Sửa Luật Đầu tư công: Kiến tạo phát triển là “mệnh lệnh” tối cao

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, giao cho địa phương quyết, địa phương làm và chịu trách nhiệm sẽ góp phần rút ngắn thời gian triển khai dự án đầu tư công. Ảnh: Nam An

Thông qua sớm để không lỡ cơ hội

Theo đại biểu Trần Chí Cường (Đà Nẵng), Dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) trình kỳ họp lần này đã hiện thực hóa được những chủ trương tại Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII và quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, giao cho địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm. Dự thảo Luật đã nghiên cứu, tháo gỡ được những vấn đề lâu nay đang vướng mắc trong thực tiễn triển khai hoạt động đầu tư công.

Đại biểu Trần Trí Cường cho rằng, việc bổ sung một số quy định mới như tách công tác giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập, sử dụng các nguồn vốn ngoài vốn đầu tư công cho công tác chuẩn bị đầu tư, phân cấp điều chỉnh kế hoạch đầu tư công, phân cấp quyết định chủ trương đầu tư các nhóm dự án sẽ góp phần rút ngắn thời gian triển khai thực hiện dự án đầu tư công.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Bắc Giang) cho rằng, với các nội dung cơ bản nhất của Dự thảo Luật, việc Quốc hội xem xét, cho ý kiến và thông qua tại kỳ họp này là có cơ sở và rất cần thiết.

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Chí Dũng, việc thông qua Luật Đầu tư công (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 8 sẽ tạo căn cứ pháp lý để áp dụng ngay cho quá trình xây dựng và thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030. Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, những nội dung sửa đổi, bổ sung là kết quả của cả một quá trình đánh giá những ưu điểm, hạn chế của Luật Đầu tư công năm 2019 trong triển khai thực tế, từ đó đề ra giải pháp tháo gỡ, phù hợp với yêu cầu quản lý trong tình hình mới.

Việc thông qua Luật Đầu tư công (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 8 sẽ tạo căn cứ pháp lý để áp dụng ngay cho quá trình xây dựng và thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 – 2030. Ảnh: Lê Tiên

Phân cấp đi đôi kiểm soát quyền lực

Nhất trí với việc cần đẩy mạnh phân cấp, trao quyền, tạo chủ động, linh hoạt trong công tác quản lý đầu tư công, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Quảng Bình) lưu ý phải bảo đảm nguyên tắc phân công, phối hợp, kiểm soát quyền lực theo quy định của Hiến pháp, pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy trong quản lý đầu tư công. Phân cấp, phân quyền phải phù hợp với vai trò, chức năng, nhiệm vụ và khả năng, điều kiện tổ chức thực hiện.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy (Hà Nội) cũng cho rằng, cùng với việc giao quyền cho các cơ quan cấp dưới, cần bổ sung các cơ chế, giải pháp để bảo đảm yêu cầu về kiểm soát quyền lực. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, tăng tính công khai, minh bạch trong quyết định các nội dung về đầu tư cũng như tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan được giao thẩm quyền quyết định.

Bên cạnh đó, còn một số ý kiến đề nghị cân nhắc việc giữ nguyên quy định về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của HĐND như Luật hiện hành, đồng thời HĐND sẽ quyết định việc ủy quyền cho UBND cùng cấp quyết định chủ trương đầu tư hoặc theo khả năng, chức năng và năng lực của mình quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án nhóm B, nhóm C.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội), HĐND các cấp họp khá thường xuyên nên không lo việc phải chờ đợi và thực tế khi thông qua HĐND, việc chuẩn bị các dự án phải kỹ hơn. Khi thông qua HĐND phê duyệt, đã thực hiện cơ chế kiểm soát quyền lực và như vậy không tập trung rủi ro vào cho người chịu trách nhiệm vừa phê duyệt chủ trương, vừa xây dựng dự án. Đồng thời khi phê duyệt, HĐND cũng có thể đưa ra giải pháp mang tính đặc thù để giải quyết những vấn đề vướng mắc riêng có ở địa phương, như vậy cũng giúp cho dự án triển khai thuận lợi hơn.

Vấn đề tăng trách nhiệm cũng cần quan tâm khi thực hiện tách giải phóng mặt bằng. Đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, với kết quả đã đạt được từ việc thí điểm tách giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập trong thời gian qua, có thể yên tâm, đồng thuận, cho phép tất cả các dự án nhóm A, B, C đều có thể được tách phần giải phóng mặt bằng khi cần thiết. Tuy nhiên, để tránh tình trạng lạm dụng việc tách giải phóng mặt bằng xong để đất trống không sử dụng hoặc tách xong lại dùng vào mục đích khác, ông Cường đề nghị trong Dự thảo Luật cần phải quy định cụ thể là người ra quyết định tách phải chịu trách nhiệm về việc sử dụng đất sau khi giải phóng mặt bằng đúng mục đích như dự án ban đầu được đề xuất.

Tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm về nâng quy mô dự án quan trọng quốc gia; phân cấp điều chỉnh chủ trương đầu tư công trung hạn nguồn ngân sách trung ương từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho Thủ tướng Chính phủ; phân cấp từ HĐND cho UBND các cấp quyết định chủ trương đầu tư đối với dự án nhóm B, nhóm C; vấn đề tách giải phóng mặt bằng nhưng cần quản lý, kiểm soát được. Bộ trưởng cho biết sẽ nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến, bảo đảm nguyên tắc mở để phát triển nhưng phải được quản lý chặt chẽ và các quy định chi tiết đầy đủ, cụ thể, rõ ràng hơn.

Ông Nguyễn Chí Dũng Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư

Quan điểm sửa và nguyên tắc sửa Luật phải vừa quản lý, vừa kiến tạo cho phát triển để tạo ra các động lực mới, không gian mới, khơi thông được điểm nghẽn, giải phóng được nguồn lực, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Đây là yêu cầu hết sức quan trọng và tư duy thay đổi rất lớn. Trước đây chúng ta chỉ tập trung vào vấn đề quản lý nhưng chưa nghĩ đến vấn đề làm thế nào để kiến tạo cho phát triển, lần này sẽ thể hiện một cách rõ nét hơn.

Thứ hai, phải chuyển từ phương thức tiền kiểm sang hậu kiểm. Kinh nghiệm của các nước làm rất nhanh chính là vì ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn, cứ thế thực hiện, không cần phải xin phép trước. Khi thực hiện phải theo quy chuẩn, tiêu chuẩn đã được quy định, ai vi phạm người đấy sẽ chịu trách nhiệm và xử lý theo pháp luật nên rất nhanh, không cần phải lập dự án, trình các bước rất mất thời gian. Đây là chuyển phương thức quản lý rất mạnh.

Thứ ba là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Kinh nghiệm chúng tôi đi Trung Quốc, một tỉnh của Trung Quốc 3 năm làm được 2.000 km đường cao tốc. Tôi có hỏi một đồng chí bộ trưởng tại sao làm được nhanh thế, nhiều thế, rẻ thế. Các đồng chí nói có 3 vấn đề: “Một, các đồng chí có dám vay không; hai là, các đồng chí có phân cấp mạnh cho địa phương không; ba là, thành lập các công ty nhà nước để thực hiện các dự án đầu tư công. Đường sá, cầu cống xong chúng tôi chuyển nhượng lại quyền khai thác đó cho tư nhân, thu hồi vốn đó về và vẫn tranh thủ được vốn của tư nhân và vốn của Nhà nước đi làm việc khác. Chúng tôi cứ quay vòng như thế và làm rất nhanh”.

Điều này chúng ta phải học tập, phải phân cấp mạnh hơn. Đấy là tinh thần chung của Trung ương Đảng, của Quốc hội và Chính phủ hiện nay cũng đang là như thế. Trung ương, Quốc hội, Chính phủ tập trung giữ vai trò kiểm soát, kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế môi trường và làm rõ các trách nhiệm, kết quả cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính; giảm xin - cho, giảm quyền anh, quyền tôi, giảm đùn đẩy, né tránh.