Kể từ khi Luật số 90/2025/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 và Nghị định 214/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 4/8/2025, hoạt động đấu thầu trên cả nước chứng kiến sự gia tăng các gói thầu áp dụng chỉ định thầu. Việc mở rộng cơ chế chỉ định thầu áp dụng đối với nhiều trường hợp giúp quá trình triển khai các gói thầu nhanh chóng và thuận lợi hơn. Tuy nhiên, mặt trái là thu hẹp sân chơi đấu thầu đối với các nhà thầu nhỏ và vừa.
Hiện nay, các dự án lớn đều có xu hướng giao tổng thể một hoặc một số đầu mối đủ năng lực. Chẳng hạn, theo phương án mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông được Bộ Xây dựng trình Chính phủ mới đây, việc mở rộng toàn bộ tuyến đường bộ cao tốc này (quy mô từ 6 - 12 làn xe với chiều dài hơn 2.000 km) cũng sẽ được giao cho số ít nhà đầu tư thực hiện. Như vậy, những nhà thầu có quy mô, doanh thu dưới 1.000 tỷ đồng/năm gần như không có cơ hội được đấu thầu để tham gia các dự án lớn này.
Với những dự án có quy mô nhỏ hơn ở các địa phương (ngoại trừ số dự án được địa phương lựa chọn chỉ định thầu), số lượng và quy mô gói thầu/dự án được đưa ra đấu thầu cũng giảm đáng kể. Khi thị trường đấu thầu ngày càng bị bó hẹp và chi phí đầu vào tăng cao (do khan hiếm nguồn vật liệu đất, đá, cát xây dựng), nhiều nhà thầu quy mô nhỏ và vừa sẽ rất khó duy trì hoạt động bình thường, việc rời bỏ “sân chơi” là điều không tránh khỏi. Để có thể “trụ” vững trong bối cảnh hiện nay, các nhà thầu nhỏ và vừa cần tái cấu trúc lại và nâng cao hiệu quả hoạt động bộ máy; xây dựng thương hiệu riêng để được tham gia vào các dự án lớn với vai trò là nhà thầu phụ; tổ chức các mũi thi công chuyên nghiệp theo thế mạnh và sở trường của mình.
