Logistics xanh - chìa khóa mở cánh cửa hội nhập toàn cầu

Diễn đàn “Logistics xanh - sức bật trong biến động kết nối” diễn ra chiều 11/7 tại Hà Nội

Ngã rẽ quan trọng của ngành logistics Việt Nam

Tại Diễn đàn “Logistics xanh - sức bật trong biến động kết nối” diễn ra chiều 11/7 (bước khởi động quan trọng hướng tới FIATA World Congress 2025 tại Hà Nội), ông Nguyễn Xuân Kỳ, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, nhấn mạnh vai trò tiên phong của Chương trình “The Climate Pledge” - sáng kiến của Amazon và tổ chức Global Optimism. Đây là cam kết mạnh mẽ của hơn 561 doanh nghiệp từ 60 ngành công nghiệp tại 46 quốc gia trong việc hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2040, sớm hơn 10 năm so với cam kết trong Hiệp định Paris.

Các thành viên Chương trình đang chứng minh khả năng giảm phát thải nhanh hơn mức trung bình toàn cầu. Nỗ lực tập thể này được ước tính có thể giúp tránh hơn 2,5 tỷ tấn CO₂ mỗi năm, tương đương lượng carbon mà 1/3 diện tích rừng toàn cầu hấp thụ trong cùng kỳ.

Theo ông Kỳ, những sáng kiến cụ thể về vận tải xanh đang được triển khai mạnh mẽ như Clydebank Declaration tại COP26 hay C40 Cities Green Ports Initiative. Trong đó, các cảng Los Angeles, Long Beach, Thượng Hải, cùng các hãng tàu lớn như CMA CGM, COSCO, Maersk và ONE đang triển khai Kế hoạch hành lang vận tải xanh xuyên Thái Bình Dương. Mục tiêu là đưa vào vận hành tàu không phát thải vòng đời carbon từ năm 2025; vận hành tàu container không carbon vào 2030. Ba nhóm công tác trọng tâm được hình thành: năng lượng, hãng tàu và cảng, tập trung vào phát triển nhiên liệu sạch, triển khai điện bờ, mở rộng hạ tầng tiếp nhiên liệu xanh.

Tại châu Âu, các quy định như “Fit for 55” và cơ chế ETS sẽ áp dụng với 50% hoạt động hàng hải đến/đi từ EU. Trong đó, cảng Rotterdam là đầu mối chính tham gia Hành lang vận tải Á - Âu. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế này khi đang thảo luận thiết lập hành lang vận tải xanh Việt - Mỹ, lựa chọn cảng Cái Mép và Lạch Huyện thử nghiệm kết nối với Los Angeles và Long Beach.

Theo ông Đào Trọng Khoa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA), ngành logistics đang đứng trước một ngã rẽ lịch sử. Chuyển đổi xanh không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cơ hội định vị ngành logistics Việt Nam trên bản đồ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cùng chung quan điểm, bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp xanh TP.HCM, Tổng giám đốc Phúc Khang Corporation, chỉ ra 6 rào cản lớn đối với doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm: thiếu vốn và công nghệ do chi phí chuyển đổi cao; thiếu thông tin, kỹ năng, nhân lực chuyên môn; thiếu liên kết chuỗi; hạ tầng logistics chưa đồng bộ; thiếu chính sách hỗ trợ nhất quán; áp lực tuân thủ ESG từ các đối tác toàn cầu.

Đại diện Sở Công Thương TP. Hải Phòng khẳng định tiềm năng to lớn của Thành phố trong phát triển logistics xanh. Hải Phòng hiện là cửa ngõ giao thương lớn nhất miền Bắc, có đầy đủ 6 loại hình vận tải, tăng trưởng GRDP nửa đầu năm 2025 đạt 11,2%, vượt trung bình cả nước. Tuy nhiên, Hải Phòng vẫn phải đối mặt nhiều thách thức như: doanh nghiệp logistics quy mô nhỏ; chủ yếu cung cấp dịch vụ giá trị thấp (hải quan, kho bãi...); hạ tầng logistics phát triển tự phát, thiếu liên kết; công nghệ - nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu chuyển đổi xanh.

Biến thách thức thành cơ hội định hình tương lai logistics Việt

Để vượt qua rào cản, bà Lưu Thị Thanh Mẫu đề xuất, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, Chính phủ và đối tác quốc tế. Chính phủ cần các cơ chế ưu đãi tín dụng, quỹ đầu tư xanh, và chính sách khuyến khích doanh nghiệp nội địa tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu bền vững; khuyến khích liên kết vùng và ngành; thúc đẩy mô hình cụm doanh nghiệp xanh, các sáng kiến công nghiệp sinh thái, liên kết giữa nhà sản xuất - nhà phân phối - nhà tiêu dùng.

Trong giai đoạn 2025 - 2030, theo bà Mẫu, cần triển khai đồng bộ các giải pháp chiến lược như: nâng cấp hạ tầng logistics theo hướng tích hợp và tiết kiệm năng lượng; hoàn thiện khung pháp lý và tài chính xanh nhằm tạo động lực đầu tư cho doanh nghiệp; đẩy mạnh số hóa và ứng dụng công nghệ thông minh; phát triển nguồn nhân lực và nâng cao nhận thức về logistics bền vững. “Sự kết hợp giữa đầu tư hạ tầng, hỗ trợ chính sách, đổi mới công nghệ và chuyển đổi tư duy sẽ là chìa khóa giúp logistics xanh trở thành động lực tăng trưởng và cạnh tranh quốc gia”, bà Mẫu nhận định.

Không chỉ dựa vào ngân hàng trong nước, theo ông Yap Kwong Weng, CEO Việt Nam SuperPort™, doanh nghiệp logistics cần đa dạng hóa cơ chế tài chính kết hợp từ nhiều nguồn khác như ngân hàng quốc tế, tài chính xanh. Muốn khuyến khích chuyển đổi xanh, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ cụ thể như ưu đãi thuế, miễn phí trước bạ khi đăng ký xe điện…

Theo ông Yap Kwong Weng, CEO Việt Nam SuperPort™, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động đa dạng hóa nguồn tài chính, tận dụng ngân hàng quốc tế và các quỹ tài chính xanh, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn trong nước.

Ông Đào Trọng Khoa nhấn mạnh, VLA cam kết đồng hành cùng các cơ quan, doanh nghiệp xây dựng lộ trình chuyển đổi rõ ràng và khả thi, từ ứng dụng công nghệ, tối ưu vận hành đến đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. “Với sự đồng lòng, ngành logistics Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá, trở thành trụ cột tăng trưởng xanh, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia”, ông Khoa nhận định.

Với định hướng phát triển trung tâm logistics quốc tế xanh, theo đại diện Sở Công Thương Hải Phòng, Thành phố đang triển khai các giải pháp đồng bộ, gồm: Đẩy nhanh giải phóng mặt bằng các khu công nghiệp lớn như Tràng Duệ (giai đoạn 3), khu công nghiệp ven biển phía Nam, đảo Cát Hải... Chuyển đổi số logistics, xây dựng cơ sở dữ liệu, liên thông quản lý giữa các ngành. Thu hút đầu tư xanh, ưu tiên doanh nghiệp ứng dụng công nghệ sạch, thông minh.

Nhiều chuyên gia, đại diện tổ chức quốc tế và doanh nghiệp đầu ngành có chung nhận định: chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với ngành logistics Việt Nam.