 |
| Cần chú trọng quy định về hậu kiểm, các biện pháp xử lý vi phạm bảo đảm tính răn đe nhằm nâng cao chất lượng và an toàn công trình xây dựng. Ảnh: Chiến Thắng |
Theo Tờ trình của Chính phủ về Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), Dự thảo Luật đã gắn trách nhiệm rõ ràng hơn cho các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng (người quyết định đầu tư, chủ đầu tư, nhà thầu tư vấn thiết kế, tư vấn thẩm tra, tư vấn quản lý dự án, tư vấn giám sát, nhà thầu thi công xây dựng) để bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình.
Dự thảo Luật quy định về trách nhiệm các bên trong giám sát, quản lý chất lượng, nghiệm thu, bàn giao công trình xây dựng. Trong đó, hạng mục công trình, công trình xây dựng hoàn thành chỉ được phép đưa vào khai thác, sử dụng sau khi được nghiệm thu bảo đảm yêu cầu của thiết kế xây dựng, quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn áp dụng cho công trình, quy định về quản lý sử dụng vật liệu xây dựng và được nghiệm thu theo quy định của Luật này và tuân thủ quy định của các pháp luật có liên quan. Chủ đầu tư có trách nhiệm tổ chức nghiệm thu công trình xây dựng. Tổ chức, cá nhân tham gia nghiệm thu chịu trách nhiệm về sản phẩm do mình xác nhận khi nghiệm thu công trình xây dựng. Các công trình xây dựng thuộc dự án quan trọng quốc gia; công trình có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp; công trình ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng phải được kiểm tra công tác nghiệm thu trong quá trình thi công và phải hoàn thành thi công xây dựng trước khi đưa công trình vào khai thác, sử dụng.
Dự thảo Luật cũng quy định trách nhiệm tổ chức kiểm tra công tác nghiệm thu; trách nhiệm của UBND các cấp trong việc phối hợp và hỗ trợ các bộ, cơ quan ngang bộ khác tổ chức triển khai thực hiện, theo dõi, kiểm tra và giám sát dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn do mình quản lý, chịu trách nhiệm về quản lý chất lượng công trình xây dựng thuộc phạm vi quản lý được phân công.
Cho ý kiến về Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), nhìn từ sự việc cầu Sông Lô, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị cần chú trọng hơn quy định về hậu kiểm, các biện pháp xử lý vi phạm bảo đảm tính răn đe, từ đó nâng cao chất lượng và an toàn công trình cũng như hiệu quả của chủ trương chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu hiểm. Đại biểu Tạ Văn Hạ (TP. Đà Nẵng) đặt câu hỏi về chất lượng của công tác nghiệm thu và kiểm định, từ đó đề nghị khi sửa Luật Xây dựng cần chú trọng 2 khâu này để chấm dứt những hiện tượng như cầu Sông Lô.
Trao đổi với phóng viên, đại biểu Quốc hội Nguyễn Ngọc Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, thành viên đoàn công tác của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường khảo sát thực địa tình trạng xuống cấp trụ cầu Sông Lô ngày 10/11/2025 cho biết, vụ việc cầu Sông Lô (tỉnh Phú Thọ) bị hư hỏng nặng, dẫn tới khởi tố vụ án “Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng” cho thấy những lỗ hổng lớn trong chuỗi quản lý đầu tư - thi công - nghiệm thu - hậu kiểm công trình.
Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn dẫn báo cáo của Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng (Bộ Xây dựng) xác định cầu Sông Lô được khởi công năm 2010, hoàn thành năm 2015, do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phú Thọ làm chủ đầu tư. Tại thời điểm kiểm định năm 2024, nhiều trụ cầu bị xói sâu, lộ cọc khoan nhồi, bong vỡ bê tông, han gỉ thép và chưa làm rõ việc có được kiểm tra nghiệm thu bởi cơ quan chuyên môn về xây dựng hay không.
Từ sự việc này, nhiều vấn đề được đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đặt ra. Đó là cầu Sông Lô được giao cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phú Thọ làm chủ đầu tư, trong khi cơ quan này không có chức năng chuyên môn về công trình cầu, đường. Hồ sơ năng lực của nhà thầu UDIDECO chưa có kinh nghiệm tương xứng với công trình cầu quy mô lớn. Liên danh BRITEC - Công ty CP Kỹ sư và Tư vấn Miền Nam chịu trách nhiệm giám sát, thẩm tra kỹ thuật nhưng không phát hiện sai phạm. Hư hỏng trụ cầu Sông Lô cũng cho thấy việc nghiệm thu thiếu kiểm tra thực chất, có thể nghiệm thu khống. Cơ quan chức năng chỉ vào cuộc sau khi báo chí phản ánh, cho thấy thiếu cơ chế phát hiện, cảnh báo, giám sát chéo và xử lý sớm sự cố…
Theo đó, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề xuất chỉnh lý, bổ sung khi sửa Luật Xây dựng theo hướng quy định bắt buộc kiểm định năng lực thực tế của chủ đầu tư, tư vấn trước khi phê duyệt dự án; quy định cơ chế hậu kiểm công trình bắt buộc, đặc biệt với công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước, giao thông, thủy lợi, cầu đường. Đồng thời, cần cá nhân hóa trách nhiệm người ký biên bản nghiệm thu, giám sát, thẩm định; quy định bảo hiểm bắt buộc cho tổ chức tư vấn, giám sát, thiết kế; thiết lập cơ chế cảnh báo sớm, kiểm định định kỳ và trách nhiệm công khai tình trạng kỹ thuật công trình.
Một số chuyên gia về xây dựng nêu quan điểm nên sử dụng công nghệ như camera AI, flycam vào giám sát quá trình thi công 24/7, kết nối dữ liệu thu thập được gửi đến hệ thống giám sát của cơ quan có chức năng để giám sát, lưu trữ. Kết quả này sẽ không sai lệch so với thực tế. Cùng với đó, có quy định công khai thông tin về kết quả thực hiện hợp đồng, thông tin chất lượng công trình đã được nghiệm thu khi đưa vào khai thác… một cách thực chất để tạo thuận lợi cho giám sát cộng đồng, giám sát của cơ quan chức năng cũng như phân định trách nhiệm của các bên liên quan.
