 |
| Ảnh minh họa: Internet |
Chứng chỉ năng lực - từ công cụ quản lý thành “gánh nặng”
Chứng chỉ năng lực vốn được áp dụng như một công cụ để quản lý năng lực của các tổ chức tham gia hoạt động xây dựng, đặc biệt là trong đấu thầu các dự án sử dụng vốn nhà nước. Tuy nhiên, trên thực tế, chứng chỉ này đôi khi được vận dụng trong hồ sơ mời thầu (HSMT) như một “rào cản” đối với nhà thầu.
Tháng 6/2025, Ban Quản lý dự án truyền tải điện - Chi nhánh Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia tổ chức đấu thầu rộng rãi chọn nhà thầu thực hiện Gói thầu 10.1 Lắp đặt MBA 220kV 250 MVA thuộc Dự án Lắp MBA 220kV - 250MVA thứ 2 TBA 220kV Bắc Quang (giá gói thầu 589 triệu đồng). HSMT yêu cầu nhà thầu phải có chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng cấp I theo quy định tại Nghị định số 175/2024/NĐ-CP. Trong khi đó, các nhà thầu cho biết, phạm vi của Gói thầu chủ yếu bao gồm các công tác kỹ thuật chuyên ngành điện như lắp đặt, đấu nối và thí nghiệm máy biến áp, các nội dung này không thuộc hoạt động xây dựng công trình. Do đó, việc yêu cầu nêu trên là chưa phù hợp.
Tại Gói thầu Thiết bị thuộc Dự án Xây dựng mới Trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa, phường Bình Hưng Hòa, quận Bình Tân, TP.HCM, HSMT yêu cầu “nhà thầu phải có chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng lĩnh vực thi công lắp đặt thiết bị vào công trình dân dụng hạng II trở lên”. Đối chiếu danh mục hàng hóa (gồm thiết bị nội thất, giáo dục, điện - điện tử, công nghệ thông tin), nhà thầu cho rằng, yêu cầu như trên là chưa phù hợp với tính chất công việc, chưa tuân thủ quy định pháp luật xây dựng.
Cá biệt, tại một số gói thầu cung ứng dịch vụ duy tu, sửa chữa, bảo dưỡng phương tiện vận tải thủy, bảo trì hệ thống luồng hàng hải công cộng... (lĩnh vực phi tư vấn), nhiều chủ đầu tư yêu cầu nhà thầu tham dự phải có “chứng chỉ năng lực hoạt động thi công xây dựng công trình giao thông đường thủy nội địa hạng III trở lên”. Đây là yêu cầu được cho rằng nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của lĩnh vực mời thầu.
“Cởi trói” cho doanh nghiệp, mở đường phát triển
Ngày 27/6/2025, Quốc hội ban hành Luật Đường sắt 2025 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026). Trong đó, điểm g khoản 1 Điều 56 Luật này (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025) quy định bãi bỏ khoản 4 Điều 148 Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2020), như sau: “Tổ chức tham gia hoạt động xây dựng phải có chứng chỉ năng lực theo quy định của Luật này bao gồm tư vấn quản lý dự án đầu tư xây dựng; khảo sát xây dựng; lập thiết kế quy hoạch xây dựng; thiết kế, thẩm tra thiết kế xây dựng; thi công xây dựng công trình; tư vấn giám sát thi công xây dựng công trình...”.
Cũng theo quy định tại Luật Đường sắt 2025, kể từ ngày 1/7/2025, tổ chức tham gia hoạt động xây dựng tự công khai thông tin về năng lực (thay vì “phải được đăng tải công khai trên trang thông tin điện tử do cơ quan có thẩm quyền cấp chứng chỉ quản lý và tích hợp trên cổng thông tin điện tử của Bộ Xây dựng” như trước đây). Sở Xây dựng có trách nhiệm kiểm tra, xử lý vi phạm trong việc chấp hành các quy định về điều kiện năng lực hoạt động của chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động xây dựng trên địa bàn do mình quản lý.
Căn cứ quy định trên, Bộ Xây dựng ban hành Quyết định số 1030/QĐ-BXD ngày 7/7/2025 về việc công bố thủ tục hành chính bị bãi bỏ lĩnh vực hoạt động xây dựng thuộc phạm vi chức năng quản lý của Bộ Xây dựng; Công văn số 6386/BXD-KTQLXD ngày 7/7/2025 về việc thực hiện một số quy định mới trong quản lý hoạt động đầu tư xây dựng, trong đó, đề nghị UBND cấp tỉnh chỉ đạo Sở Xây dựng thực hiện trách nhiệm theo quy định trên.
Đến thời điểm hiện tại, nhiều địa phương đã phát đi thông báo dừng tiếp nhận hồ sơ đề nghị cấp mới/cấp lại chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng.
Trao đổi với Báo Đấu thầu, nhiều doanh nghiệp xây lắp cho rằng, việc bãi bỏ chứng chỉ năng lực là bước cải cách thực chất, thể hiện tư duy mới trong quản lý nhà nước. Thay vì kiểm tra “trên giấy”, các cơ quan chức năng sẽ tập trung đánh giá hiệu quả thông qua kết quả triển khai dự án, hồ sơ năng lực cụ thể và quá trình thực hiện. Mô hình chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm này giúp giảm gánh nặng hành chính, thúc đẩy môi trường cạnh tranh lành mạnh trong ngành xây dựng.
Từ góc độ tổ chuyên gia đấu thầu, một số đơn vị tư vấn đánh giá cao cải cách nêu trên. Về bản chất, năng lực và kinh nghiệm của nhà thầu đã được thể hiện đầy đủ, toàn diện thông qua hợp đồng tương tự, nhân sự, thiết bị đề xuất trong hồ sơ dự thầu. Khi không bị ràng buộc bởi những thủ tục hành chính hình thức, doanh nghiệp xây dựng có thể tập trung vào năng lực cốt lõi - đó là chất lượng công trình, tiến độ thực hiện và tính sáng tạo trong thi công.
