 |
| Nhà thầu phải chật vật xoay xở đủ nguồn để có vật liệu. Ảnh: Gia Khoa |
Những chuyện thực tế về thiếu vật liệu xây dựng
Trao đổi với phóng viên Báo Đấu thầu, nhiều nhà thầu thi công các dự án hạ tầng giao thông vừa đưa vào khánh thành kỹ thuật tại khu vực phía Nam khẳng định, nếu được chủ động tiếp cận nguồn vật liệu ngay sau lệnh khởi công, nhà thầu hoàn toàn có thể đưa các dự án về đích trước kế hoạch từ 6 đến 9 tháng.
Ông Trần Văn Thi, Giám đốc Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận (Bộ Xây dựng) cho biết, trong quá trình thi công cao tốc phía Nam, giai đoạn cần cát nhiều nhất là gia tải thì các nhà thầu đều chưa tiếp cận được các nguồn mỏ phân khai. Do đó, hàng trăm thiết bị công suất lớn phải “đắp chiếu” nhiều tháng trời. “Nếu khâu này được xử lý sớm trong thời gian qua, số nhà thầu được vinh danh, khen thưởng cho thành tích vượt tiến độ sẽ được tăng lên rất nhiều”, đại diện Chủ đầu tư này nhận định.
Đồng quan điểm, TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng cho rằng, thời gian qua, nhiều dự án chậm tiến độ không phải do yếu tố chủ quan, năng lực nhà thầu hay thiếu mặt bằng, mà điểm nghẽn lớn nhất là nguồn cung vật liệu xây dựng.
Hiện nay, trên địa bàn TP.HCM và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, hàng loạt dự án đang được triển khai như: Vành đai 3, Vành đai 4 TP.HCM, cao tốc TP.HCM - Mộc Bài, cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận - Cần Thơ, 3 tuyến cao tốc trục ngang ở Đồng bằng sông Cửu Long như Hồng Ngự - Trà Vinh, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, Hà Tiên - Rạch Giá - Bạc Liêu; tuyến Metro số 2; tuyến Metro Bến Thành - Cần Giờ; cảng quốc tế Cần Giờ; Cầu Cần Giờ... Đó là chưa kể đến loạt dự án đô thị do tư nhân triển khai. Những dự án này tất yếu có nhu cầu khổng lồ về đá, cát xây dựng, vật liệu san lấp.
Phản ánh từ một số địa phương cho biết, nhiều dự án trọng điểm quốc gia thường xuyên rơi vào tình trạng "đói" cát, đá và vật liệu san lấp. Nhưng để đưa một mỏ vật liệu vào cung ứng công trình, cần nhiều thủ tục, ý kiến của hàng loạt cơ quan. Hậu quả là nhà thầu phải chật vật xoay xở đủ nguồn để có vật liệu, thậm chí chấp nhận bù lỗ mua từ các kênh thương mại nhằm đẩy nhanh tiến độ.
“Có hai rào cản liên quan trực tiếp đến vật liệu xây dựng đang ghìm chân các nhà thầu khi triển khai dự án trọng điểm. Đầu tiên là khan hiếm nguồn cung (các mỏ không đủ trữ lượng, không đủ thủ tục cấp phép, hết hạn khai thác…). Thứ hai là giá 2 loại vật liệu làm đường cơ bản gồm cát và đá tăng phi mã, đến nay đã gấp hai, thậm chí gấp ba so với cùng kỳ năm 2024 ”, ông Nguyễn Văn Hòa, Tổng giám đốc Công ty TNHH Nhật Tân chia sẻ.
Ông Trần Ngọc Liêm, Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - Chi nhánh TP.HCM nhìn nhận, do nhiều dự án đầu tư công chủ yếu áp dụng hợp đồng trọn gói, đơn giá cố định, nên khi giá vật liệu leo thang, nguồn cung khan hiếm, nhiều nhà thầu không muốn tham gia đấu thầu. Do đó, cần một cơ chế giá sát thị trường để bảo đảm nguyên tắc lợi ích hài hòa và rủi ro chia sẻ giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Khi cần thiết phải nâng công suất khai thác các mỏ để phục vụ dự án.
Không chỉ tại các tỉnh phía Nam, nhiều địa phương miền Bắc, đặc biệt là Hà Nội đang thực hiện hàng loạt dự án hạ tầng giao thông, đô thị quy mô lớn. Các dự án trọng điểm như cầu Tứ Liên, cầu Vân Phúc, cầu Thượng Cát, đường nối sân bay Gia Bình, Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đang được khẩn trương triển khai. Tuy nhiên, bài toán về nguồn cung và giá vật liệu xây dựng vẫn đầy thách thức, đang trở thành một trong những "điểm nghẽn" cản trở tiến độ thi công thực tiễn. Với nhà thầu, sự chênh lệch giữa giá đấu thầu, giá công bố của Sở Xây dựng và giá thị trường là câu chuyện “đau đầu”.
Một số nhà thầu cho biết, giá vật liệu trong thông báo giá thấp hơn giá thị trường, trong khi giá thị trường liên tục biến động và có xu hướng tăng mạnh. Cùng với đó, chi phí vận chuyển tăng cao cộng với hiện tượng "găm hàng, thổi giá" của các đại lý trung gian khiến các nhà thầu rất vất vả về tài chính, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công các dự án.
Chính sách cần mở đường cho nguồn vật liệu
Để tháo gỡ khó khăn cho nhà thầu, kịp thời khắc phục tình trạng mất cân bằng cung - cầu vật liệu xây dựng, thúc đẩy tiến độ các gói thầu, dự án, UBND TP. Hà Nội đã có công văn yêu cầu các sở, ngành liên quan tăng cường các giải pháp bình ổn giá và cập nhật công bố giá vật liệu xây dựng, công bố chỉ số giá xây dựng để quản lý chi phí đầu tư xây dựng, điều chỉnh giá hợp đồng trên địa bàn Thành phố.
Hà Nội yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường khảo sát, đánh giá tổng thể thực trạng về chất lượng, trữ lượng các mỏ vật liệu, xây dựng quy hoạch, phương án thăm dò, khai thác các mỏ vật liệu nhằm bổ sung nguồn cung vật liệu cho các công trình trọng điểm; kịp thời gia hạn khai thác đối với những mỏ hết thời gian khai thác theo giấy phép đã được cấp; bổ sung sản lượng khai thác đối với các đơn vị đã khai thác đủ sản lượng, nhằm bổ sung nguồn cung vật liệu.
TS. Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM nhìn nhận, cát, đá, sỏi, đất san lấp… là vật liệu xây dựng thông dụng. Tình trạng khan hiếm là do nhu cầu xây dựng tăng cao trong bối cảnh nhiều mỏ đã hết giấy phép khai thác, cần được cấp mới hoặc gia hạn. Trong thời gian qua, với mục tiêu khai thác, sử dụng bền vững, hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả nguồn lực khoáng sản, Luật Khoáng sản 2010 đã quy định công tác quản lý tài nguyên và trữ lượng khoáng sản đặt ra từ giai đoạn khảo sát, thăm dò cho đến khai thác rất chặt chẽ. Tuy nhiên bối cảnh hiện nay đã khác. Nhu cầu xây dựng tăng cao và Quốc hội đã ban hành Luật Địa chất và khoáng sản 2024, nên cơ quan chức năng cần sớm hoàn thiện văn bản hướng dẫn thực thi theo quy định mới, đồng thời xây dựng cơ chế đặc thù để khai thác phù hợp, hiệu quả, đảm bảo yếu tố cân bằng cho thị trường xây dựng. Cần tăng cường trao quyền cho các địa phương quản lý và khai thác khoáng sản, đảm bảo đáp ứng nhu cầu thực tế đầu tư cũng như phát triển bền vững.
