 |
| Việc hoàn thành khối lượng, hạng mục sẽ trở thành năng lực, kinh nghiệm quan trọng cho quá trình dự thầu về sau của mỗi nhà thầu phụ hiện nay. Ảnh: Tấn Thành |
Năng lực nhà thầu phụ
Kinh nghiệm từ các dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam và dự án trọng điểm quốc gia từ giai đoạn 2017-2021 về trước đã cung cấp nhiều bài học cho cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư khi sử dụng đội ngũ thầu phụ.
Cụ thể, Bộ Xây dựng cho biết, trước đây, việc có quá nhiều thầu phụ tại một số dự án, đặc biệt là 3 dự án thuộc tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam đã triển khai xây dựng (Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn và cầu Mỹ Thuận 2), đã làm giảm tiến độ và ảnh hưởng đến tình hình thi công chung. Tại TP.HCM, Dự án tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) cũng phát sinh “lình xình” giữa thầu phụ và các nhà thầu thi công chính. Ngoài ra, tình trạng sử dụng nhà thầu phụ tràn lan trong quá trình triển khai một số dự án thuộc Tiểu dự án Nâng cấp đô thị triển khai tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã dẫn đến việc bán thầu, xung đột và kiện tụng.
Theo dữ liệu của phóng viên, nhiều nhà thầu phụ tham gia thi công tuyến cao tốc Bắc - Nam trong thời gian qua chưa đáp ứng yêu cầu. Cụ thể, tại Gói thầu XL1 và Gói thầu XL2 thuộc Dự án cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, hàng loạt nhà thầu phụ bị chủ đầu tư liên tục nhắc nhở, thậm chí yêu cầu cắt bỏ và điều chuyển khối lượng lại cho nhà thầu chính.
Từ các thực tiễn này, khi triển khai một số dự án trọng điểm ngành giao thông sau năm 2021, Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đã siết chặt việc liên danh và sử dụng thầu phụ trong quá trình dự thầu, thi công. Đầu tiên, Bộ khống chế số lượng thành viên liên danh tại mỗi gói thầu không quá 3 đơn vị. Điều này, giúp chủ đầu tư kiểm soát chặt chẽ được đơn vị thi công chính. “Tình trạng liên danh có quá nhiều thành viên tạo ra nhiều đầu mối trong quản lý hợp đồng, kiểm soát tiến độ và chất lượng thi công. Do đó, siết chặt số lượng thành viên liên danh đã giúp chủ đầu tư tăng cường chất lượng quản lý dự án”, đại diện Ban Quản lý dự án 7 chia sẻ.
Để công tác quản lý hợp đồng thi công hiệu quả, Bộ đưa ra hình thức xử phạt các nhà thầu chậm tiến độ. Theo đó, trong hồ sơ mời thầu cũng như điều khoản của hợp đồng, mỗi ngày chậm tiến độ nhà thầu sẽ bị phạt 0,05% giá trị hợp đồng, tổng giá trị phạt tối đa 12% giá trị hợp đồng. Ngoài ra, quy định lần 1 là nhắc nhở, lần 2 là khiển trách và xem xét điều chuyển khối lượng trong liên danh, lần 3 có thể chấm dứt hợp đồng và phạt.
Cũng theo quy định, thành viên đứng đầu liên danh phải đảm nhận công việc nhiều nhất và từng thành viên còn lại phải thực hiện khối lượng công việc không thấp hơn 25% giá trị gói thầu. Với nhà thầu phụ xây lắp, tỷ lệ giao thầu phụ không quá 30% giá trị thành viên liên danh đảm nhận... Những quy định này nhằm khống chế khối lượng và kiểm soát chặt chẽ số lượng nhà thầu phụ.
Vững từng bước, tiến tới tự chủ dự thầu
Theo đại diện Cục Quản lý đấu thầu thuộc Bộ Tài chính, Luật Đấu thầu (sửa đổi) và các văn bản hướng dẫn mở thêm nhiều điều kiện thuận lợi cho nhà thầu là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc hoàn thành khối lượng, hạng mục với vai trò nhà thầu phụ sẽ trở thành năng lực, kinh nghiệm quan trọng cho quá trình dự thầu độc lập về sau của mỗi nhà thầu. Do đó, giai đoạn thầu phụ có vai trò rất quan trọng để các nhà thầu chứng minh khả năng và vươn lên. Bên cạnh đó, Luật Đấu thầu cũng quy định chặt chẽ về việc chuyển nhượng thầu, nhằm hạn chế tối đa tình trạng bán thầu cũng như huy động thầu phụ không đủ năng lực.
Một chủ đầu tư tại TP.HCM nhận định, đây là thời của các nhà thầu có năng lực thực chất. Theo quy định, quá trình lựa chọn nhà thầu chưa xét đến năng lực của đội ngũ nhà thầu phụ, nhưng khi thực hiện hợp đồng, nếu muốn sử dụng nhà thầu phụ thì nhà thầu chính phải đề xuất danh sách nhà thầu phụ. Chủ đầu tư sau khi xem xét, đánh giá và có quyết định chấp thuận thì nhà thầu chính mới được đưa thầu phụ vào công trình. Theo đó, việc xây dựng năng lực, kinh nghiệm là không thể thiếu nếu nhà thầu phụ muốn được lựa chọn. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp cấp nhỏ và siêu nhỏ trưởng thành trong môi trường chuyên nghiệp, trực tiếp làm việc với những nhà thầu lớn.
Thời gian qua, nhiều nhà thầu đã vươn mình từ vai trò thầu phụ, trở thành nhà thầu chính. Điều này rất phổ biến ở các dự án lớn triển khai qua nhiều địa phương tại khu vực miền Trung, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long.
Trong khi đó, một nhà thầu thi công công trình giao thông lớn khu vực phía Nam chia sẻ, với vai trò thầu chính, họ xem lực lượng nhà thầu phụ như một ê-kíp không thể tách rời. Điều này giúp tăng tính cơ động và chuyên nghiệp cho từng công đoạn trong quá trình thi công. Hiện nay, các nhà thầu phụ rất đa dạng, có thể là tổ/đội thi công chuyên nghiệp, thầu phụ cung cấp cấu kiện hoặc thầu phụ cung cấp vật liệu và thiết bị…
