 |
| Ảnh minh họa |
Tháng 5/2025, Ban Quản lý dự án các công trình xây dựng huyện Vạn Ninh (tỉnh Khánh Hòa) tổ chức lựa chọn nhà thầu thực hiện Gói thầu Thi công xây dựng và thiết bị thuộc Dự án Công viên bờ biển thị trấn Vạn Giã (giai đoạn 2). Theo yêu cầu của HSMT, để đạt đánh giá về hợp đồng tương tự, “nhà thầu đã hoàn thành toàn bộ hoặc hoàn thành phần lớn tối thiểu 2 công trình có loại kết cấu: công trình hạ tầng kỹ thuật có đủ các hạng mục nhà khung bê tông cốt thép, hệ thống thoát nước mưa, sân bê tông xi măng, đường bê tông nhựa, vỉa hè lót gạch, cấp III”. Theo kiến nghị của nhiều nhà thầu, về bản chất, đây là công trình hạ tầng kỹ thuật. Việc yêu cầu hợp đồng tương tự với các hạng mục chi tiết như trên gây hạn chế khả năng tham gia của nhiều nhà thầu.
Tháng 7/2025, Gói thầu Xây lắp thuộc Dự án Đầu tư xây dựng Cơ sở 2 Trường THCS Nguyễn Thiện Thuật (TP. Đà Nẵng) cũng ghi nhận bất cập tương tự. Theo kiến nghị, HSMT yêu cầu nhà thầu có kinh nghiệm thực hiện công trình nhiều tầng có sàn (≥ 4 tầng, có tổng diện tích sàn ≥ 3.000 m2) và có các hạng mục: hệ móng cọc bê tông cốt thép; bể nước ngầm bằng bê tông cốt thép (có độ sâu ngầm > 3 m); hệ thống mạng; hệ thống camera; thiết bị chống sét; điều hòa không khí)…, cấp: III trở lên. Các yêu cầu chi tiết về hạng mục tương tự như trên bị cho là không cần thiết, dẫn đến hạn chế nhà thầu. Kết quả, Gói thầu bị hủy thầu do 2 nhà thầu tham dự không đáp ứng yêu cầu về hợp đồng tương tự.
Tương tự, Gói thầu số 14.1 Nền, mặt đường và hệ thống cống thuộc Dự án Đường vành đai phía Nam (đoạn từ khu dân cư Cái Tàu Hạ đến Tân Nhuận Đông), huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp (cũ) vấp kiến nghị vì “bó cứng” bài thầu, khi HSMT quy định: nhà thầu đã hoàn thành toàn bộ hoặc hoàn thành phần lớn tối thiểu 2 công trình có loại kết cấu công trình giao thông (kết cấu mặt đường nhựa, cống hộp, cống tròn), cấp III.
Theo phản ánh từ nhiều nhà thầu, HSMT các gói thầu xây lắp thường được xây dựng theo hướng yêu cầu hợp đồng tương tự bao gồm những hạng mục gần như sao y công trình mời thầu, mặc dù đó là công trình độc lập theo quy định của pháp luật xây dựng. Điều này đồng nghĩa với việc, nếu nhà thầu từng thực hiện một công trình độc lập có quy mô, tính chất tương đương nhưng chỉ thiếu một vài hạng mục nhỏ lẻ thì vẫn bị loại ngay từ vòng đánh giá năng lực, kinh nghiệm. Đây là một cách hiểu và áp dụng mang tính cứng nhắc, làm mất đi tính bao quát, linh hoạt của tiêu chí hợp đồng tương tự.
Năm 2024, trong quá trình xây dựng Dự thảo Thông tư sửa đổi Thông tư số 06/2024/TT-BKHĐT hướng dẫn việc cung cấp, đăng tải thông tin về lựa chọn nhà thầu và mẫu hồ sơ đấu thầu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, cơ quan soạn thảo đã lấy ý kiến rộng rãi về việc bổ sung hành vi hạn chế sự tham gia của nhà thầu tại Phụ lục 8: “Đối với công trình tương tự, ngoài yêu cầu về loại kết cấu, cấp công trình theo quy định tại Phụ lục II Thông tư số 06/2021/TT-BXD (trừ trường hợp không có loại kết cấu trong phụ lục II Thông tư số 06/2021/TT-BXD), HSMT yêu cầu phải có các hạng mục trong công trình tương tự (ví dụ: có hạng mục móng cọc, móng băng, kết cấu dầm chữ I, dầm super T, cầu dây văng, có lớp cấp phối đá dăm, mặt đường bê tông xi măng…) hoặc các yêu cầu khác mà không phải là yêu cầu về loại kết cấu, cấp công trình”. Tuy nhiên, khi Thông tư số 22/2024/TT-BKHĐT thay thế Thông tư số 06/2024/TT-BKHĐT được ban hành (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025), hành vi này không được đưa vào Phụ lục 10 (Một số nội dung của HSMT dẫn đến hạn chế sự tham gia của nhà thầu) ban hành kèm theo Thông tư.
Từ ngày 4/8/2025, Thông tư số 79/2025/TT-BTC có hiệu lực thi hành, trong đó, các mẫu HSMT xây lắp ban hành kèm theo Thông tư hướng dẫn cụ thể việc yêu cầu hợp đồng tương tự như sau: “Chủ đầu tư không được đưa ra yêu cầu về hợp đồng tương tự đối với hạng mục trong trường hợp gói thầu chỉ gồm công trình hoặc cả công trình và hạng mục theo quy định của pháp luật về xây dựng (Ví dụ: yêu cầu hợp đồng tương tự đối với công trình giao thông cấp IV nhưng phải bao gồm hạng mục nền đắp đất, cấp phối đá dăm, mặt bê tông nhựa hoặc bê tông, rãnh thoát nước dọc, ngang, mái kè gia cố…)”.
Trao đổi với phóng viên, nhiều nhà thầu xây lắp đánh giá, hướng dẫn cụ thể như trên sẽ góp phần chuẩn hóa HSMT, loại bỏ những yêu cầu cứng nhắc, “đo ni đóng giày” đối với hợp đồng tương tự, mở cánh cửa tham gia đấu thầu rộng rãi hơn cho nhiều nhà thầu. “Trước đây, các doanh nghiệp nhỏ, kinh nghiệm ít thường bị loại vì không đáp ứng đủ các hạng mục chi tiết, dù thực tế từng thi công những công trình tương đương về cấp. Giờ đây, chúng tôi có cơ hội tiếp cận thị trường công bằng hơn, từ đó thúc đẩy cạnh tranh, nâng cao chất lượng và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công”, đại diện một doanh nghiệp nhỏ chia sẻ.
