 |
| Việc nâng cao chất lượng chuẩn bị dự án, đặc biệt là trong xây dựng phương án tài chính sẽ tăng tính khả thi và khả năng huy động vốn cho dự án. PPP Ảnh: Song Lê |
Đó là nhận định của nhiều chuyên gia trong, ngoài nước, các bên tham gia dự án PPP tại sự kiện “Đối thoại PPP - Hợp tác, đổi mới, hiệu quả” vừa được Bộ Tài chính và Ngân hàng Phát triển châu Á tổ chức ngày 25/11/2025.
Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương, trong bối cảnh Việt Nam hướng tới mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, nhu cầu phát triển hạ tầng hiện đại là rất lớn. Nguồn lực đầu tư công hiện mới đáp ứng một phần nhu cầu nên việc huy động khu vực tư nhân là yêu cầu tất yếu. Trong những năm qua, khuôn khổ chính sách về PPP đã liên tục được hoàn thiện. Việc sửa đổi Luật PPP và các nghị định liên quan đã mở rộng tối đa lĩnh vực đầu tư theo phương thức PPP, tăng tính linh hoạt trong cơ chế tài chính - chia sẻ rủi ro, đồng thời rút gọn quy trình để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư.
Theo ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam, trong 15 năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến trong xây dựng nền tảng pháp lý và thể chế cho PPP. Luật PPP năm 2020 tạo khung pháp lý thống nhất về PPP và những sửa đổi gần đây vào các năm 2024 và 2025 cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách để Việt Nam có thể triển khai PPP theo hướng chiến lược và nhất quán hơn.
Trên thực tế, kể từ khi Luật PPP có hiệu lực thi hành, đã có nhiều dự án PPP quy mô lớn được triển khai, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực giao thông. Tuy nhiên, so với tiềm năng, nhu cầu đầu tư hạ tầng của đất nước, mô hình PPP cần được đẩy mạnh hơn nữa để huy động tối đa nguồn lực cho phát triển.
Ông Shantanu Chakraborty cho rằng, vẫn còn nhiều việc phải làm để có thể đưa ra thị trường số lượng đáng kể các dự án thực sự khả thi và có khả năng vay được vốn từ các tổ chức tín dụng. Dù có nền tảng mạnh mẽ, vẫn còn những thách thức cần lưu ý để xây dựng được dự án khả thi, có khả năng vay vốn. Đầu tiên là năng lực chuẩn bị dự án cần được cải thiện thực chất. Để phát triển một dự án PPP thực sự khả thi về mặt tài chính, có khả năng vay vốn ngân hàng, cần có nghiên cứu khả thi, phân tích rủi ro chặt chẽ và sự phối hợp hiệu quả. Thứ hai, phân bổ rủi ro vẫn là vấn đề lớn đối với nhà đầu tư và các tổ chức cho vay. Sự rõ ràng về mô hình doanh thu, cơ chế hỗ trợ của Chính phủ và thực thi hợp đồng là yếu tố then chốt để củng cố niềm tin của nhà đầu tư. Thứ ba, các lựa chọn tài chính dài hạn cho hạ tầng có vòng đời lớn vẫn còn hạn chế. Các ngân hàng trong nước ngày càng quen thuộc với PPP, nhưng vấn đề về kỳ hạn vay, khả năng chịu rủi ro và công cụ tài chính phù hợp vẫn là rào cản cho các dự án lớn và dài hạn.
Thứ tư, việc lựa chọn nhà đầu tư thực sự cạnh tranh còn hạn chế, đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ ưu tiên đẩy nhanh tiến độ dự án để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng.
Thứ năm, các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, khoa học - công nghệ và hạ tầng xã hội đòi hỏi những mô hình chính sách và hợp tác cập nhật, phù hợp với đặc thù riêng. Giám đốc quốc gia ADB cho rằng, những thách thức này không phải là điều bất thường, quốc gia nào cũng gặp phải khi chuyển từ thiết kế chính sách sang triển khai trên quy mô lớn. Với sự hợp tác liên tục, Việt Nam có thể vượt qua thách thức và thu hút nhiều hơn nữa dòng vốn đầu tư tư nhân trong những năm tới.
Là một trong những bên cho vay, bà Nguyễn Thu Lan, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam chia sẻ, Ngân hàng đánh giá dự án cho vay dựa trên 3 trụ cột chính là nhà đầu tư, phương án tài chính của dự án, các giải pháp giảm thiểu rủi ro. Trong đó, khi đánh giá phương án tài chính, các yếu tố như giả định cơ sở về GDP của khu vực, lưu lượng giao thông, quy hoạch giao thông của vùng cần sự ổn định, bảo đảm để mô hình tài chính được chính xác trong thời gian dài. Về phương án giảm thiểu rủi ro, Luật PPP và nghị định liên quan cơ chế chia sẻ rủi ro hiện nay đã bảo đảm có sự đồng hành của Nhà nước cùng nhà đầu tư và ngân hàng, nhưng vẫn phải chờ hướng dẫn cụ thể đi kèm. Chính sách của Nhà nước chủ trương là chia sẻ, nhưng yếu tố quan trọng để bảo đảm hiệu lực là thời gian. Chia sẻ trong 6 tháng, 1 năm sẽ rất khác chia sẻ sau 3 năm, 5 năm… Bên cạnh đó, lý do quan trọng khiến dự án PPP chưa hấp dẫn và khó tiếp cận vốn vay ngân hàng vì đây là những khoản vay dài hạn, nhưng chưa có thị trường thứ cấp để luân chuyển các khoản nợ. Nếu trong tương lai dự án PPP ngày càng nhiều thì các ngân hàng cần sự đồng hành của Bộ Tài chính trong xây dựng thị trường vốn thứ cấp để các khoản vay PPP được luân chuyển trong thời gian dài.
Từ góc độ nhà đầu tư tham gia nhiều dự án PPP tại Việt Nam, đại diện Tập đoàn Đèo Cả chia sẻ một số khó khăn trong huy động vốn; giới hạn cấp tín dụng; hướng dẫn thực thi cơ chế chia sẻ rủi ro, rõ ràng về phạm vi trách nhiệm, để tránh gây khó khăn, kéo dài đàm phán; tăng cường vai trò bảo đảm của Nhà nước theo nguyên tắc lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ, nhất quán, thực thi chính sách để củng cố niềm tin của nhà đầu tư và tổ chức cho vay.
Nhiều ý kiến nhấn mạnh đến việc xây dựng một danh mục dự án PPP có tính chiến lược và sẵn sàng thu hút vốn tư nhân chất lượng cao. Danh mục này là rất quan trọng để gửi tín hiệu cho nhà đầu tư thấy được một thị trường PPP với nhiều dự án - nhiều cơ hội khi đầu tư vào một quốc gia. Đặc biệt quan trọng là nâng cao chất lượng chuẩn bị dự án, chỉ dự án khả thi mới đưa vào danh mục để đấu thầu cạnh tranh; các cam kết của Chính phủ trong hợp đồng PPP cần được thực thi nhất quán, minh bạch để bảo đảm niềm tin của nhà đầu tư và bên cho vay; hoàn thiện cơ chế để thu hút thêm nguồn vốn trong nước và quốc tế...
