 |
| Cơ chế chỉ định thầu giúp lựa chọn được những nhà thầu đã chứng minh được năng lực, kinh nghiệm và khả năng triển khai các hạng mục phức tạp trong thời gian ngắn. Ảnh minh họa: Nhã Chi |
Tại Hội thảo Cơ chế chỉ định thầu gói thầu dự án quy mô lớn trọng điểm quốc gia được Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam vừa tổ chức, đại diện của Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn cho rằng, cơ chế chỉ định thầu giúp lựa chọn được những nhà thầu đã chứng minh được năng lực vượt trội, kinh nghiệm dày dặn và khả năng triển khai các hạng mục phức tạp trong thời gian ngắn. Dẫn chứng công trình cầu Phong Châu (Phú Thọ) được chỉ định thầu, đại diện Xây dựng Trường Sơn cho biết thời gian lựa chọn nhà thầu chỉ mất khoảng 3 tháng từ ngày xảy ra sự cố sập cầu; tiến độ công trình cũng được đẩy nhanh, dự kiến đến ngày 2/9 hợp long và thông xe vào đầu tháng 10/2025 để đưa dự án sớm vào khai thác trước 2 tháng. Việc chỉ định thầu bảo đảm tính chuyên môn, bảo mật, khả năng kiểm soát trách nhiệm và hiệu quả quản lý hợp đồng.
Tuy nhiên, nhà thầu Trường Sơn cho rằng, việc áp dụng cơ chế chỉ định thầu cũng có một số rủi ro, hạn chế, tạo kẽ hở cho tiêu cực; chi phí có thể cao hơn so với đấu thầu cạnh tranh; rủi ro về năng lực thực tế của nhà thầu; nguy cơ xảy ra tranh chấp, khiếu nại ảnh hưởng tiến độ dự án.
Do đó, nhà thầu này kiến nghị, việc chỉ định thầu cần ưu tiên các doanh nghiệp lớn trong nước, có đủ năng lực kinh nghiệm, từng tham gia các gói thầu, dự án quy mô lớn trọng điểm quốc gia và hoàn thành vượt tiến độ so với yêu cầu. Ngoài ra, cần có cơ chế, cách thức để tổng hợp, đánh giá năng lực của các nhà thầu trong từng lĩnh vực làm cơ sở xem xét, chỉ định nhà thầu tham gia các dự án trọng điểm quốc gia. Đồng thời, nhà thầu Trường Sơn kiến nghị Chính phủ quy định rõ về thẩm quyền, phạm vi, trách nhiệm của các chủ đầu tư trong công tác phê duyệt các đơn giá vật liệu xây dựng theo cơ chế đặc thù được áp dụng cho dự án để bảo đảm tính pháp lý. Để bảo đảm hiệu quả của dự án, các cơ quan kiểm tra, giám sát cần đồng hành cùng dự án từ khi lập hồ sơ dự án đến khi kết thúc, thanh quyết toán xong công trình.
Ở góc nhìn khác, đại diện Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Giao thông Phương Thành nêu quan điểm, hiện các quy định pháp luật chưa định nghĩa rõ thế nào là “dự án cấp bách” hay “tình huống đặc thù” để làm cơ sở chỉ định thầu, điều này nguy cơ dẫn đến sự thiếu nhất quán trong việc thực thi. Ngoài ra, chưa có quy định cụ thể về năng lực tối thiểu của nhà thầu khi được chỉ định thầu, khiến chất lượng và tiến độ có nguy cơ bị ảnh hưởng nếu lựa chọn nhà thầu không đủ năng lực. Việc minh bạch thông tin về gói thầu chỉ định thầu cũng rất cần thiết với các nhà thầu để đảm bảo tính công khai, minh bạch.
Tại Hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng, do yêu cầu tiến độ ngày càng rút ngắn, các gói thầu sẽ cần triển khai với nhiều mũi thi công, từ đó tạo không ít cơ hội cho các nhà thầu phụ.
Theo Công ty CP Tập đoàn Đèo Cả, việc sử dụng nhà thầu phụ đặc biệt tại các gói thầu xây lắp quy mô lớn cần tuân thủ nghiêm túc các quy định đã được đưa ra tại khoản 2 Điều 141 Nghị định 214/2025/NĐ-CP. Các gói thầu trọng điểm quốc gia, khi nhà thầu chính sử dụng nhà thầu phụ thì không nên yêu cầu năng lực của nhà thầu phụ đáp ứng tương đương năng lực của gói thầu lựa chọn nhà thầu phụ, vì nếu yêu cầu nhà thầu phụ phải có kinh nghiệm tương đương với yêu cầu của HSMT thì nhà thầu phụ sẽ tham gia với tư cách là thành viên liên danh (nhà thầu chính) chứ không tham gia làm thầu phụ. Bên cạnh đó, để quản lý nhà thầu phụ, đại diện Đèo Cả đề xuất chế tài xử lý nhà thầu phụ như xử lý nhà thầu chính khi thi công chậm tiến độ được quy định trong hợp đồng giữa chủ đầu tư và nhà thầu chính; cắt giảm một phần hay toàn bộ khối lượng đã giao cho nhà thầu phụ để giao cho nhà thầu phụ khác (phải được chủ đầu tư và tư vấn giám sát chấp thuận) hoặc chuyển về nhà thầu chính thi công.
Đại diện Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng Trung Chính cho rằng, nhà thầu phụ cần chứng minh được năng lực nhất định về kinh nghiệm, có nguồn nhân lực, máy móc thiết bị, tài chính bảo đảm thực hiện phần công việc sẽ đảm nhiệm, tránh làm ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng chung. Bên cạnh việc chịu trách nhiệm trước nhà thầu chính, nhà thầu phụ cũng cần chịu trách nhiệm với chủ đầu tư bằng các chế tài nhất định. Liên quan tới nghĩa vụ thanh toán, nhà thầu phụ có thể được thanh toán trực tiếp với chủ đầu tư trên cơ sở đề xuất của nhà thầu chính...
