 |
| Ảnh minh họa: Internet |
Bất chấp những trở ngại này, một nghịch lý thú vị đã xuất hiện: thương mại toàn cầu không chỉ bám trụ mà còn phát triển mạnh mẽ. Nửa đầu năm 2025, kim ngạch thương mại toàn cầu đạt mức cao kỷ lục, tăng khoảng 300 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng hiếm thấy. Tuy nhiên, sự bùng nổ này không hoàn toàn phản ánh niềm tin chung, mà chủ yếu được thúc đẩy bởi hiện tượng "front-loading” (“chạy hàng” - đẩy mạnh nhập khẩu hàng hóa trước những thay đổi không mong muốn) hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ - một cuộc chạy đua của các doanh nghiệp để tránh các mức thuế bảo hộ mới được áp đặt.
Trong khi dòng chảy thương mại vào Mỹ tăng vọt, các hành lang thương mại quan trọng khác, chẳng hạn như từ châu Á sang châu Âu, hầu như không thay đổi so với xu hướng trước đó. Diễn biến này khẳng định rằng các chính sách bảo hộ của Hoa Kỳ không chỉ là yếu tố lớn nhất ảnh hưởng tới quá trình tái định hình dòng chảy thương mại mà còn là nguồn cơn của sự bất ổn sâu sắc, mang tính hệ thống.
Kể từ khi Hoa Kỳ công bố "thuế quan đối ứng" vào ngày 2/4, các phái đoàn nước ngoài, trong đó có ASEAN, đã gấp rút đến Washington, D.C. để đàm phán các thỏa thuận thương mại. Sau nhiều tháng thương lượng căng thẳng, tình hình dường như đã phần nào ổn định. Hiện tại, hầu hết mọi nền kinh tế lớn của ASEAN đều nằm trong khung thuế quan 19 - 20%, mặc dù những động thái nhượng bộ để đạt được kết quả này của mỗi nước lại một khác.
Trong tương lai gần, môi trường thuế quan tương đồng trên toàn ASEAN sẽ tạo ra một sân chơi bình đẳng, giúp duy trì lợi thế cạnh tranh của các quốc gia hưởng lợi từ thương mại và FDI hiện tại như Việt Nam, Thái Lan, Philippines và Malaysia. Điều này cũng có thể đảm bảo phần nào sự chắc chắn cho các nhà đầu tư đang có sự do dự kể từ "Ngày giải phóng". Tuy nhiên, câu chuyện thuế quan vẫn chưa thể khép lại, vì các cuộc đàm phán thương mại song phương vẫn đang tiếp diễn và còn nhiều câu hỏi chưa có lời giải đáp.
Rõ ràng, việc tăng cường các chính sách thương mại bảo hộ của Hoa Kỳ đang đặt ra một thách thức phức tạp cho ASEAN, vừa gây ra biến động ngắn hạn, vừa thúc đẩy động lực dài hạn cho việc tái định hướng chiến lược. Trong ngắn hạn, khu vực này phải đối mặt với nhiều bất ổn thương mại do không dễ dàng tìm được thị trường thay thế Hoa Kỳ, nền kinh tế tiêu dùng lớn nhất thế giới. Một số quốc gia ASEAN ban đầu đã phản ứng với rủi ro thuế quan bằng cách đẩy nhanh xuất khẩu, dẫn đến đợt tăng trưởng đột biến tạm thời nhưng cũng tạo ra tâm lý bất ổn kéo dài trong trung hạn. Để vượt qua những khó khăn thương mại này, các quốc gia ASEAN cần thể hiện sự kiên cường và khả năng thích ứng linh hoạt.
Tuy nhiên, về lâu dài, sự thay đổi này nhấn mạnh tính cấp thiết của việc đa dạng hóa thương mại. Mặc dù Hoa Kỳ vẫn là một đối tác quan trọng, chiến lược thương mại chung của ASEAN ngày càng tập trung vào việc củng cố quan hệ với các đối tác then chốt khác như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, những nước có tổng kim ngạch thương mại với ASEAN còn vượt cả châu Âu.
Chính phủ các nước trong khu vực cũng đang theo đuổi hướng đi đàm phán thay vì các biện pháp trả đũa, thúc đẩy thương mại nội khối ASEAN và tận dụng các khuôn khổ khu vực như RCEP và CPTPP để tăng cường sự vững vàng, hài hòa các tiêu chuẩn và giảm thiểu sự phụ thuộc vào bất kỳ thị trường đơn lẻ nào. Cách tiếp cận đa dạng này hướng tới mục tiêu duy trì mối quan hệ thương mại lâu dài, đồng thời mở ra những cơ hội mới tại các nền kinh tế đông dân trên khắp Trung Đông, Mỹ La-tinh và Ấn Độ.
