 |
| Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê |
Phân cấp rõ ràng, tránh trùng lắp số liệu
Tại phiên họp, đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp góp ý hoàn thiện một số nội dung cụ thể của Dự thảo Luật. Đại biểu cho biết, hệ thống thông tin thống kê là do cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã, Tòa án khu vực, Viện kiểm sát khu vực, cơ quan thuế, cơ quan bảo hiểm xã hội và các cơ quan cấp xã trên địa bàn cùng thực hiện. Đây là hệ thống cần thiết, nhưng theo đại biểu mỗi cơ quan có chức năng, nhiệm vụ riêng về công tác thống kê, nên cần có sự phân biệt rạch ròi giữa các cơ quan để tránh trùng lắp về số liệu thống kê.
Đại biểu thống nhất với dự thảo luật về phân cấp, phân quyền theo cơ quan thống kê hiện nay (trước đây thẩm quyền chỉ đạo tổng điều tra dân số, tổng điều tra thống kê trên toàn quốc thuộc Thủ tướng Chính phủ). Dự thảo luật trình Quốc hội lần này đã phân cấp, phân quyền cụ thể. Trong đó, Thủ tướng Chính phủ ủy quyền cho bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan ngang bộ thuộc Chính phủ; Chánh án Tòa án, Viện Kiểm sát, Tổng Kiểm toán thực hiện kiểm tra, thống kê trên lĩnh vực chuyên môn của mình; Đối với hệ thống thống kê nhà nước từ Trung ương tới địa phương do Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ đạo, điều hành trong công tác thống kê.
Liên quan đến chuyên ngành thống kê, đại biểu đồng tình với việc bỏ cơ quan thanh tra cấp huyện, thanh tra chuyên ngành và quy định về thanh tra thống kê giao cho lực lượng thanh tra chuyên ngành của cơ quan thống kê và thanh tra cấp nhà nước ở trung ương và thanh tra cấp nhà nước về công tác thống kê trong lĩnh vực này.
Về hệ thống cơ quan thống kê, đại biểu Phạm Văn Hòa cho biết, dự thảo quy định hệ thống cơ quan thống kê có 3 cấp (trung ương, cấp tỉnh, cấp cơ sở), trong có cơ quan thống kê cấp cơ sở gồm khoảng 6-7 xã nhập lại thành một cơ quan thống kê cấp cơ sở. Đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo thông tin làm rõ thêm về tổ chức, bộ máy quản lý, chức năng, nhiệm vụ, chế độ báo cáo, chế độ thông tin của các cơ quan thống kê cấp cơ sở.
Cho ý kiến về quan hệ phối hợp giữa các lĩnh vực thống kê với nhau, đại biểu Phạm Văn Hòa quan tâm đến thống kê thuộc trách nhiệm của Bộ Tài chính, thống kê về dân số và về dữ liệu dân cư. Đại biểu nêu thực tế, chênh lệch số liệu thống kê giữa các cơ quan này còn lớn, nên sẽ khó áp dụng trong công tác quản lý nhà nước. Do đó, đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo giải trình làm rõ, khi tiến hành thống kê sẽ áp dụng số liệu của cơ quan nào.
Đại biểu cũng lo ngại về tình trạng con số thống kê trùng lặp, cùng một đối tượng nhưng được nhiều cơ quan thống kê, báo cáo, dẫn tới trùng lặp về con số, ảnh hưởng đến công tác chỉ đạo, điều hành của cơ quan quản lý nhà nước.
Không còn sai lệch dữ liệu khi số hóa đầy đủ dữ liệu
Tiếp thu và giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh phạm vi sửa đổi của Dự thảo Luật tập trung vào các vấn đề cấp thiết, gồm: Sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước và tổ chức thống kê từ Trung ương đến cấp địa phương; Thanh tra, kiểm tra chuyên ngành thống kê; Chuyên môn nghiệp vụ thống kê phát sinh trong thực tiễn; Ứng dụng phương pháp thống kê, công nghệ thông tin và chuyển đổi số.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chỉ đạo thống nhất trong hoạt động thống kê từ Trung ương đến cơ sở, đảm bảo dữ liệu đầy đủ, chính xác, tuân thủ chuẩn quốc tế và Luật Thống kê. Các nguyên tắc gồm: thống nhất phương pháp, khái niệm, cách tính, công bố số liệu, quy trình sản xuất dữ liệu thống kê; vai trò thẩm định hệ thống chỉ tiêu của các bộ ngành; chế độ báo cáo thống kê và phân loại ngành, lĩnh vực; số liệu chỉ tiêu quốc gia do bộ ngành thực hiện.
Liên quan đến nhóm các quy định sắp xếp lại tổ chức bộ máy của cơ quan thống kê, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương, Bộ Tài chính đã chuyển mô hình từ Tổng cục Thống kê sang mô hình Cục Thống kê. Để phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ở địa phương có cơ quan thống kê cấp tỉnh và cấp cơ sở (cấp xã).
“Tuy nhiên, để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực ở địa phương, cơ sở thống kê ở cấp xã không phải chỉ phục vụ một xã mà phải quản lý tối thiểu từ 3-6 xã. Cơ quan thống kế cấp cơ sở chính là cấp xã”, Bộ trưởng nêu rõ.
Liên quan đến ý kiến của đại biểu Phạm Văn Hòa về sai lệch dữ liệu giữa cơ quan thống kê và các cơ quan khác (như dữ liệu về dân cư), Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng, thực tế sắp tới đây sẽ không có chuyện này, hoặc vấn đề này sẽ được giảm bớt, có thể không tuyệt đối nhưng sẽ được giảm tối đa.
“Vì hiện nay chúng ta chưa hoàn chỉnh việc số hóa toàn bộ dữ liệu dân cư, nên sẽ có một phần sai lệch. Số liệu sai lệch chủ yếu liên quan đến các địa phương vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Do đó, chúng ta phải thực hiện điều tra dân số vì có rất nhiều trường hợp khi sinh con nhưng chưa kịp thời đi đăng ký. Vấn đề này thường diễn ra ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chia sẻ.
Bộ trưởng Bộ Tài chính khẳng định, thời gian tới khi quản lý tốt hơn và số hóa đầy đủ dữ liệu dân cư thì lúc đó chúng ta sẽ chỉ có một đáp án.
Bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực và liên kết vùng
Về tính thống nhất trong hoạt động thống kê, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, hoạt động thống kê là lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi cần có sự chỉ đạo tập trung, thống nhất và xuyên suốt từ Trung ương đến cơ sở cũng như giữa các bộ ngành nhằm đảm bảo số liệu thống kê được thu thập và tổng hợp đúng theo phương pháp và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế.
Luật Thống kê hiện hành đã có các quy định để đảm bảo thống nhất trong hoạt động thống kê như: nguyên tắc của hoạt động thống kê nhà nước, các chuẩn mực thống kê áp dụng thống nhất trong phạm vi toàn quốc, thống nhất về phương pháp. “Ví dụ mỗi chỉ tiêu thống kê sẽ được chuẩn hóa theo: khái niệm, phương pháp tính, phân tổ chủ yếu, kỳ công bố, nguồn số liệu và cơ quan chịu trách nhiệm thu thập, tổng hợp; thống nhất về quy trình sản xuất dữ liệu thống kê, thống nhất về số liệu thống kê, thống nhất trong việc ban hành và sử dụng các phân loại thống kê”, Bộ trưởng nêu rõ.
Liên quan đến các quy định về vai trò của cơ quan thống kê Trung ương trong thẩm định hệ thống chỉ tiêu thống kê của bộ ngành, chế độ báo cáo thống kê của bộ ngành, phân loại thống kê ngành lĩnh vực, phương án điều tra do Bộ ngành và Ủy ban nhân dân ban hành, số liệu của các chỉ tiêu thống kê quốc gia do Bộ ngành thực hiện; Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, trong quá trình thực hiện, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành để đảm bảo thống kê khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời và thống nhất.
Về hệ thống thông tin, hệ thống chỉ tiêu thống kê, dự thảo Luật đã quy định việc hình thành hệ thống thông tin thống kê Nhà nước xuyên suốt, đồng bộ từ Trung ương đến cấp xã, từ bộ ngành đến sở ngành thống kê của tỉnh, thành phố.
Trong đó, hệ thống thông tin thống kê Nhà nước bao gồm: hệ thống thông tin thống kê quốc gia, hệ thống thông tin thống kê bộ ngành, hệ thống thông tin thống kê cấp tỉnh, hệ thống thông tin thống kê cấp xã.
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, các hệ thống chỉ tiêu thống kê sẽ được hình thành tương ứng với các hệ thống thông tin thống kê. Chẳng hạn như hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp xã là những thông tin chính, cơ bản cốt lõi của hệ thống thông tin thống kê cấp xã. Dự thảo Luật đã thay thế hệ thống thông tin thống kê cấp huyện bằng hệ thống thông tin cấp xã và giao cho cơ quan thống kê chịu trách nhiệm quản lý, cập nhật hệ thống.
“Các quy định này nhằm đảm bảo có đầy đủ thông tin thống kê về kinh tế - xã hội, phục vụ cho công tác quản lý điều hành kinh tế - xã hội ngay tại địa bàn các xã, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp và hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước đầy đủ, thông suốt từ Trung ương đến cấp xã để phục vụ cho quản lý điều hành các cấp”, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh.
Dự thảo Luật cũng đã bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực và liên kết vùng. Bộ trưởng nêu rõ, nội dung này hiện nay đã được quy định tại Điều 10 Nghị định 94 hướng dẫn thi hành Luật Thống kê.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chỉ rõ thực tế, Việt Nam có nhiều Bộ chỉ tiêu thống kê liên ngành như phát triển kinh tế bền vững, kinh tế số, logistics… Các Bộ chỉ tiêu này do Bộ, ngành ban hành để phục vụ cho vấn đề quản lý, điều hành liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, việc bổ sung quy định này trong dự thảo Luật là cần thiết để thể chế hóa thực tiễn và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho công tác thống kê liên ngành, giúp tăng tính thống nhất, đồng bộ và khả năng so sánh thông tin thống kê giữa các vùng, ngành, lĩnh vực, qua đó, phục vụ tốt hơn cho công tác hoạch định chính sách, điều hành phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.
Về Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, trong phạm vi sửa đổi, bổ sung Luật lần này, Bộ Tài chính chưa đề xuất sửa đổi danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia, do danh mục này đã được quy định tại Luật Thống kê cuối năm 2021 về sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia. Các chỉ tiêu thống kê mới, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế số hay phát triển bền vững, Bộ Tài chính cũng đã rà soát và cập nhật cụ thể hóa tại các văn bản hướng dẫn dưới Luật.
Về cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, dự thảo Luật đã bổ sung một điều về cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia tại Điều 51 để thể chế hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc hình thành, quản lý và khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia, xây dựng một nền dữ liệu thống kê tập trung, thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hoạch định chính sách, giám sát và đánh giá tình hình kinh tế - xã hội. Đồng thời khắc phục tình trạng dữ liệu phân tán, manh mún ở nhiều bộ ngành, địa phương; tăng cường kết nối chia sẻ, tích hợp dữ liệu phục vụ chuyển đổi số quốc gia.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, hiện nay, Bộ Tài chính cũng đang chỉ đạo và Cục Thống kê đang triển khai hệ thống phần mềm xuyên suốt để phục vụ công tác thống kê. Cùng với việc thực hiện chiến lược số hóa toàn bộ dữ liệu của quốc gia dự kiến hoàn thành cuối năm 2026, công tác thu thập thông tin, công tác phân tích, đánh giá của thống kê sẽ hiện đại hơn, chính xác hơn rất nhiều, đồng thời tiết giảm được lực lượng lao động trong công tác thống kê.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan của Quốc hội tiếp thu tối đa ý kiến của các ĐBQH và hoàn thiện dự thảo Luật để trình Quốc hội thông qua.
Rà soát, đảm bảo tính khả thi khi triển khai thực hiện
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định, các ý kiến đại biểu tán thành với phạm vi sửa đổi, bổ sung tập trung vào những vấn đề cấp thiết, đáp ứng kịp thời việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong triển khai thực hiện nhiệm vụ thống kê. Đại biểu tán thành việc điều chỉnh thẩm quyền ban hành hệ thống chỉ tiêu thống kê, chế độ báo cáo thống kê, nhằm đẩy mạnh phân quyền trong lĩnh vực thống kê, phù hợp với thực tiễn quản lý.
Đại biểu Quốc hội đề nghị rà soát, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ sau khi sắp xếp lại tổ chức bộ máy các cơ quan thống kê trung ương, cơ quan thống kê cấp cơ sở để bảo đảm tính khả thi khi triển khai thực hiện. Đại biểu cũng đề nghị làm rõ phạm vi thu thập, công bố số liệu, gắn với địa bàn cấp xã và chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan trên địa bàn; cách thức tổ chức bảo đảm phù hợp, khả thi về cơ chế phối hợp, chia sẻ thông tin dữ liệu. Nghiên cứu quy định rõ hơn về phương thức cơ chế phối hợp cơ chế liên thông kết nối tích hợp chia sẻ dữ liệu giữa các cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, các bộ, ngành và địa phương, tránh việc không thống nhất, xảy ra sự chênh lệch về số liệu thống kê. Đại biểu cũng đề nghị làm rõ chế độ báo cáo thống kê, việc ứng dụng phương pháp thống kê công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước và các điều khoản cụ thể tại dự thảo luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tổng hợp đầy đủ ý kiến của đại biểu Quốc hội tại Tổ và Hội trường gửi tới Chính phủ, đề nghị Chính phủ chỉ đạo Cơ quan chủ trì sọan thảo phối hợp với cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan liên quan khẩn trương nghiên cứu, tiếp thu, giải trình thấu đáo, đầy đủ tất cả các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại cuối Kỳ họp, bảo đảm chất lượng, đúng quy định.
