|
| Dự án BOT Nhà máy Nhiệt điện Phú Mỹ 3 đã đóng góp 90 tỷ kWh cho hệ thống điện quốc gia sau 20 năm vận hành thương mại. Ảnh: Song Lê |
Những dự án thành công
Ngày 1/3/2024, Dự án BOT Nhà máy Nhiệt điện Phú Mỹ 3 được bàn giao thành công cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tiếp nhận khai thác và vận hành. Bắt đầu vận hành thương mại từ ngày 1/3/2004, đây là dự án nguồn điện 100% vốn đầu tư nước ngoài theo phương thức PPP đầu tiên tại Việt Nam sau khi mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế. Nhà máy có công suất 715 MW, được đầu tư xây dựng tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, chủ đầu tư là Sembcorp, Kyuden International Corporation và Sojitz Corporation.
Theo EVN, sau khi tiếp nhận chuyển giao, hàng năm Nhà máy sẽ đóng góp khoảng 4,6 tỷ kWh cho hệ thống điện quốc gia.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, sau 20 năm vận hành thương mại, Nhà máy Nhiệt điện Phú Mỹ 3 đã đóng góp 90 tỷ kWh cho hệ thống điện quốc gia. “Việc thực hiện thành công Dự án đã thể hiện sự đúng đắn về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài, đa dạng hóa phương thức đầu tư đối với những dự án kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”, ông Tân khẳng định.
Theo kế hoạch, năm 2025, Việt Nam sẽ tiếp nhận khai thác, vận hành Nhà máy BOT Phú Mỹ 2.2 từ phía nhà đầu tư nước ngoài.
Bộ Công Thương cho biết, bên cạnh các dự án nhà máy nhiệt điện được đầu tư theo phương thức PPP nêu trên, còn một số dự án khác đã được triển khai thành công... Việc thực hiện thành công các dự án điện theo phương thức PPP đã góp phần quan trọng đảm bảo an ninh năng lượng cho tăng trưởng kinh tế, trong bối cảnh nhu cầu điện liên tục tăng cao.
Vẫn nhiều thách thức, trở ngại
Theo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo thuộc Bộ Công Thương, số dự án BOT lĩnh vực năng lượng thực hiện thành công vẫn còn khiêm tốn. Tính đến nay, có 9 dự án nhiệt điện được triển khai thành công với tổng công suất gần 10.500 MW và tổng vốn đầu tư hơn 16 tỷ USD như: Nhà máy Nhiệt điện Mông Dương 2 (công suất 1.200 MW, tổng vốn đầu tư 2,147 tỷ USD); Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 (công suất 1.240 MW, tổng vốn đầu tư 2,018 tỷ USD); Nhà máy điện Phú Mỹ 2.2 (công suất 715 MW, tổng vốn đầu tư 394 triệu USD)... Cùng với đó, còn một số dự án khác chưa ký được hợp đồng BOT hoặc đang trong quá trình triển khai ở các giai đoạn khác nhau, thậm chí có dự án bị chấm dứt hợp đồng BOT sau một thời gian dài chuẩn bị do chủ đầu tư không tuân thủ điều khoản ký kết.
Bộ Công Thương cho hay, tất cả các dự án điện đã và đang được triển khai theo phương thức PPP đều chỉ theo một loại hợp đồng duy nhất là BOT và do nhà đầu tư nước ngoài đầu tư, không có sự tham gia góp vốn của Nhà nước. Trong đó, chủ đầu tư góp vốn chủ sở hữu khoảng 20 - 25% tổng vốn đầu tư, còn lại khoảng 75 - 80% là thu xếp vay từ tổ chức tài chính quốc tế, tức là bên cho vay nước ngoài. Nhà máy đầu tư đều là nhà máy nhiệt điện.
Do bên cho vay nước ngoài cung cấp phần lớn tổng vốn đầu tư nên có vai trò quyết định với dự án, chỉ khi nào bên cho vay nước ngoài chấp thuận thì các hợp đồng dự án mới có thể ký kết và dự án mới có thể hoàn thành thu xếp tài chính, khởi công xây dựng và vận hành thương mại. Thông thường, yêu cầu của bên cho vay nước ngoài để cấp vốn cho dự án rất chặt chẽ, khắt khe.
Đặc biệt, việc triển khai dự án BOT lĩnh vực năng lượng có tính đặc thù lại phức tạp, khó khăn hơn rất nhiều so với những dự án BOT lĩnh vực khác. Bộ hợp đồng dự án BOT năng lượng gồm nhiều hợp đồng khác nhau như: hợp đồng BOT, hợp đồng mua bán điện, hợp đồng cung cấp than, hợp đồng cung cấp khí, hợp đồng thuê đất... do các đối tác Việt Nam khác nhau đàm phán với chủ đầu tư. Ngoài ra, chủ đầu tư còn phải thu xếp các hợp đồng khác như: hợp đồng EPC, hợp đồng vận hành và bảo dưỡng, hợp đồng bảo hiểm...
Ở khía cạnh khác, một nhà đầu tư BOT cho biết, trong xu thế chuyển dịch xanh trong các ngành kinh tế đang bao trùm toàn cầu, hầu hết tổ chức tài chính quốc tế không tiếp tục tài trợ vốn cho các dự án nhiệt điện than. Do đó, việc triển khai dự án nhiệt điện than theo loại hợp đồng BOT hiện nay gặp khó khăn, không thể bảo đảm tiến độ theo yêu cầu mặc dù nhiều dự án đã ký tắt các tài liệu hợp đồng dự án.
Trong khi đó, khung pháp lý đối với việc phát triển các dự án điện LNG, điện gió ngoài khơi theo phương thức PPP đang hoàn thiện nên nhà đầu tư ngần ngại thực hiện.
Để tăng sức hấp dẫn cho các dự án PPP năng lượng trong thời gian tới, các chuyên gia năng lượng cho rằng, cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật về PPP, trong đó nhiệm vụ quan trọng là xây dựng và hoàn thiện hướng dẫn về dự án PPP và các mẫu hợp đồng dự án PPP… Đây là tiền đề quan trọng, bảo đảm việc thu hút đầu tư vào lĩnh vực năng lượng, trong đó có năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cần thay đổi tư duy quản trị dự án PPP trên quan điểm nhà đầu tư là đối tác kinh doanh để có cách quản lý phù hợp.
Liên quan đến hỗ trợ tài chính, một số ý kiến cho rằng, dự án PPP năng lượng thường có quy mô lớn, nhu cầu vốn lớn, việc đầu tư kéo dài, phức tạp nên cần xây dựng cơ chế đặc thù như cơ chế bảo lãnh, thủ tục đầu tư bảo đảm công khai, minh bạch… “Đây chính là cam kết tạo dựng niềm tin để các nhà đầu tư yên tâm thực hiện”, một nhà đầu tư nêu quan điểm.
Được biết, Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) đang được Bộ Công Thương chủ trì soạn thảo tiếp tục nhấn mạnh, đầu tư theo phương thức PPP là một trong những giải pháp để phát triển dự án điện thời gian tới. Cùng với đó, việc hoàn thiện khung khổ pháp lý liên quan đến phương thức đầu tư PPP được kỳ vọng sẽ tạo chuyển biến quan trọng khơi thông dòng vốn đầu tư vào nhiều lĩnh vực kinh tế, trong đó có năng lượng.
