|
| Phát hành xổ số kiến thiết là 1 trong 20 ngành nghề được Bộ Công thương đề nghị độc quyền nhà nước - Ảnh: H.Thuận |
Điều này đang đặt ra nhiều dấu hỏi liệu có đi ngược lại tinh thần thúc đẩy quyền tự do kinh doanh và cản trở tư nhân phát triển?
Thủy lợi liên huyện cũng độc quyền
Việc Bộ Công thương đưa ra 20 danh mục hàng hóa, dịch vụ độc quyền nhà nước, đồng nghĩa là cấm tư nhân tham gia khiến nhiều chuyên gia và doanh nghiệp cho rằng đang đi ngược lại tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của Thủ tướng về việc khuyến khích tư nhân phát triển.
Lãnh đạo một doanh nghiệp tư nhân rất thành công trong lĩnh vực cấp thoát nước, xử lý nước thải cho biết rất quan tâm đầu tư sang lĩnh vực có liên quan là thủy lợi.
Có kinh nghiệm nhiều năm về cấp thoát nước, vị này đặt câu hỏi tại sao một lĩnh vực có liên quan lớn đến nhiều người dân nông thôn lại không mở cửa để cho tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ tốt hơn, với chi phí rẻ hơn?
“Tôi băn khoăn là không hiểu sao Bộ Công thương lại đưa lĩnh vực này vào danh mục độc quyền nhà nước. Bởi thủy lợi liên huyện, liên tỉnh là thuộc quản lý của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn.
Trong khi đó, quyết định 58 về tiêu chí phân loại doanh nghiệp nhà nước thực hiện sắp xếp giai đoạn 2016-2020 vừa được Chính phủ ban hành, các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực này không nằm trong danh mục Nhà nước nắm giữ 100% vốn. Việc đưa ra danh mục trên khiến doanh nghiệp tôi khó có cơ hội đầu tư” - ông cho hay.
“Chưa phù hợp Luật thương mại”
Trong một thông báo vừa phát đi chiều 14-2, Bộ Công thương tiếp tục nêu ra căn cứ để đưa ra dự thảo nghị định này là nhằm cụ thể hóa quy định của Luật thương mại năm 2005.
Bộ này khẳng định dự thảo nghị định và danh mục được xây dựng với quan điểm chủ đạo là không mở rộng, không tăng thêm các lĩnh vực độc quyền nhà nước đã được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, phù hợp với cam kết quốc tế.
Cũng theo Bộ Công thương, trước khi đưa ra danh mục 20 lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ, bộ đã phối hợp với các bộ ngành rà soát toàn bộ hệ thống pháp luật hiện hành để xác định các loại hàng hóa, dịch vụ.
Theo đó, toàn bộ các loại hàng hóa, dịch vụ được nêu ra đều là các loại hàng hóa, dịch vụ hiện đang áp dụng độc quyền nhà nước, chứ không mở rộng hay tăng thêm lĩnh vực.
Căn cứ đưa ra dự thảo nghị định này là trên cơ sở Luật thương mại, song khi trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đậu Anh Tuấn - trưởng ban pháp chế Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) - đã chỉ rõ bất cập.
Cụ thể, Luật thương mại 2005 có quy định: Nhà nước thực hiện độc quyền nhà nước “có thời hạn”. Tuy nhiên, nghị định này không xác định thời hạn độc quyền với 20 danh mục ngành nghề, tức là chưa phù hợp với Luật thương mại.
Trái tinh thần Hiến pháp?
TS Trần Du Lịch - nguyên ủy viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội - cho rằng nếu dựa trên căn cứ pháp lý, việc xây dựng dự thảo nghị định độc quyền nhà nước mà Bộ Công thương đưa ra đã đi ngược lại Hiến pháp năm 2013 và Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp năm 2014.
Theo TS Lịch, Hiến pháp năm 2013 quy định người dân có quyền tự do kinh doanh trong những lĩnh vực luật không cấm.
Về nguyên tắc chỉ có quy định của luật mới được đặt ra quy định “cấm”, chứ không phải các văn bản dưới luật như nghị định đang được Bộ Công thương đưa ra trình lấy ý kiến.
Bên cạnh đó, Luật doanh nghiệp đã đưa ra nguyên tắc không phân biệt các thành phần kinh tế, bình đẳng trong mọi hoạt động kinh doanh.
Trong trường hợp các lĩnh vực, ngành nghề liên quan đến an ninh quốc gia, sức khỏe người dân, trật tự an toàn xã hội... đã được Luật đầu tư quy định khá rõ các điều khoản, lĩnh vực không được làm, thuộc danh mục những ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
TS Trần Đình Cung - viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (Ciem) - cũng cho rằng việc đưa ra dự thảo nghị định này là không hợp lý, trái Hiến pháp, đi ngược lại xu thế hiện nay.
Dẫn chứng từ lĩnh vực mà chính doanh nghiệp trên quan tâm, ông Cung cho rằng tới đây toàn bộ khu vực dịch vụ công sẽ được cải cách theo hướng tự do hóa, tức các đơn vị này sẽ được tự chủ, mở cửa và cho sự tham gia của tư nhân. “Do đó, quy định này sẽ khiến khu vực tư nhân bất an” - TS Cung cảnh báo.
Danh mục 20 ngành nghề Nhà nước giữ độc quyền do Bộ Công thương công bố trong dự thảo:
1. Hàng hóa, dịch vụ phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh (sẽ do Bộ Quốc phòng và Bộ Công an quy định chi tiết).
2. Sản xuất, mua bán, xuất nhập khẩu vật liệu nổ công nghiệp.
3. Sản xuất vàng miếng.
4. Xuất khẩu, nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng.
5. Phát hành xổ số kiến thiết.
6. Nhập khẩu thuốc lá điếu, xì gà (trừ hàng miễn thuế).
7. Hoạt động dự trữ quốc gia.
8. In, đúc tiền.
9. Phát hành tem bưu chính Việt Nam.
10. Sản xuất, mua bán, xuất nhập khẩu, vận chuyển, tàng trữ pháo hoa và các dịch vụ liên quan.
11. Truyền tải, điều độ hệ thống điện quốc gia, xây dựng, vận hành thủy điện đa mục tiêu và điện hạt nhân.
12. Vận hành hệ thống đèn biển, hệ thống luồng hàng hải công cộng.
13. Quản lý, vận hành, khai thác đài thông tin duyên hải.
14. Dịch vụ không lưu, dịch vụ thông báo tin tức hàng không, dịch vụ tìm kiếm cứu nạn.
15. Quản lý, khai thác hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị do Nhà nước đầu tư.
16. Quản lý, khai thác hệ thống công trình thủy lợi, thủy nông liên tỉnh, liên huyện, kè biển trong trường hợp giao kế hoạch.
17. Cung ứng dịch vụ lâm nghiệp tại rừng đặc dụng (trừ khu rừng được Nhà nước giao cho tổ chức kinh tế).
18. Xuất bản (không bao gồm in và phát hành).
19. Duy trì, quản lý, khai thác mạng bưu chính công cộng.
20. Cung ứng dịch vụ công ích trong hoạt động phát hành báo chí.
Trái với tinh thần Thủ tướng?
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc từng nhấn mạnh tại cuộc họp tổng kết ngành công thương diễn ra đầu năm 2017 là phải tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân phát triển với tinh thần “nếu tư nhân làm tốt, hiệu quả, chúng ta để cho tư nhân và doanh nhân làm”.
Thông điệp xuyên suốt này đã được người đứng đầu Chính phủ liên tục đưa ra tại nhiều cuộc họp kể từ khi ông nhậm chức.
Cùng với việc nhấn mạnh tầm quan trọng của doanh nghiệp tư nhân, Thủ tướng luôn yêu cầu các bộ ngành, địa phương phải tạo mọi thuận lợi nhất cho phát triển kinh tế tư nhân, trở thành động lực của tăng trưởng kinh tế.
