 |
| Những quy định mới tại Luật Đấu thầu giúp các bệnh viện dễ dàng tiếp cận được vật tư, thiết bị y tế tiên tiến, hiện đại để phục vụ nhu cầu khám chữa bệnh. Ảnh: Lê Tiên |
Khung pháp lý thông thoáng, linh hoạt
Luật số 90/2025/QH15 có hiệu lực từ 01/7/2025 đã sửa đổi một số điểm tại Luật Đấu thầu, mở ra hành lang pháp lý mới trong lĩnh vực đấu thầu mua sắm thuốc, vật tư và thiết bị y tế. Một trong những điểm mới nổi bật là phân cấp mạnh mẽ trong hoạt động mua sắm của các cơ sở khám chữa bệnh (KCB), đặc biệt với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập (ĐVSNYTCL) tự chủ tài chính (nhóm 1 và nhóm 2). Theo đó, các đơn vị này được toàn quyền quyết định việc lựa chọn nhà thầu đối với những gói thầu không sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN), giúp rút ngắn quy trình, giảm thời gian thực hiện và tăng tính chủ động.
Đối với các ĐVSNYTCL còn lại (nhóm 3 và nhóm 4), việc lựa chọn nhà thầu vẫn phải tuân thủ Luật Đấu thầu đối với các hoạt động mua sắm sử dụng nguồn thu hợp pháp của đơn vị (không phải là NSNN). Quy định này bảo đảm phù hợp, đồng bộ với thẩm quyền quyết định tiêu chuẩn, định mức tài sản công của các đơn vị này theo pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công; đồng thời khuyến khích các đơn vị nâng cao mức độ tự chủ tài chính để chuyển lên nhóm 2, nhóm 1.
Với việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và tăng tính chủ động cho các bệnh viện, nhiều doanh nghiệp dược - vật tư - thiết bị y tế cũng kỳ vọng sẽ tiếp cận thị trường mua sắm thuận lợi và nhanh chóng hơn.
Bước thay đổi trên nằm trong lộ trình cải cách đột phá về thể chế trong lĩnh vực đấu thầu. Trước đó, Luật Đấu thầu đã mở ra cơ chế tự quyết cho các cơ sở y tế trong việc mua sắm các mặt hàng ngoài danh mục do Quỹ Bảo hiểm y tế chi trả, vắc xin dùng cho dịch vụ…, giúp các cơ sở KCB tăng tính chủ động, cũng như tăng cường trách nhiệm trong quyết định mua sắm.
Điều chỉnh mới được kỳ vọng sẽ khắc phục được tình trạng “có tiền mà không mua được thuốc, vật tư, thiết bị y tế tốt” kéo dài nhiều năm qua tại các bệnh viện công lập. “Quyền tự chủ càng rõ ràng thì bệnh viện càng dễ tiếp cận được thiết bị y tế tiên tiến, hiện đại”, ông Nguyễn Hải Hà, Trưởng phòng Vật tư Thiết bị của Bệnh viện Nhi Trung ương chia sẻ.
Không chỉ tạo hành lang pháp lý thông thoáng, Luật còn quy định rõ hơn phương pháp đánh giá hồ sơ dự thầu theo tiêu chí kỹ thuật hoặc kết hợp giữa kỹ thuật và giá đối với các gói thầu trong lĩnh vực công nghệ cao, y tế, để ưu tiên mua sắm theo chất lượng, khắc phục tình trạng chọn nhà thầu giá rẻ nhưng không đáp ứng yêu cầu chuyên môn.
Các trường hợp chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đặt hàng, đàm phán giá… cũng được mở rộng, để các cơ sở y tế có thể phản ứng nhanh trong các tình huống khẩn cấp, dịch bệnh, thiết bị y tế đặc thù hay gói thầu chỉ có một nhà cung cấp.
Đặc biệt, thẩm quyền thẩm định, tổ chức lập và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu được trao cho các cơ sở y tế với tư cách là chủ đầu tư giúp đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian thực hiện gói thầu, dự án.
Với việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và tăng tính chủ động cho các bệnh viện, nhiều doanh nghiệp dược - vật tư - thiết bị y tế cũng kỳ vọng sẽ tiếp cận thị trường mua sắm thuận lợi và nhanh chóng hơn.
Đại diện một doanh nghiệp dược phẩm chia sẻ: “Quy định mới giúp chúng tôi có cơ hội cung ứng công bằng, minh bạch và nhanh chóng các sản phẩm dược. Các cơ sở KCB là ĐVSNYTCL tự chủ toàn bộ sẽ được xem như một bệnh viện tư nhân. Bệnh viện có thể mời nhà thầu đến ký hợp đồng và được sử dụng ngay kết quả đấu thầu tập trung gần nhất, không bị giới hạn số lượng. Như vậy, nhà thầu chỉ mất 1 đến 2 ngày để giao hàng, tùy theo vị trí địa lý của bệnh viện”.
Để Luật đi vào cuộc sống, nhiều ý kiến cho rằng, các cơ quan chức năng cần sớm ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể; tổ chức tập huấn, phổ biến những quy định mới, nâng cao năng lực tổ chức đấu thầu, kỹ năng xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật; đồng thời tăng cường giám sát chặt, hậu kiểm việc triển khai thực hiện.
Hướng tới nền y tế hiện đại, minh bạch
Một trong những mục tiêu khi sửa đổi Luật Đấu thầu là thúc đẩy mạnh mẽ việc chuyển đổi sang cơ chế tự chủ tài chính lĩnh vực y tế, tạo cú hích hướng tới nền y tế hiện đại, minh bạch.
Theo số liệu của Bộ Y tế, tính đến hết năm 2023, cả nước có 1.656 ĐVSNYTCL được phân loại tự chủ tài chính theo Nghị định số 60/2021/NĐ-CP (quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập), trong đó, đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư (nhóm 1) là 23 đơn vị (1,4%); đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên (nhóm 2) là 450 đơn vị (27,2%). Tính riêng những ĐVSNYTCL trực thuộc Bộ Y tế, tính đến đầu tháng 7/2025, số lượng đơn vị nhóm 1 và nhóm 2 chiếm khoảng 50% (52/102 tổng số ĐVSNYTCL, gồm: 2 đơn vị nhóm 1 và 50 đơn vị nhóm 2). Những con số này chưa đáp ứng được sự kỳ vọng.
Một số ý kiến cho rằng, bên cạnh tâm lý e ngại, sợ thay đổi, còn có một số rào cản khác khiến nhiều ĐVSNYTCL chậm chuyển đổi sang cơ chế tự chủ tài chính như: khung pháp lý thiếu đồng bộ; thiếu cơ chế khuyến khích, tạo động lực chuyển đổi mô hình tài chính; nguồn thu không ổn định, hạn chế về khả năng khai thác dịch vụ chất lượng cao hay kêu gọi đầu tư theo hình thức xã hội hóa…
Trong khi đó, trên thực tế, theo Bộ Y tế, cơ chế tự chủ đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các ĐVSNYTCL, thúc đẩy chất lượng dịch vụ, tăng khả năng huy động nguồn lực xã hội. Phần lớn các ĐVSNYTCL tự chủ nhóm 1 và 2 đều là các bệnh viện đa khoa, chuyên khoa tuyến cuối có khả năng tài chính ổn định, tỷ lệ tự bảo đảm chi thường xuyên cao. Nguồn thu đến từ dịch vụ KCB, BHYT, liên kết y tế - xã hội hoá trang thiết bị, nhà thuốc, phòng khám chất lượng cao. Các đơn vị có khả năng tái đầu tư vào cơ sở vật chất, công nghệ thông tin và đào tạo chuyên sâu.
Ông Lê Đình Cường, Phó Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương chia sẻ, là ĐVSNYTCL nhóm 2, Bệnh viện được chủ động trong việc mua sắm, từ việc lên kế hoạch, xây dựng quy trình mua sắm nội bộ cho đến triển khai mua sắm cụ thể. “Dựa vào nguồn lực và khả năng cân đối vốn, Bệnh viện sẽ bố trí vốn đầu tư mua sắm mới, nâng cấp trang thiết bị hiện đại từng bước một theo giai đoạn. Những quy định mới sẽ giúp Bệnh viện chủ động, linh hoạt hơn nữa trong việc mua sắm thuốc, vật tư, thiết bị y tế kịp thời cho hoạt động KCB, mang đến dịch vụ tốt nhất cho người bệnh”, ông Cường nói.
Do đó, nhiều ý kiến kỳ vọng, những chính sách thông thoáng, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong hoạt động mua sắm sẽ góp phần thúc đẩy các cơ sở y tế chuyển đổi sang mô hình tự chủ tài chính nhóm 1 hoặc nhóm 2. Tuy nhiên, để thực hiện được mục tiêu này, cần cải cách đồng bộ các khung pháp lý liên quan. Chẳng hạn, giá dịch vụ KCB hiện nay chưa tính đúng, tính đủ chi phí (chưa bao gồm khấu hao tài sản, chi phí quản lý, chi phí đầu tư tương lai, lương theo thị trường); nhiều định mức chi chưa được quy định, hoặc lạc hậu, không phù hợp với thực tế...
