Phát triển kinh tế tư nhân: Dư địa lớn từ tầm nhìn công nghệ

Doanh thu xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin của Việt Nam đạt 15 tỷ USD trong năm 2024. Ảnh: Nhã Chi

Dư địa lớn

Trong những năm gần đây, Chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) của Việt Nam liên tục thăng hạng. Theo Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), năm 2024, Việt Nam đứng thứ 44 trên tổng số 133 nền kinh tế, đứng thứ 2 trong nhóm thu nhập trung bình thấp và thứ 10 trong khu vực Đông Nam Á, Đông Á và Châu Đại Dương.

Ông Nguyễn Văn Khoa, Tổng giám đốc FPT, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) nhận định, từ quyết tâm của Chính phủ, doanh nghiệp (DN) KHCN Việt Nam ngày càng vững vàng trên thị trường quốc tế.

Ông Khoa cho biết, nhiều năm gần đây, doanh thu xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin của Việt Nam tăng trưởng 2 con số, đến năm 2024 đạt 15 tỷ USD. “Đến nay, FPT hiện diện tại 30 quốc gia, hợp tác với hơn 1.000 khách hàng toàn cầu, trong đó có 85 DN thuộc Fortune Global 500. Các DN thành viên VINASA đang tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị toàn cầu trong AI, bán dẫn, điện toán đám mây, blockchain”, ông Khoa thông tin.

Về nhân lực, Việt Nam có lợi thế lớn với 100 triệu dân, tuổi trung bình 32, gần 70% trong độ tuổi lao động, trong đó 1,5 triệu lao động công nghệ thông tin, tăng trưởng 10 - 12%/năm. Mỗi năm, Việt Nam có 120.000 kỹ sư công nghệ mới. Chi phí lao động tại Việt Nam hiện thấp hơn 25% so với mức trung bình toàn cầu, đặt vào nhóm thị trường rẻ nhất trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (APAC).

“Bên cạnh đó, Việt Nam đang hình thành một “nguồn nhân lực mới” - Digital Workers - AI Agents. Đây là lực lượng lao động ảo có thể hỗ trợ nghiên cứu và phát triển (R&D), giám sát sản xuất thông minh, chăm sóc khách hàng 24/7, hay quản lý vận hành nội bộ. Điều này mở ra khả năng Việt Nam không chỉ xuất khẩu kỹ sư công nghệ, mà còn xuất khẩu “AI Workers” - lực lượng số hóa tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị toàn cầu”, Tổng giám đốc FPT nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Bá Diệp, Co-founder MoMo cho rằng, Việt Nam có nhiều dư địa thúc đẩy ĐMST trong lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech). Việt Nam hiện có khoảng 55 triệu người trong độ tuổi lao động, nhưng chỉ khoảng 30% được trả lương qua hệ thống ngân hàng. Phần lớn còn lại là lao động tự do, người làm việc không chính thức, do không có hồ sơ thu nhập minh bạch, nên rất khó tiếp cận tín dụng truyền thống từ ngân hàng. Bên cạnh đó, cả nước có khoảng 5 triệu hộ tiểu thương hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ, dịch vụ, sản xuất nhỏ lẻ. Lực lượng này cũng có nhu cầu mạnh mẽ về chuyển đổi số và tiếp cận các khoản vay chính thống để mở rộng kinh doanh. “Đổi mới sáng tạo trong fintech không chỉ là động lực cho tăng trưởng dịch vụ tài chính số, mà còn là giải pháp cấp thiết để đưa hàng chục triệu lao động tự do và 5 triệu hộ tiểu thương tham gia dòng chảy tài chính chính thống. Với cơ quan đầu mối, hành lang pháp lý mở, dữ liệu đa chiều và mô hình hợp tác ngân hàng - fintech hướng tới ngân hàng số, Việt Nam có thể xây dựng hệ sinh thái tài chính số hiện đại, minh bạch và bền vững”, ông Diệp nhìn nhận.

Bên lề Phiên đối thoại Chuyên đề: “KHCN & ĐMST - Sức bật để vươn mình” trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam năm 2025, ông Hoàng Mai Chung, nhà sáng lập, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Meey Land cũng nhìn nhận, dư địa để DN Việt Nam phát triển KHCN, ĐMST, chuyển đổi số rất lớn, có nhiều vấn đề cần giải quyết có thể đem lại doanh thu, dòng tiền từ việc tạo ra sản phẩm dịch vụ mới, nâng cao giá trị vốn hóa…

“Thời gian qua, chúng tôi đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số, ĐMST trong lĩnh vực công nghệ bất động sản. Nhờ đó, Meey Land được nhiều đối tác, khách hàng, quỹ đầu tư tìm đến…”, ông Chung chia sẻ.

Gỡ vướng chính sách thúc doanh nghiệp đổi mới

Trong bối cảnh KHCN, ĐMST, chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm của phát triển kinh tế - xã hội, ông Nguyễn Hồng Phong, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN KH&CN Việt Nam, Tổng giám đốc Công ty CP Công Nông nghiệp Tiến Nông cho rằng, việc xây dựng khung pháp lý thích ứng và tiên liệu được là yêu cầu cấp thiết để DN tư nhân bứt phá trong kỷ nguyên mới, thích ứng nhanh với những đột phá công nghệ chưa có tiền lệ.

“Từ thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp KHCN và cộng đồng doanh nhân, có thể nhận diện một số hạn chế lớn trong khung pháp lý hiện hành như chu kỳ lập pháp chậm, nhiều văn bản hướng dẫn lạc hậu ngay khi ban hành; thiếu cơ chế thử nghiệm an toàn; quy định cứng, thiếu linh hoạt…”, ông Phong nói.

Đồng quan điểm, đại diện Meey Land nhìn nhận, bản chất ĐMST là ứng dụng công nghệ mới để tạo ra sản phẩm, dịch vụ, quy trình hoặc mô hình kinh doanh mới. Do đó, nếu những quy định pháp luật quá khắt khe, cứng nhắc sẽ hạn chế, thậm chí triệt tiêu ĐSMT. “Vì vậy, quy định pháp luật phải làm sao thúc đẩy DN dám nghĩ, dám làm, biến ý tưởng thành cơ hội kinh doanh làm giàu cho DN, cho đất nước”, ông Hoàng Mai Chung nêu quan điểm.

Từ góc nhìn DN, lãnh đạo FPT cho rằng, cần tháo gỡ thủ tục để chính sách về R&D đi vào thực chất, đặt hàng đào tạo nhân lực công nghệ theo chỉ tiêu quốc gia, khơi thông vốn cho công nghệ; xây dựng mô hình GP-LP để huy động vốn; cải cách Luật Đầu tư nhằm giảm chi phí và thủ tục. “Thúc đẩy phát triển KHCN, ĐMST, thời gian qua một số nghị quyết đã đưa ra cơ chế khấu trừ 200% chi phí R&D khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, DN vẫn gặp khó khăn vì thiếu hướng dẫn và thủ tục còn phức tạp. Đề nghị Chính phủ sớm ban hành hướng dẫn chi tiết, tháo gỡ thủ tục, để DN tư nhân thực sự được hưởng lợi và có động lực đầu tư dài hạn vào ĐMST”, ông Khoa kiến nghị.