 |
| Ảnh minh họa: Internet |
Sự tiến bộ không ngừng của công nghệ trí tuệ nhân tạo khiến nỗi lo máy móc sẽ thay thế con người càng hiển hiện rõ nét hơn. Thậm chí, tỷ phú Bill Gates, nhà sáng lập của tập đoàn công nghệ Microsoft, còn đưa ra dự báo chỉ ba nghề nghiệp có khả năng trường tồn trước cuộc cách mạng về trí tuệ nhân tạo là lập trình hệ thống AI, chuyên gia về năng lượng và chuyên gia sinh học.
Những tiến bộ như vũ bão về công nghệ cùng với công cuộc chuyển đổi xanh và những thay đổi liên quan đến kinh tế cũng như dân số được Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đánh giá là những yếu tố chính làm thay đổi diện mạo thị trường lao động thế giới. Trong vòng 5 năm tới, thế giới sẽ có thêm khoảng 170 triệu việc làm, đồng thời, 92 triệu vị trí sẽ bị thay thế chính bởi những xu hướng vĩ mô nêu trên. Như vậy, tổng số việc làm trên toàn cầu sẽ tăng thêm 78 triệu vào năm 2030.
Nghề nào thêm việc?
Theo Báo cáo Tương lai Việc làm 2025 của WEF, 3 công việc có tốc độ nở rộ nhanh chóng nhất trong giai đoạn 2025 - 2030 đều là những nghề nghiệp liên quan đến công nghệ: chuyên gia dữ liệu lớn (+110%), kỹ sư công nghệ tài chính (+95%) và chuyên gia về AI và máy học (+80%).
Tuy nhiên, điều thú vị khi nhìn vào số lượng tăng trưởng tuyệt đối chính là công nhân làm việc tại các trang trại mới là công việc đứng đầu danh sách, được dự báo sẽ tăng thêm 35 triệu việc làm vào năm 2030. Công cuộc chuyển đổi xanh khuyến khích các tổ chức và cá nhân nỗ lực đầu tư giảm phát thải các-bon cũng như thích nghi với biến đổi khí hậu chính là yếu tố thúc đẩy sự tăng trưởng ngoạn mục này.
Đứng sau đó là tài xế giao hàng, công nhân xây dựng công trình, nhân viên bán hàng và công nhân chế biến thực phẩm là những ngành nghề có số lượng việc làm tăng nhiều nhất trong vòng năm năm tới. Trong khi công nghệ ảnh hưởng đến tăng trưởng việc làm trong hầu hết mọi ngành nghề, các xu hướng về dân số như già hóa dân số và kinh tế bất ổn lại góp phần khiến những công việc nêu trên gia tăng đáng kể.
Nghề nào mai một?
Ở chiều ngược lại, những công việc sẽ giảm đi nhiều nhất chủ yếu liên quan đến văn thư như thu ngân và nhân viên bán vé, theo sau đó là công việc như trợ lý hành chính, thợ in ấn, kế toán và kiểm toán. Yếu tố chính thúc đẩy sự sụt giảm này chính là ứng dụng công nghệ gia tăng, sự phát triển của các công nghệ AI và xử lý thông tin cũng như các hệ thống tự động và tự vận hành. Một nghiên cứu của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về tác động của AI tạo sinh lên thị trường lao động cho thấy khoảng 2,3% việc làm trên thế giới có nguy cơ bị tự động hóa hoàn toàn.
Ngày nay, 47% nhiệm vụ trong công việc chủ yếu do con người thực hiện hoàn toàn, con số này giảm xuống còn 33% vào năm 2030. Nhìn vào ngành dịch vụ tài chính và thị trường vốn, tỷ lệ này là 44% và 28%, cho thấy tự động hóa không chỉ làm giảm phần việc thuần túy do người làm mà cả phần việc người kết hợp máy móc thực hiện. Bên cạnh đó, xu hướng già hóa dân số và dân số trong độ tuổi lao động suy giảm cũng góp phần khiến các công việc văn thư ngày càng thu hẹp.
Sẵn sàng cho tương lai
Đứng trước những biến động lớn của thị trường việc làm, người lao động cần chủ động nắm bắt tình hình và trang bị cho mình những kỹ năng cần thiết để tăng sức cạnh tranh. Theo một nghiên cứu của The Adecco Group, chỉ có khoảng 11% người đi làm thực sự sẵn sàng cho thị trường lao động trong tương lai, có khả năng sinh tồn trong môi trường bất định và nắm bắt cơ hội. Một tỷ lệ tương đối đáng lo ngại.
Trong khi đó, các nhà tuyển dụng trên toàn thế giới đánh giá 39% kỹ năng làm việc cơ bản sẽ thay đổi hoàn toàn trong vòng năm năm tới. Con số này ở Việt Nam là 37%.
Hiện tại, top 10 kỹ năng cốt lõi mà các nhà tuyển dụng đòi hỏi ở người lao động bao gồm: tư duy phân tích; khả năng bền bỉ, linh hoạt và thích nghi; kỹ năng lãnh đạo và khả năng tạo ảnh hưởng xã hội; tư duy sáng tạo; động lực làm việc và ý thức bản thân; hiểu biết về công nghệ; kỹ năng cảm thông và chủ động lắng nghe; trí tò mò và tinh thần học hỏi lâu dài; quản lý nhân tài; định hướng dịch vụ và dịch vụ khách hàng.
Tuy nhiên, trong vòng năm năm tới, nhà tuyển dụng đánh giá một số kỹ năng sẽ trở nên phổ biến hơn. Đứng đầu danh sách này chính là "AI và big data", theo sau là kỹ năng liên quan đến mạng lưới, an ninh mạng và hiểu biết về công nghệ. Điều này đặc biệt chính xác với ngành dịch vụ tài chính và thị trường vốn.
Đầu tư thích đáng
Đứng trước sự biến động không nhỏ của thị trường lao động, các doanh nghiệp ngày càng đầu tư nhiều vào hoạt động nâng cao và đổi mới kỹ năng cho nhân viên nhằm đảm bảo lực lượng lao động của mình sẵn sàng trước các nhu cầu không ngừng tiến hóa của thị trường. Các nhà tuyển dụng đánh giá rằng đến 2030, chỉ có 41% nhân lực không cần phải đào tạo thêm, 29% sẽ cần được nâng cấp kỹ năng cho vai trò hiện tại và 19% cần nâng cấp kỹ năng và luân chuyển sang công việc khác.
Phần lớn doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư vào các chương trình đào tạo nguồn nhân lực bởi họ ý thức được lợi ích rõ rệt từ khoản đầu tư này. Lợi ích lớn nhất chính là cải thiện năng suất lao động, bên cạnh yếu tố cải thiện sức cạnh tranh của công ty và nâng cao khả năng giữ chân nhân tài.
