Phát huy lợi thế Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung: Logistics – “át chủ bài” nâng cao sức cạnh tranh

Quang cảnh diễn đàn

Nhiều lợi thế cạnh tranh nhưng vẫn thiếu đồng bộ hạ tầng

Nằm ở trung độ đất nước, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung là điểm kết nối giữa hai cực tăng trưởng lớn nhất cả nước – miền Bắc và miền Nam – thông qua hệ thống quốc lộ, đường sắt, đường biển, đường hàng không. Đồng thời, khu vực này còn là cửa ngõ ra biển ngắn nhất cho các tỉnh Tây Nguyên và các địa phương Nam Lào, Đông Bắc Thái Lan, Đông Bắc Campuchia thông qua Hành lang kinh tế Đông – Tây.

Trong Quy hoạch phát triển vùng giai đoạn 2021-2030, khu vực được xác định là đầu tàu về kinh tế biển, định hướng trở thành đầu mối logistics liên kết Bắc – Nam, Đông – Tây, đóng góp trên 6% doanh thu toàn ngành logistics cả nước vào năm 2050. Đây chính là nền tảng để vùng trở thành “điểm hội tụ” hàng hóa từ nguyên liệu, nông sản, khoáng sản đến sản phẩm công nghiệp chế biến, phục vụ cả thị trường nội địa và xuất nhập khẩu.

Tuy nhiên, như Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân chỉ ra, logistics khu vực vẫn chưa phát triển tương xứng. Hạ tầng thiếu đồng bộ, kết nối cảng biển – đường sắt – đường bộ – hàng không chưa hiệu quả, khiến chi phí vận tải cao hơn mức trung bình khu vực. Trung tâm logistics hiện đại còn ít, chính sách thu hút đầu tư quy mô lớn chưa đủ hấp dẫn.

Doanh nghiệp logistics phần lớn quy mô vừa và nhỏ, hạn chế về vốn và công nghệ, dẫn tới năng suất thấp. Nhân lực chất lượng cao khan hiếm, chưa đáp ứng yêu cầu hội nhập. Đây là “nút thắt” khiến chi phí logistics tại Việt Nam nói chung và miền Trung nói riêng vẫn ở mức cao, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp và hàng hóa.

Logistics xuyên biên giới – đòn bẩy chiến lược

Để tạo động lực tăng trưởng mới cho Vùng, theo khuyến nghị của Thứ trưởng Bộ Công Thương, logistics xuyên biên giới là “đòn bẩy chiến lược” để khai mở và gia tăng giá trị chuỗi cung ứng toàn Vùng.

Theo Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Đức Hiển, logistics xuyên biên giới là cầu nối khơi thông chuỗi cung ứng, rút ngắn thời gian, chi phí thương mại, mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh nền kinh tế. Chúng ta không thể nói đến thương mại điện tử, chuyển đổi số hay tăng trưởng xanh nếu logistics không theo kịp. Chính vì thế, Chính phủ sắp sửa ban hành Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025-2035, tầm nhìn đến 2050.

Muốn phát triển logistics xuyên biên giới, theo ông Nguyễn Sinh Nhật Tân, cần nhanh chóng rà soát, điều chỉnh quy hoạch phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Vùng cần đầu tư hạ tầng logistics đa phương thức, đặc biệt kết nối đường sắt với các cảng biển Chân Mây, Liên Chiểu, Dung Quất; phát triển ICD và trung chuyển nội vùng. Đồng thời xây dựng trung tâm logistics quốc tế gắn với cảng trọng điểm, là điểm trung chuyển xuyên biên giới. Vùng cũng cần ban hành chính sách ưu đãi để thu hút nguồn hàng về cảng trong khu vực; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, cải cách thủ tục, triển khai hải quan “một cửa” với các nước láng giềng. Bên cạnh đó, cần thúc đẩy chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, áp dụng quản trị chuỗi cung ứng hiện đại và đẩy mạnh đào tạo nhân lực logistics ngay tại chỗ, đồng thời có chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao về địa phương.

Ở góc nhìn quốc tế, Phó Chủ tịch VLA Nguyễn Duy Minh nhận ra rằng, phát triển logistics thế hệ mới phải dựa vào chiến lược “kiềng ba chân”, gồm: khu thương mại tự do (FIZ) – cảng trung chuyển quốc tế (đường biển, hàng không) – hệ thống vận tải kết nối xuyên biên giới. Đây là mô hình nhiều nước áp dụng thành công, giúp tận dụng tối đa vị trí trung độ của miền Trung, chỉ cách nhiều trung tâm lớn châu Á 5 giờ bay.

Hội tụ đủ điều kiện để trở thành trung tâm logistics cấp Vùng, Chủ tịch UBND TP. Huế Nguyễn Văn Phương cho biết, cảng Chân Mây sẽ được đầu tư thành cảng tổng hợp quy mô lớn, tiếp nhận tàu hàng rời và tàu tổng hợp 150.000 – 200.000 tấn.

Khi xây dựng quy hoạch lại Vùng theo địa giới hành chính mới sau khi chuyển sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, ông Hiển đề xuất, cần tích hợp hình thành các trung tâm logistics cấp vùng, hiện đại tại Chân Mây, Lăng Cô, Phú Bài kết hợp chặt chẽ với các cửa khẩu quốc tế như Lao Bảo. Đồng thời, thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương trong vùng và hợp tác liên quốc gia với Lào, Thái Lan để thúc đẩy kết nối ba trong một: kết nối thể chế, kết nối hạ tầng và kết nối doanh nghiệp.

Là nhà đầu tư Trung tâm Logistics Chân Mây gần 40ha với hàng trăm nghìn m2 kho/bãi, ông Đỗ Thái Dương - Giám đốc Dự án LEC Group đề xuất, cần có thêm những cơ chế ưu đãi đặc thù để thu hút những nhà đầu tư lớn cho ngành logistics như: miễn giảm thuế, tiền thuê đất, đẩy nhanh quá trình cấp phép đầu tư các dự án... Việc mở cửa lại cửa khẩu quốc tế A Đớt, kết nối giao thông Lào – Thái Lan với cảng Chân Mây cũng sẽ tạo hành lang logistics xuyên biên giới mới, tăng sức hút hàng hóa từ Nam Lào, Đông Bắc Thái Lan.

Theo ông Hoàng Văn Phúc - Phó Tổng Giám đốc Công ty Cho thuê Tài chính TNHH BIDV – SuMi TRUST (BSL), giải pháp cho thuê tài chính trong đầu tư logistics được kỳ vọng sẽ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới công nghệ, phương tiện, theo chuẩn ESG. Đây là mô hình phổ biến toàn cầu nhưng mới ở Việt Nam, nếu tận dụng được thì sẽ có tiềm năng tạo cú hích cho logistics miền Trung phát triển.

Có thể thấy, logistics đang trở thành “con át chủ bài” nâng cao sức cạnh tranh cho Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung. Nhưng để biến tiềm năng thành hiện thực, cần sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước – doanh nghiệp – nhà đầu tư, với trọng tâm là hạ tầng hiện đại, thể chế thông thoáng, nhân lực chất lượng cao và công nghệ xanh – số.

Nếu làm tốt, logistics không chỉ giúp miền Trung “hội tụ hàng hóa” mà 9 còn vươn lên thành trung tâm logistics xuyên biên giới, gắn kết chặt chẽ với mạng lưới thương mại toàn cầu, tạo sức bật mới cho phát triển kinh tế vùng và quốc gia.