 |
| Mua sắm tập trung chỉ áp dụng trong trường hợp cần thiết với các hàng hóa, dịch vụ có số lượng lớn, chủng loại tương tự ở một hoặc nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị. Ảnh: Lê Nhất Linh |
Mua sắm tập trung nhìn từ giai đoạn thí điểm
Theo Luật Đấu thầu, MSTT chỉ áp dụng trong trường hợp cần thiết với các hàng hóa, dịch vụ có số lượng lớn, chủng loại tương tự ở một hoặc nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị.
Từ quy định tại Luật, Bộ Y tế cho biết, việc xác định Danh mục MSTT TBYT-VTXN được dựa trên cơ sở tiếp thu ý kiến rộng rãi của các sở y tế (CSYT), doanh nghiệp, hiệp hội TBYT cùng các đơn vị liên quan như Bảo hiểm Xã hội Việt Nam (BHXH), các chuyên gia và tổ chức quốc tế. Trong quá trình xây dựng dự thảo Danh mục, Bộ Y tế cũng sử dụng dữ liệu từ BHXH về các loại TBYT-VTXN có chi phí lớn, số lượng sử dụng nhiều, ảnh hưởng đến khả năng thanh toán của Quỹ BHYT; kết quả thực hiện thí điểm MSTT một số TBYT-VTXN giai đoạn 2019 - 2020, nhu cầu thực tế của các CSYT, khả năng cung ứng của thị trường và điều kiện triển khai của các đơn vị.
Trong giai đoạn 2019 - 2020, Trung tâm MSTT thuốc Quốc gia đã thực hiện MSTT theo Danh mục thí điểm gồm 4 loại TBYT là: thủy tinh thể nhân tạo (có giá trị hợp đồng là 29,148 tỷ đồng); giá đỡ (stent) động mạch vành (có giá trị hợp đồng là 319,997 tỷ đồng); bóng nong (balloon) dùng trong can thiệp tim mạch (192,513 tỷ đồng); kim luồn tĩnh mạch (43,413 tỷ đồng).
Việc MSTT 4 loại trên, theo đánh giá của Bộ Y tế, là mang đến hiệu quả rõ rệt. Hầu hết các nhà thầu đều đáp ứng về khả năng và tiến độ cung ứng hàng hóa theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu. Nguồn cung kịp thời, đầy đủ, chất lượng, giá cả phù hợp, đáp ứng nhu cầu cấp cứu, điều trị cho người bệnh. Một số đơn vị có tỷ lệ sử dụng vượt quá số lượng dự trù như Bệnh viện E, Bệnh viện Chợ Rẫy…, đã đề xuất Trung tâm điều chuyển từ CSYT khác đến, cho thấy tính linh hoạt của cơ chế MSTT. Giá trúng thầu giảm khoảng 19% so với giá kế hoạch tại các CSYT trực thuộc Bộ Y tế. Việc MSTT cũng làm giảm thời gian, đầu mối tổ chức đấu thầu; hỗ trợ cân đối Quỹ BHYT; giảm chêch lệch về giá của vật tư có cùng tên gọi, chủng loại, tiêu chí kỹ thuật, quy cách đóng gói…
Từ kết quả thí điểm, Bộ Y tế cho rằng, việc ban hành Danh mục TBYT-VTXN như giai đoạn thí điểm 2019-2020 và mở rộng chủ thể thực hiện trên phạm vi toàn quốc có thể tạo nên kỳ vọng sự giảm giá tốt hơn.
Chọn phương án nào cho giai đoạn tới?
Khi giai đoạn thí điểm MSTT kết thúc, cơ chế này đã không được thực hiện kể từ thời điểm đó đến nay. Trong việc xây dựng Danh mục MSTT quốc gia TBYT-VTXN cho giai đoạn tới, Cơ quan soạn thảo đứng trước nhiều quan điểm trái chiều.
Nhiều CSYT mong muốn mở rộng Danh mục MSTT, tức là ngoài 04 TBYT-VTXN từng thí điểm, cần bổ sung thêm dây truyền dịch, bơm tiêm nhựa, test nhanh…, Một số đơn vị còn đề nghị Bộ Y tế xem xét MSTT toàn bộ TBYT-VTXN cho các bệnh viện, các đơn vị chỉ tiếp nhận và sử dụng và không thực hiện mua sắm.
Tuy nhiên, nhiều tổ chức, hiệp hội doanh nghiệp quốc tế như: AMCHAM, APCMED, US-ABC, US-ASEAN... cho rằng, cần làm rõ những trường hợp cần thiết MSTT và kiến nghị Chính phủ cùng các bộ, ngành liên quan cân nhắc không áp dụng MSTT cấp quốc gia đối với TBYT-VTXN.
Lý do các tổ chức trên đưa ra là pháp luật hiện hành đã trao quyền tự chủ mua sắm cho các bệnh viện công lập tự chủ tài chính (nhóm 1 và 2) đối với các nguồn vốn hợp pháp không thuộc ngân sách nhà nước. Đặc thù của TBYT là vòng đời công nghệ ngắn, thay đổi nhanh, yêu cầu tính cá thể hóa cao, phù hợp với nhu cầu chuyên môn, năng lực điều trị và mô hình bệnh tật của từng CSYT. VTXN có nhu cầu sử dụng linh hoạt theo yếu tố dịch tễ và yếu tố vùng miền, rất khó dự báo chính xác nếu áp dụng phương thức MSTT, nên có nguy cơ dẫn đến thiếu hụt trong những thời điểm nhạy cảm.
Cũng theo luồng ý kiến này, việc mua sắm TBYT-VTXN hiện nay được thực hiện công khai, minh bạch thông qua nhiều hình thức, trong đó có đấu thầu rộng rãi, kèm theo là các cơ chế kiểm soát giá chặt chẽ bằng yêu cầu kê khai giá, niêm yết giá, đàm phán giá..., nên đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong chi tiêu công.
Trước những quan điểm như trên, Bộ Y tế đã nhiều lần điều chỉnh dự thảo Danh mục. Theo Cục Hạ tầng và TBYT thuộc Bộ Y tế - Cơ quan chủ trì soạn thảo, việc ban hành Danh mục là cần thiết, thực hiện đúng theo quy định của Luật Đấu thầu. Để tránh tác động đến các doanh nghiệp, hiệp hội chuyên ngành TBYT, Bộ Y tế thống nhất chưa thực hiện MSTT cấp quốc gia đối với các mặt hàng TBYT đã đảm bảo tính phổ thông và cạnh tranh về giá trên thị trường như: dây truyền dịch, bơm tiêm, test nhanh… Với các mặt hàng này, CSYT được chủ động thực hiện mua sắm theo phân cấp.
Cập nhật bản Dự thảo Thông tư mới nhất cho thấy, Danh mục MSTT cấp quốc gia đối với TBYT-VTXN gồm thủy tinh thể nhân tạo và giá đỡ (Stent) đặt động mạch vành. Trong đó, thủy tinh thể nhân tạo có 03 chủng loại; giá đỡ (Stent) đặt động mạch vành có 02 chủng loại. Cơ quan soạn thảo cho biết, đây là nhóm TBYT-VTXN có chi phí lớn, số lượng sử dụng nhiều, đã được thí điểm MSTT giai đoạn 2019 - 2020 và được BHXH Việt Nam đánh giá là ảnh hưởng đến khả năng thanh toán của Quỹ BHYT. Cũng theo Cơ quan soạn thảo, Danh mục sẽ được rà soát, điều chỉnh sau 02 - 03 năm, dựa trên kết quả thực tiễn thực hiện.
Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam đánh giá, nhóm sản phẩm TBYT được lựa chọn vào Danh mục là phù hợp và tương đồng với các ưu tiên tập trung hóa của nhiều quốc gia khác. “Tuy nhiên, để triển khai thành công việc tập trung hóa mua sắm TBYT, cần có cơ chế quản trị vững chắc, chú trọng sử dụng hợp lý và cam kết thực hiện phương pháp mua sắm dựa trên giá trị. Đây là phương thức mua sắm đổi mới, vượt ra khỏi cách tiếp cận truyền thống chỉ dựa vào giá thấp nhất ban đầu, mà tập trung vào giá trị tổng thể mà TBYT mang lại trong suốt vòng đời sử dụng”, UNDP lưu ý.
