 |
| Phó Thủ tướng Lê Thành Long giải trình trước Quốc hội |
Một trong những nội dung được đại biểu quan tâm là tiến độ giải ngân vốn đầu tư công vẫn còn chậm. Đến quý III năm 2025, tỷ lệ giải ngân mới đạt khoảng nửa kế hoạch, trong đó, nhiều bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ thấp, đặc biệt là các khu vực miền núi, biên giới, hải đảo, vùng khó khăn.
Đại biểu Nguyễn Trúc Sơn ( Vĩnh Long) đánh giá, giai đoạn 2021-2025 là giai đoạn đột phá và Chính phủ cũng như chính quyền địa phương đã sử dụng một nguồn ngân sách cực lớn cho đầu tư công, nâng tỷ trọng đầu tư công lên mức 32% trong tổng chi ngân sách, đây là vấn đề chưa từng có tiền lệ trong các giai đoạn đầu tư trước đây. Thành quả đạt được cho đến thời điểm hiện nay là ấn tượng, rất nhiều công trình, đặc biệt là công trình liên vùng quốc gia đặc biệt đã được đầu tư và đã về đích.
Để chuẩn bị tốt hơn cho giai đoạn đầu tư công 2026-2030, đại biểu Trúc Sơn đề nghị cần tập trung vào một số vấn đề, đặc biệt là đẩy nhanh tiến độ các công đoạn trong giải ngân đầu tư công. Về chuẩn bị đầu tư, chúng ta mất rất nhiều thời gian để thực hiện từ khâu đề xuất chủ trương, phê duyệt chủ trương và quyết định đầu tư. Do đó, đề nghị Chính phủ cũng như các bộ, ngành trung ương phải đẩy mạnh hơn giai đoạn này.
Giai đoạn thực hiện dự án đầu tư sau đó đã được cải tiến, đổi mới rất nhiều từ việc sửa Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách cũng như Luật Đấu thầu, trong đó có các cơ chế đặc biệt. Tuy nhiên, cơ chế đặc biệt được thực hiện mạnh mẽ ở cấp trung ương, còn chính quyền địa phương chưa dám áp dụng. Ví dụ, việc áp dụng cơ chế chỉ định thầu trong những trường hợp đặc biệt đã rút ngắn đáng kể thời thực hiện, từ đó đẩy nhanh hiệu quả công trình. Đại biểu đề nghị Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng tham mưu cho Chính phủ giải pháp cải thiện đồng bộ giữa chuẩn bị đầu tư và giai đoạn thực hiện đầu tư để đẩy nhanh tiến độ giải ngân.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng (tỉnh Quảng Trị) cho rằng, nút thắt vẫn nằm ở khâu quy hoạch, giải phóng mặt bằng, năng lực cán bộ cơ sở thiếu đồng bộ trong phân cấp giữa các cấp chính quyền. Khi đầu tư công chậm được giải ngân sẽ tác động đến nền kinh tế bị hạn chế, kéo theo nhiều hệ lụy việc làm và thu ngân sách. Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ rà soát, đánh giá kỹ nguyên nhân, thể chế, quy trình và năng lực tổ chức thực hiện, đồng thời có cơ chế điều hành linh hoạt, kiểm điểm rõ trách nhiệm "người đứng đầu" trong từng khâu và trong cụ thể từng dự án.
Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) lo ngại về thực trạng “thâm căn cố đế” là tỷ lệ giải ngân những tháng đầu năm thấp do công tác chuẩn bị dự án chưa tốt nên phải điều chỉnh dẫn tới kéo dài thời gian; công tác giải phóng mặt bằng chậm; năng lực cán bộ làm dự án chưa đáp ứng yêu cầu; có tâm lý né tránh, sợ trách nhiệm, sợ sai trong một số trường hợp, một số bộ phận cán bộ, công chức…
Vì vậy, trong giai đoạn 2026-2030, đại biểu Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh cần coi đầu tư công hiệu quả là một trụ cột chiến lược; đề nghị Chính phủ rà soát, tái cấu trúc danh mục đầu tư theo hướng tập trung, có trọng tâm, trọng điểm. Cần ưu tiên những dự án có tính lan tỏa vùng, nhất là các dự án hạ tầng chiến lược, hạ tầng ứng phó biến đổi khí hậu và hạ tầng số, sớm xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu tư công, lấy kết quả đầu ra và các tác động vùng, ngành làm căn cứ để phân bổ vốn thay vì chia đều theo địa giới hành chính.
Đại biểu Lê Đào An Xuân (Đắk Lắk) kiến nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện và bổ sung quy định pháp lý liên quan đến đầu tư công, đất đai, xây dựng… phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đẩy nhanh việc sửa đổi Luật Đất đai, trong thời gian chờ sửa đổi, cần khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn tháo gỡ khó khăn vướng mắc theo tinh thần Nghị quyết 206/2025 của Quốc hội, cho phép áp dụng bảng giá đất trong bồi thường và tái định cư; Sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định số 104/2024 về Quỹ phát triển đất, để các tỉnh có cơ sở triển khai thực hiện, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực đất đai cho phát triển; Xem xét cho phép thực hiện một số cơ chế đặc thù rút gọn thủ tục đầu tư công trong giai đoạn chuyển tiếp, cho phép chỉ định thầu tư vấn đối với các dự án chuyển tiếp từ cấp huyện.
Theo đại biểu, cần điều chỉnh kế hoạch vốn linh hoạt, nhất là trong bối cảnh chỉ còn 2 tháng cuối năm, không ít dự án sẽ khó giải ngân hết 100% vốn. Do đó, đại biểu Lê Đào An Xuân kiến nghị cấp có thẩm quyền cho phép gia hạn thời gian giải ngân đối với các dự án, các chương trình mục tiêu gặp vướng mắc khách quan (như do ảnh hưởng bởi thay đổi quy định pháp luật khi thực hiện chính quyền 2 cấp). Cụ thể, đề xuất có thể cho kéo dài giải ngân sang quý I/2026 đối với một số khoản vốn nếu thủ tục giải ngân đang dở dang và có khả năng hoàn thành vào đầu năm 2026.
Phát biểu giải trình, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cho biết, thời gian tới, Chính phủ tập trung chỉ đạo các bộ ngành, địa phương khẩn trương khắc phục những hạn chế, bất cập mà các đại biểu Quốc hội đã nêu tại phiên thảo luận; Quyết tâm phấn đấu hoàn thành tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025, đạt mục tiêu 100% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cao hơn bình quân các năm trước khoảng 5% đến 6%); Tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định của pháp luật, đẩy mạnh hoạt động của các tổ công tác, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng thi công, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc; Nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị và triển khai đầu tư xây dựng, thực hiện nghiêm các quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công và xử lý nghiêm các trường hợp làm ảnh hưởng đến giải ngân vốn đầu tư công.
Phó Thủ tướng cho biết thêm, Chính phủ đã trình Quốc hội tập trung sửa đổi các quy định của pháp luật liên quan để tháo gỡ các vướng mắc về đầu tư công, trong đó có quy định về tách giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập. Đẩy mạnh chuyển đổi phương thức quản lý đầu tư công từ tiền kiểm sang hậu kiểm với ba nhóm chính: Phân cấp thẩm quyền giao điều chỉnh kế hoạch đầu tư công; Phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư và Phân cấp thẩm quyền kéo dài thời gian giải ngân, gia hạn thời gian bố trí vốn.
