Trung Quốc đối mặt khó khăn kinh tế khi vật lộn với tình trạng dân số già đi

Tỷ lệ sinh đang giảm trên khắp thế giới do phụ nữ chọn sinh con muộn hơn hoặc không sinh con. Ảnh minh họa: Internet

"Dân số trong độ tuổi lao động ở Trung Quốc sẽ giảm nhanh chóng trong thập kỷ tới, nền kinh tế nước này sẽ phải đối mặt với mức tăng trưởng GDP 1% mỗi năm trong 10 năm tới", Darren Tay, người đứng đầu Bộ phận phân tích rủi ro quốc gia khu vực châu Á tại BMI nhận xét.

Trước đó, tại một báo cáo được công bố hồi tháng 1, Cơ quan Tình báo kinh tế (EIU) cảnh báo, "căng thẳng tài chính do già hóa dân số sẽ hiện hữu ngay tức thì và đáng lo ngại. Tăng trưởng kinh tế xoay quanh năng suất, tích lũy vốn và đầu vào lao động. Tác động tiêu cực của bối cảnh nhân khẩu học bất lợi sẽ biểu hiện chủ yếu thông qua việc lực lượng lao động bị thu hẹp".

EIU cho biết, tăng tuổi nghỉ hưu là "một trong số ít lựa chọn khả thi" để duy trì cân bằng tài chính dài hạn.

"Tính toán của chúng tôi cho thấy rằng, nếu tuổi nghỉ hưu tăng lên 65 vào năm 2035, mức thâm hụt ngân sách lương hưu có thể giảm 20% và lương hưu ròng nhận được có thể tăng 30%, điều này giảm bớt gánh nặng cho cả chính phủ và hộ gia đình", báo cáo của EIU nêu rõ.

Tỷ lệ sinh đang giảm trên khắp thế giới do phụ nữ chọn sinh con muộn hơn hoặc không sinh con.

Tỷ lệ sinh đã giảm một nửa ở các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) - một số quốc gia giàu nhất thế giới - giảm từ khoảng 3,3 trẻ em trên một phụ nữ vào năm 1960 xuống còn khoảng 1,5 trẻ em trên một phụ nữ vào năm 2022.

Dân số Trung Quốc đang sụt giảm

Dân số Trung Quốc giảm năm thứ hai liên tiếp trong năm 2023 xuống còn 1,409 tỷ người - giảm 2,08 triệu người so với năm 2022, theo dữ liệu từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc.

Con số này nhiều hơn mức giảm dân số khoảng 850.000 người vào năm 2022 - năm đầu tiên số ca tử vong nhiều hơn số ca sinh ở nước này kể từ đầu những năm 1960.

Erica Tay, Giám đốc nghiên cứu vĩ mô tại Maybank nhận xét: "Đây là hậu quả của chính sách một con được áp dụng vào những năm 1980".

Dân số Trung Quốc dự kiến ​​sẽ giảm xuống còn 1,317 tỷ người vào năm 2050 và giảm gần một nửa - xuống còn 732 triệu người - vào năm 2100.

Tianchen Xu, nhà kinh tế cấp cao tại EIU cho biết, tỷ lệ sinh ở Trung Quốc đang giảm nhanh hơn so với các nước trong khu vực như Hàn Quốc và Nhật Bản.

Theo ông Xu, 3 quốc gia này bị ảnh hưởng nặng nề bởi dân số già đi nhanh chóng, phần lớn là do mức sống được cải thiện, vốn có "mối quan hệ nghịch đảo rất chặt chẽ với tỷ lệ sinh sản". Đặc biệt, Trung Quốc đã "tăng trưởng với tốc độ rất cao trong gần ba thập kỷ" và sự mở rộng kinh tế của nước này rất "nhanh chóng và kéo dài".

Ông Xu cho rằng, hệ thống phúc lợi của Trung Quốc cũng "tụt hậu" và hỗ trợ tài chính cho việc sinh con là "khá thấp so với quốc tế". Bên cạnh đó, nhà ở ngày càng trở nên đắt đỏ tại Trung Quốc khiến mọi người có thể gặp khó khăn trong việc mua nhà và trì hoãn việc lập gia đình.

Dân số Trung Quốc dự kiến ​​sẽ giảm xuống còn 1,317 tỷ người vào năm 2050 và giảm gần một nửa - xuống còn 732 triệu người - vào năm 2100. Ảnh Internet

Tỷ lệ sinh giảm

Sự mở rộng kinh tế nhanh chóng trong những thập kỷ gần đây ở các quốc gia phát triển đã mang lại mức thu nhập tăng lên và mở ra nhiều hơn cơ hội giáo dục và nghề nghiệp cho phụ nữ.

Ông Xu cho biết, những điều kiện được cải thiện này đã dẫn đến chi phí cơ hội lớn hơn cho việc sinh con.

"Ở các xã hội phát triển hơn, cha mẹ phải đối mặt với chi phí nuôi dạy con cái cao hơn nhiều và điều đó có xu hướng cản trở việc sinh con", ông Darren Tay nhận định.

Ngoài ra, văn hóa làm việc ở châu Á cũng có thể đóng một vai trò khiến tỷ lệ sinh giảm. "Tại các nước châu Á, có một tư duy cố hữu là làm việc nhiều giờ, đặc biệt là tại Trung Quốc, Hàn Quốc, các khu vực khác ở Đông Á và Đông Nam Á. Những quốc gia này là nơi có tổng số giờ làm việc dài nhất thế giới. Kết quả là người lao động có ít thời gian hơn để xây dựng gia đình", ông Xu cho biết.

Thu hẹp lực lượng lao động

Tỷ lệ sinh giảm gây áp lực lên nền kinh tế và xã hội nói chung khi dân số trong độ tuổi lao động giảm. Ngoài ra, tỷ lệ sinh giảm có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ người già cần sự hỗ trợ từ thế hệ trẻ, điều này có thể đặt gánh nặng quá mức lên hệ thống lương hưu và chăm sóc sức khỏe của một quốc gia.

Cuối cùng, gánh nặng đối với thế hệ trẻ sẽ tăng lên khi họ không chỉ cần chăm sóc cho con cái mà còn cho cả cha mẹ già của mình.

Bà Erica Tay cho biết, sự thay đổi nhân khẩu học ở các khu vực châu Á là một vấn đề mang tính cơ cấu, đòi hỏi "nỗ lực toàn diện và quyết tâm của chính phủ" về cả chính sách tài khóa và tiền tệ.

Sự thay đổi chính sách của Trung Quốc

Tại Trung Quốc, các nhà hoạch định chính sách đang rất chú trọng đến "tăng trưởng năng suất". "Đóng góp của lao động vào GDP đang có sự sụt giảm rất lớn, và điều này không thể giảm thiểu được bằng bất kỳ hình thức can thiệp chính sách nào trong ngắn hạn. Đó là lý do tại sao Trung Quốc tập trung vào việc tăng năng suất", ông Xu cho hay.

Trung Quốc đã đầu tư rất nhiều vào việc chuyển đổi sang các giải pháp kỹ thuật số và phát triển các công nghệ như tự động hóa và chip tiên tiến, với mục tiêu làm cho các ngành công nghiệp truyền thống hiệu quả hơn và cải thiện năng suất nói chung.

Nhìn về phía trước, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc được khuyến khích hành động nhiều hơn nữa về môi trường lao động. Xu nói: "Điều đó có thể đòi hỏi phải thực thi luật lao động chặt chẽ hơn và thúc đẩy sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống".

Các nhà kinh tế cũng đồng ý rằng, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc cũng nên nỗ lực tăng tuổi nghỉ hưu ở nước này, tạo ra các khoản giảm thuế mạnh mẽ hơn cho các chi phí liên quan đến việc nuôi dạy trẻ em và tăng cường nỗ lực xây dựng nhà ở giá rẻ.

Theo Ngân hàng Thế giới, mặc dù tốc độ tăng trưởng dự kiến ​​ở Trung Quốc chậm lại do vấn đề nhân khẩu học, nhưng GDP của nước này vẫn tăng trung bình 9% mỗi năm kể từ năm 1978.

"Cuối cùng, thực tế là mức tăng trưởng thậm chí khoảng 3% sẽ không phải là một thảm họa đối với nền kinh tế Trung Quốc. Nếu họ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ đó, có lẽ sẽ bền vững hơn, thì thực tế, người dân Trung Quốc trung bình sẽ có thu nhập tốt hơn 13% vào năm 2033. Vì vậy mức sống vẫn sẽ tiếp tục tăng", ông Darren Tay nhận định.