 |
| Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra Dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế |
Trình bày tờ trình về Dự án Luật, Chánh án Toà án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh sự hình thành TTTCQT đòi hỏi một hệ thống giải quyết tranh chấp tương xứng về chuẩn mực, tốc độ và tính minh bạch. Các tranh chấp phát sinh tại trung tâm tài chính thường mang yếu tố quốc tế, liên quan đến các giao dịch đầu tư - kinh doanh phức tạp, giá trị lớn, do đó cần một tòa án vận hành theo các nguyên tắc của thông lệ quốc tế.
Tòa án chuyên biệt được thiết kế nằm trong hệ thống TAND nhưng có cơ chế tổ chức và hoạt động linh hoạt hơn, được bổ sung quyền tự chủ về tố tụng, áp dụng các quy tắc tiên tiến nhằm đáp ứng yêu cầu của cộng đồng nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Dự thảo Luật quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, thẩm quyền xét xử, thủ tục tố tụng, thi hành án, tiêu chuẩn của Thẩm phán và Thư ký, cùng các bảo đảm cần thiết để tòa án vận hành hiệu quả. Một Tòa án chuyên biệt sẽ được đặt tại TP.HCM, có thẩm quyền giải quyết tranh chấp và yêu cầu phát sinh tại TTTCQT của TP.HCM và Đà Nẵng.
Thẩm phán có thể được bổ nhiệm từ 3 nguồn: thẩm phán TAND; luật sư, chuyên gia, trọng tài viên, giảng viên luật; người nước ngoài. Với nguồn nhân lực đa dạng này, Tòa án chuyên biệt kỳ vọng có thể tiếp cận và xử lý hiệu quả các tranh chấp mang tính quốc tế.
Tờ trình cũng nhấn mạnh mô hình tòa án này sẽ vận hành theo các nguyên tắc then chốt: thẩm phán xét xử độc lập; bảo đảm tranh tụng minh bạch và công bằng; thủ tục linh hoạt, tập trung vào hiệu quả và tốc độ; quyền tự định đoạt của các bên được tôn trọng tối đa.
Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng khẳng định sự cần thiết ban hành Luật, cho rằng hồ sơ Dự án Luật bám sát kết luận của cấp có thẩm quyền, phù hợp định hướng xây dựng một thiết chế tư pháp đạt chuẩn mực quốc tế. Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội thống nhất đưa Dự án Luật vào chương trình xem xét, thông qua theo thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 10, nhằm đáp ứng tiến độ triển khai TTTCQT.
Về nội dung dự luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị điều chỉnh khoản 2 Điều 5 về áp dụng pháp luật nội dung để bảo đảm nguyên tắc nền tảng của thương mại quốc tế: tự do thỏa thuận lựa chọn pháp luật. Ủy ban cho rằng, việc tách riêng quy định về áp dụng pháp luật Việt Nam như dự thảo hiện hành dễ gây phân mảnh, thiếu logic và khác biệt với thực tiễn quốc tế. Cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung quy định rõ ràng hơn đối với trường hợp không xác định được pháp luật áp dụng theo thỏa thuận của các bên, chuyển sang pháp luật của quốc gia có mối liên hệ gắn bó nhất.
Về thủ tục tố tụng, Ủy ban cơ bản thống nhất với thiết kế mô hình rút gọn, linh hoạt nhưng đề nghị cụ thể hơn đối với một số quy định như: quyết định giải quyết vụ việc; cơ chế giao nộp, trình bày và công bố chứng cứ; chứng cứ chuyên gia; biện pháp khẩn cấp tạm thời; thủ tục phúc thẩm; và thi hành bản án của Tòa án chuyên biệt. Những kiến nghị này nhằm bảo đảm tòa án không chỉ “mới” về hình thức tổ chức mà còn thực sự “mới” trong cách thức vận hành - theo đúng tinh thần minh bạch, chuẩn mực và cạnh tranh của một trung tâm tài chính quốc tế.
Về nhân sự, Ủy ban ủng hộ giao Chánh án TANDTC bổ nhiệm Chánh án Tòa án chuyên biệt nhằm giữ sự thống nhất và đồng bộ quản lý trong hệ thống tòa án.
Luật dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.
