính, vận tải, dịch vụ tài chính và nghiên cứu…

Không may là xuất khẩu dịch vụ, đặc biệt là du lịch, đã sụt giảm nghiêm trọng trong đại dịch. "Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều nơi trên thế giới mở cửa biên giới cho phép đi lại, chúng ta có thể kỳ vọng du lịch ASEAN sẽ phục hồi đúng vào lúc cần nhất. Sự phục hồi này tuy có thể không trọn vẹn nhưng sẽ đem lại chút bền bỉ để giúp ASEAN vượt qua những sóng gió trên phạm vi toàn cầu", báo cáo của HSBC viết.

Với mức lương cạnh tranh, tài nguyên thiên nhiên tuyệt đẹp và người dân hiếu khách, xuất khẩu dịch vụ là một thành phần quan trọng của nền kinh tế ASEAN. Trước năm 2020, mặc dù chỉ chiếm khoảng 3% GDP của thế giới, tỷ trọng của ASEAN trong tổng xuất khẩu dịch vụ của thế giới đã lên mức khá lớn là 7%. Con số này thậm chí còn vượt mức 8%, nếu tính cả số lượng khách du lịch đến ASEAN so với tổng số khách du lịch trên thế giới.

Tỷ trọng GDP, xuất khẩu dịch vụ và khách du lịch của ASEAN so với thế giới

Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi khi đại dịch xảy ra. Như đã đề cập, nhu cầu tiêu dùng đã dịch chuyển từ dịch vụ sang hàng hóa vì các hộ gia đình buộc phải ở trong nhà trong giai đoạn giãn cách. Có thể thấy, tỷ trọng của ASEAN trong tổng sản lượng kinh tế toàn cầu phần lớn vẫn giữ nguyên nhưng tỷ trọng xuất khẩu dịch vụ và tỷ trọng về số lượng khách du lịch đã giảm đáng kể.

Trên thực tế, xuất khẩu dịch vụ ở ASEAN thu hẹp nhiều so với các nước còn lại trên thế giới (nguyên nhân chủ yếu là do sự sụt giảm của du lịch quốc tế) và phần nào giải thích tại sao tổng sản lượng kinh tế ở một số nước ASEAN lại thu hẹp một chút.

Du lịch là một thành phần quan trọng của kinh tế ASEAN nhưng tầm quan trọng của ngành này ở mỗi nước một khác. Trong đó, hai nền kinh tế nổi bật là Thái Lan và Việt Nam, với doanh thu từ du lịch lên tới 10% GDP vào năm 2019, trước khi sụt giảm mạnh vào năm 2020 và 2021 khi đại dịch buộc các nền kinh tế phải đóng cửa biên giới. Tuy nhiên, kể từ đầu năm 2022, khu vực này đã và đang tăng tốc nỗ lực để mở cửa du lịch quốc tế trở lại.

Theo HSBC, có thể sóng gió trên phạm vi toàn cầu sẽ vẫn mang đến những thách thức, tuy nhiên, sự dịch chuyển của nhu cầu trên thế giới từ hàng hóa sang dịch vụ cũng như việc đi lại, du lịch tiếp tục được mở cửa có thể giúp ASEAN đủ mạnh mẽ để vượt qua những khó khăn sắp tới.

Một điểm cần lưu ý nữa ở đây là tầm quan trọng của Trung Quốc đại lục trong việc phục hồi sau đại dịch của ASEAN. Trong đó, một phần lớn khách du lịch đến ASEAN là từ Trung Quốc. Do đó, đây là một yếu tố mấu chốt có thể xác định mức độ phục hồi du lịch của ASEAN.