Cao tốc Quy Nhơn - Pleiku: Mở mạch kết nối chiến lược Tây Nguyên - duyên hải miền Trung

Ảnh minh họa: Internet

Việc Chính phủ hoạch định kế hoạch chi tiết, rõ người, rõ việc, rõ thời gian triển khai thể hiện tinh thần điều hành quyết liệt, không để chậm trễ dù chỉ một ngày nhằm tạo trục phát triển mới cho khu vực Tây Nguyên - duyên hải miền Trung.

Theo Nghị quyết Quốc hội, cao tốc Quy Nhơn - Pleiku được xác định là dự án quan trọng quốc gia, thuộc mạng lưới đường bộ cao tốc Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Tuyến có chiều dài khoảng 225 km, đi qua địa phận tỉnh Gia Lai. Bộ Xây dựng đóng vai trò cơ quan chủ trì, tỉnh Gia Lai là địa phương thực hiện.

Dự án Đầu tư tư xây dựng đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku được chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 đầu tư đoạn Quy Nhơn - An Khê, dài 120 km, dự kiến khởi công quý II/2026; giai đoạn 2 đầu tư đoạn An Khê - Pleiku, hoàn thành trước năm 2030. Tổng mức đầu tư Dự án khoảng 65.000 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương chiếm trên 60%, phần còn lại từ ngân sách địa phương và vốn hợp tác công - tư (PPP). Nghị quyết của Quốc hội đặt lộ trình cho Chính phủ bảo đảm hoàn thành phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi trong năm 2025; tổ chức lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư theo đúng quy định.

Nghị quyết số 336/NQ-CP về kế hoạch triển khai Dự án được Chính phủ ban hành ngày 18/10/2025 đặt mục tiêu khởi công cao tốc Quy Nhơn - Pleiku trong năm 2026, hoàn thành cơ bản toàn tuyến trước năm 2030. Kế hoạch nhấn mạnh 3 yêu cầu trọng tâm, gồm: bảo đảm tiến độ chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng, thẩm định và phê duyệt hồ sơ kỹ thuật; kiểm soát chặt dòng vốn, không để “vốn chờ dự án, dự án chờ thủ tục”; đấu thầu công khai, minh bạch, lựa chọn nhà thầu có đủ năng lực, kinh nghiệm.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chỉ đạo: Cao tốc Quy Nhơn - Pleiku là một trong những công trình thể hiện năng lực điều hành đầu tư công. Bộ, ngành, địa phương phải hành động quyết liệt, dứt điểm, đúng cam kết.

Cũng theo kế hoạch trên, tổng vốn đầu tư ngân sách trung ương giai đoạn 2025 - 2030 dành cho Dự án khoảng 39.000 tỷ đồng. Nguồn vốn này được phân kỳ thành 3 giai đoạn. Các năm 2025 - 2026 bố trí 10.000 tỷ đồng phục vụ chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng, thiết kế kỹ thuật. Các năm 2026 - 2028 bố trí 22.000 tỷ đồng cho xây lắp, thiết bị và các gói thầu hạ tầng chính. Các năm 2029 - 2030 bố trí 7.000 tỷ đồng cho hoàn thiện, nghiệm thu và kết nối hệ thống ITS (giao thông thông minh). Phần vốn còn lại sẽ huy động từ ngân sách địa phương, vốn PPP và được Bộ Tài chính chủ trì thẩm định, cân đối trong kế hoạch đầu tư công trung hạn. Bộ Tài chính chịu trách nhiệm đảm bảo nguồn vốn trung ương cấp phát đúng tiến độ, không để ách tắc nguồn vốn giải ngân. Đối với công tác mặt bằng, Chính phủ yêu cầu tỉnh Gia Lai hoàn tất giải phóng mặt bằng trước tháng 6/2026, xác định đây là “điểm nghẽn phải được khai thông sớm nhất”. Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn thống nhất quy trình thu hồi, bồi thường, tái định cư, đảm bảo công khai, minh bạch.

Bộ Xây dựng đã thành lập Ban Chỉ đạo Dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku, các ban quản lý dự án khu vực được giao chuẩn bị hồ sơ báo cáo nghiên cứu khả thi và đề xuất phân chia gói thầu xây lắp, tư vấn, giám sát. Theo kế hoạch, đoạn Quy Nhơn - An Khê sẽ được khởi công trước (dự kiến tháng 5/2026), quy mô 4 làn xe, tốc độ thiết kế 100 km/h, nền đường rộng 24,75 m. Đoạn tuyến này có 14 cầu lớn, 2 hầm trung bình và hơn 50 công trình thoát nước. Đoạn An Khê - Pleiku được triển khai sau khi giai đoạn 1 hoàn thành, đánh giá hiệu quả khai thác và lưu lượng phương tiện. Bộ Xây dựng yêu cầu các đơn vị trực thuộc chủ động ứng dụng công nghệ hiện đại trong khảo sát, thiết kế, thi công và quản lý tiến độ, trong đó có mô hình BIM, hệ thống giám sát trực tuyến…

Với đặc thù tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku đi qua khu vực địa hình đồi núi phức tạp, nhất là khu vực đèo An Khê, nơi có độ dốc lớn, mưa nhiều, địa chất yếu, Bộ Xây dựng đã chỉ đạo các đơn vị tư vấn sớm hoàn thiện khảo sát địa chất chi tiết, lựa chọn giải pháp hầm - cầu hợp lý, tránh điều chỉnh sau thiết kế. Bộ Xây dựng phối hợp thẩm định kỹ thuật, tiêu chuẩn vật liệu và giải pháp bảo vệ môi trường. Bộ Tài chính chịu trách nhiệm giám sát tiến độ, kiểm soát chi phí phát sinh và đảm bảo đấu thầu cạnh tranh, công khai.

Ông Vũ Ngọc Trụ, giảng viên cao cấp Khoa Cầu đường, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội nhận định, đây là một trong những dự án có địa hình thi công phức tạp nhất miền Trung - Tây Nguyên, nhưng cũng là cơ hội lớn để ngành giao thông thể hiện năng lực thi công hiện đại, tương tự như các dự án cao tốc Bắc - Nam phía Tây. Dưới góc độ kinh tế, kỹ thuật thì khi hoàn thành, tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku sẽ rút ngắn thời gian di chuyển từ cảng Quy Nhơn đến TP. Pleiku (trước đây) từ hơn 5 giờ xuống còn 2,5 giờ, tạo hành lang phát triển kinh tế biển - cao nguyên, thúc đẩy thương mại, du lịch và logistics. Dự án còn giúp khai thác hiệu quả Cảng Quy Nhơn, giảm tải cho Quốc lộ 19 hiện hữu. Cao tốc Quy Nhơn - Pleiku cũng đồng thời mở ra cơ hội thu hút đầu tư cho vùng Tây Nguyên. Theo tính toán sơ bộ, lưu lượng vận tải trên tuyến có thể tăng 3 - 4 lần, chi phí vận chuyển hàng hóa giảm 20 - 30%, tạo điều kiện hình thành chuỗi logistics nông sản - công nghiệp chế biến - xuất khẩu.

Ông Lâm Quốc Hận, Giám đốc Công ty TNHH Đắc Minh (một nhà thầu từng tham gia nhiều dự án trên địa bàn Tây Nguyên) cho biết, bước hoạch định lộ trình triển khai cao tốc Quy Nhơn - Pleiku không chỉ mang lại cơ hội lớn cho các nhà thầu, nhà đầu tư, mà ở tầm chiến lược đây sẽ là công trình kết nối trục ngang trọng điểm liên kết không gian kinh tế miền Trung - Tây Nguyên, mở rộng thêm một hành lang hướng biển mới cho Tây Nguyên.

Một số doanh nghiệp tại Gia Lai kỳ vọng Dự án sẽ tạo “cú hích” đột phá phát triển kinh tế trong kỷ nguyên mới cho tỉnh Gia Lai, mở ra mạch kết nối chiến lược không gian kinh tế Tây Nguyên - duyên hải miền Trung.

Từ chủ trương của Quốc hội đến kế hoạch hành động của Chính phủ, Dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku thể hiện rõ tinh thần “nói đi đôi với làm”, quyết tâm hoàn thành hạ tầng chiến lược, tạo bứt phá cho khu vực miền Trung - Tây Nguyên, góp phần thực hiện mục tiêu giải ngân đầu tư công.