Theo HSBC, Việt Nam được biết đến rộng rãi như là quốc gia hưởng lợi chính từ những căng thẳng thương mại Trung - Mỹ, một xu hướng sẽ còn tiếp diễn. Cả tổng vốn FDI và FDI mới trong năm 2023 đều gần đạt các mức cao trong lịch sử trước đây, đặc biệt là FDI đầu tư mới đã tăng lên mức cao nhất trong vòng 4 năm - đạt khoảng 5% GDP. Đáng chú ý, FDI mới đổ vào sản xuất đạt trên 15 tỷ USD, 80% trong số đó tập trung vào lĩnh vực sản xuất. Kết quả này tiếp tục củng cố vị thế hàng đầu ASEAN của Việt Nam, chỉ sau Malaysia.
 |
Bất chấp những thách thức thương mại, Việt Nam tiếp tục nhận được lượng FDI mới khá lớn, củng cố vị thế hàng đầu ASEAN, chỉ sau Malaysia |
Xét về nguồn FDI, Nhật Bản và Hàn Quốc đều là những nhà đầu tư lớn vào Việt Nam trong nhiều năm, nhưng Trung Quốc cũng đang gia tăng dấu ấn FDI nhanh chóng. Thực tế, năm 2023 đánh dấu lần đầu tiên Trung Quốc đạt thị phần lớn nhất trong số các nhà đầu tư vào Việt Nam. Không quá bất ngờ khi phần lớn vốn đổ vào điện tử, một lĩnh vực mà Việt Nam nhanh chóng trở thành một ngôi sao đang lên. Đây cũng là lĩnh vực mà các dòng vốn FDI đa dạng hơn, cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngoài điện tử, các nhà đầu tư cũng ngày càng bị thu hút bởi thị trường tiêu dùng đầy hứa hẹn của Việt Nam, một xu hướng mà các tập đoàn Nhật Bản đã đón đầu từ sớm.
Khi nói đến FDI, một diễn biến quan trọng cần quan sát chặt chẽ trong năm 2024 là việc triển khai thuế doanh nghiệp tối thiểu 15% đối với các tập đoàn đa quốc gia, có hiệu lực từ ngày 1/1. Trước đó, tháng 10/2023, 135 nước nhất trí với giải pháp hai trụ cột (Chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận - Base Erosion Profit Shifting: BEPS) nhằm cải cách khung tính thuế quốc tế để giải quyết những thách thức từ việc đánh thuế trong lĩnh vực kinh tế số. Theo Trụ cột II của BEPS, các tập đoàn đa quốc gia với doanh thu trên 750 triệu Euro (tương đương 825 triệu USD) sẽ phải chịu mức thuế tối thiểu toàn cầu là 15%. Liên minh châu Âu (EU) và một số quốc gia khác dự kiến triển khai Trụ cột II từ năm 2024, còn các nước còn lại cũng thể hiện sẽ sẵn sàng áp dụng từ năm 2025. Ở Việt Nam, 122 công ty nước ngoài sẽ đối diện với mức tăng vọt về chi phí thuế, ước tính tạo ra nguồn thu ngân sách trị giá 600 triệu USD mỗi năm.
Từ trước khi Quốc hội thông qua mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu, các tập đoàn đa quốc gia đang hoạt động tại Việt Nam cũng đã sớm bày tỏ mối quan ngại. Điển hình nhất là Samsung. Đây là nhà đầu tư riêng lẻ lớn nhất tại Việt Nam với mức xuất khẩu từ Samsung ước tính có thể chiếm tới 13% GDP trong năm 2023. Không chỉ vậy, 3 công ty con của Samsung hiện nằm trong tốp 10 doanh nghiệp nước ngoài đóng thuế cao nhất Việt Nam.
Theo HSBC, để đi đến một quyết định đầu tư thì thuế là yếu tố tối quan trọng, nhưng đây không phải là yếu tố duy nhất quyết định số phận các dòng vốn FDI. Vì vậy, điều quan trọng là cần cải thiện các chỉ số khác chẳng hạn như mức độ kết nối hạ tầng, mức độ dồi dào của lực lượng lao động có tay nghề, sự thuận lợi trong kinh doanh, các hiệp định thương mại tự do… Thêm nữa, Việt Nam không phải quốc gia duy nhất chuẩn bị áp dụng mức thuế tối thiểu này. Các nước ASEAN khác cũng đang nghiên cứu triển khai tương tự.
 |
Mặt khác, lạm phát vẫn là vấn đề đáng lưu tâm. Điều may mắn là lạm phát của Việt Nam vẫn nằm trong mức kiểm soát trong năm 2023, bình quân ở mức 3,3% - thấp hơn nhiều so với trần lạm phát 4,5%.
HSBC kỳ vọng lạm phát sẽ tiếp tục duy trì ở mức nhẹ trong năm 2024, dự báo ở mức 3,4%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu lạm phát mới là 4 - 4,5%. Mặc dù xu hướng giảm lạm phát diễn ra trên diện rộng ở Việt Nam, áp lực giá vẫn chưa hoàn toàn mất đi. Rủi ro tăng lạm phát do năng lượng và thực phẩm vẫn còn đó, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam khá nhạy cảm đối với những mặt hàng này do tỷ trọng khá lớn trong rổ tính toán lạm phát. Thêm nữa, chi phí y tế gia tăng cũng là vấn đề cần lưu tâm chặt chẽ sau khi Việt Nam tiếp tục áp dụng điều chỉnh giá dịch vụ y tế toàn quốc sau giai đoạn bốn năm. Mặc dù vẫn lưu tâm đến rủi ro tăng giá, HSBC kỳ vọng Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ giữ nguyên lãi suất chính sách ở 4,5% trong suốt năm 2024.
"Tựu trung lại, chúng tôi tin rằng Việt Nam đang phục hồi theo đúng tiến độ, có khả năng lấy lại mức tăng trưởng xu hướng 6% trong năm 2024. Khi các dòng vốn FDI tiếp tục gia tăng năng lực sản xuất, lĩnh vực sản xuất của Việt Nam sẽ có dấu hiệu phục hồi, mang lại cơ hội cho lĩnh vực xuất khẩu. Mặc dù cần theo dõi diễn biến tác động của việc áp dụng thuế doanh nghiệp tối thiểu 15%, những tác động này vẫn nằm trong tầm kiểm soát", các chuyên gia kinh tế của HSBC nhận xét.
