 |
| Phát huy tiềm năng của vận tải thủy nội địa được xem là một trong những giải pháp kéo giảm chi phí logistics. Ảnh: NC st |
Nhiều khó khăn từ thực tiễn
Khảo sát của Vietnam Report công bố mới đây cho thấy, gần 50% số doanh nghiệp (DN) trong nước được khảo sát phản ánh, chi phí logistics tăng mạnh do tác động của giá nhiên liệu, mặt bằng, nhân công và chi phí tài chính leo thang. Điều này khiến tỷ lệ DN bị suy giảm lợi nhuận tăng so với năm 2024.
Theo Vietnam Report, chi phí logistics của Việt Nam vẫn ở mức cao so với nhiều quốc gia trong khu vực. Nguyên nhân cốt lõi là DN logistics nội địa còn hạn chế về quy mô, yếu về vốn, công nghệ và mạng lưới quốc tế; hạ tầng thiếu tính đồng bộ, năng lực kết nối liên vùng và kết nối quốc tế chưa thực sự tối ưu… khiến thời gian vận chuyển và chi phí trung chuyển còn lớn.
Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cho biết, theo phản ánh của các DN vận tải container tại Hải Phòng, Đồng Nai và TP.HCM, với tuyến đường dài 300 - 400 km, hiện thời gian trong ngày chỉ đủ cho 1 chiều vận chuyển (Nghị định số 168/2024/NĐ-CP yêu cầu tuân thủ nghiêm thời gian lái xe, nghỉ ngơi…), buộc xe phải “ôm hàng” qua đêm để quay đầu hôm sau, khiến vòng quay phương tiện giảm gần 30%. Đối với tuyến dài như Bắc - Nam, DN phải bố trí 2 - 3 tài xế/xe. Chi phí nhân sự tăng 20 - 25%, nhưng giá dịch vụ vận tải không thể tăng tương ứng, khiến nhiều DN nhỏ và nhà thầu phụ phải tạm ngưng khai thác, dẫn tới thiếu phương tiện và tăng áp lực chi phí logistics cho toàn chuỗi.
Một số DN logistics phản ánh, trên nhiều tuyến quốc lộ, cao tốc và đường đô thị, rất hiếm điểm dừng đỗ đủ điều kiện để lái xe nghỉ 15 phút đúng quy định. Việc tìm chỗ dừng an toàn thường mất nhiều thời gian, và nếu dừng không đúng nơi quy định, lái xe có nguy cơ bị xử phạt. Riêng thời gian chờ đợi, tắc đường, tìm điểm nghỉ đã khiến tỷ lệ giao hàng đúng giờ giảm 10 - 15% so với trước khi Nghị định số 168/2024/NĐ-CP có hiệu lực (1/1/2025).
Việc kết hợp mức phạt cao và cơ chế trừ điểm giấy phép lái xe tạo làn sóng tài xế xin nghỉ việc hoặc từ chối nhận chuyến dài, làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt nhân lực lái xe vốn đã kéo dài từ năm 2024 (tăng 15 - 20% trong quý I/2025), ảnh hưởng đến kế hoạch chỉ tiêu giao nhận hàng hóa.
Cách nào kéo giảm chi phí logistics?
Để kéo giảm chi phí logistics quốc gia, theo Ban IV, Hiệp hội Đại lý, Môi giới và Dịch vụ hàng hải Việt Nam (VISABA) cùng các hiệp hội lĩnh vực logistics - vận tải/cảng biển kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương liên quan tăng cường đầu tư công cho vận tải thủy nội địa lên tối thiểu 10% trong tổng tỷ trọng vốn đầu tư công toàn ngành giao thông. Đồng thời, cần duy tu hạ tầng thường xuyên và triển khai quyết liệt các dự án trọng điểm nhằm tháo gỡ các “điểm nghẽn” kỹ thuật hiện hữu.
Ba nhóm giải pháp trọng tâm được Ban IV đề xuất là: Nâng cao năng lực hạ tầng luồng tuyến, khơi thông hành lang kỹ thuật tĩnh không cầu, đẩy nhanh tiến độ các dự án then chốt (như kênh Hà Nam…). Đồng thời, cần có cơ chế khuyến khích xã hội hóa, cho phép DN, hiệp hội ngành nghề tham gia quy hoạch, đầu tư cảng bến thủy nội địa; ban hành chính sách ưu đãi về tín dụng, thuế để thu hút đầu tư tư nhân vào hạ tầng vận tải thủy hiện đại, quy mô lớn.
Nhóm nghiên cứu của Vietnam Report khuyến nghị 4 giải pháp then chốt: Đẩy mạnh đầu tư hạ tầng đa phương thức, kết nối hiệu quả giữa đường bộ - đường sông - đường biển - đường sắt; tái cơ cấu vai trò của đường sắt và đường thủy nội địa trong vận chuyển hàng khối lượng lớn, quãng đường dài; phát triển mạng lưới trung tâm logistics, cảng cạn (ICD) tại các vùng kinh tế trọng điểm nhằm giảm áp lực cho vận tải đường bộ; khuyến khích DN logistics ứng dụng chuyển đổi số và logistics xanh để tối ưu hóa dòng hàng, giảm chi phí và phát thải.
Trong bối cảnh khó khăn tứ bề, Ban IV đề nghị sớm có đối thoại thực chất công - tư về đề xuất mở rộng thu phí cửa khẩu cảng biển của TP.HCM (mới) đối với DN các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương (cũ). Nhiều DN và hiệp hội lo ngại chi phí logistics sẽ tiếp tục tăng nếu không có đánh giá tác động kỹ càng.
Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng giao Bộ Xây dựng nghiên cứu kiến nghị của Ban IV liên quan đến hệ thống cảng biển, vận tải thủy nội địa, hạ tầng logistics; đồng thời chủ trì, phối hợp với UBND TP.HCM, TP. Hải Phòng và các DN dẫn dắt, hiệp hội DN liên quan xây dựng Chiến lược phát triển Trung tâm Hàng hải quốc tế tại TP.HCM, Chiến lược vận tải thủy nội địa tại TP.HCM và TP. Hải Phòng; chủ động tham mưu, đề xuất các cách làm mới có tính chất công - tư và báo cáo cấp có thẩm quyền trong quý I/2026. Bộ Công an nghiên cứu, giải quyết các phản ánh, kiến nghị của DN logistics, vận tải container, hiệp hội ngành nghề liên quan trong việc triển khai Nghị định số 168/2024/NĐ-CP và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 12/2025.
Liên quan đến 2 phương án điều chỉnh khung giá dịch vụ bốc dỡ container tại cảng biển vừa được Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam thuộc Bộ Xây dựng đề xuất (phương án 01 tăng 8,4% và phương án 02 tăng 10,65% so với Quyết định số 810/QĐ-BGTVT ngày 1/7/2024), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, khung giá chỉ đóng vai trò là mức sàn - trần khuyến nghị, không can thiệp trực tiếp vào đàm phán giá giữa DN cảng và hãng tàu. Theo VCCI, phương án 01 là vừa phải, phù hợp. Việc điều chỉnh giá cần lộ trình 3 năm, có tham chiếu chỉ số CPI và tình hình thực tiễn của ngành logistics và xuất nhập khẩu. Song hành với việc tăng giá, VCCI đề nghị cần có yêu cầu bắt buộc về nâng cao chất lượng dịch vụ, minh bạch hóa phụ phí, đầu tư công nghệ và cam kết triển khai mô hình cảng xanh, cảng thông minh, nhằm đảm bảo giá trị tương xứng với chi phí mà DN phải chi trả.
“Tình hình xuất khẩu dự báo tiếp tục khó khăn. Mọi quyết định tăng giá dịch vụ đầu vào, đặc biệt là các dịch vụ cảng biển vốn chiếm tỷ trọng đáng kể trong cơ cấu chi phí logistics, cần được cân nhắc kỹ lưỡng, có lộ trình cụ thể và phù hợp với sức chịu đựng của DN”, VCCI lưu ý.
