 |
| Nhiều dự án thành phần thuộc cao tốc Bắc - Nam bị vướng mặt bằng tại các trạm dừng nghỉ, đường gom bổ sung và tuyến nhánh. Ảnh: Song Lê |
Mới đây nhất, Văn bản số 1444/TTg-CN ngày 7/11/2025 (về triển khai kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tình hình triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các dự án quan trọng quốc gia) đánh giá, vướng mắc mặt bằng vẫn là điểm nghẽn kéo dài. Theo đó, nhiều dự án thành phần (DATP) thuộc Dự án Đầu tư xây dựng đường bộ tốc độc cao Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020 vẫn còn tồn đọng GPMB tại một số trạm dừng nghỉ, đường gom bổ sung và các đoạn tuyến thuộc địa bàn phức tạp. Chẳng hạn, trạm dừng nghỉ thuộc DATP cao tốc Bắc - Nam đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu còn vướng 6 hộ dân trên diện tích 0,3 ha; đoạn Cam Lộ - La Sơn còn 1,9 ha trên tổng 11,3 ha, chủ yếu là đất nông nghiệp phải hoàn tất thủ tục nguồn gốc; đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo còn vướng 9,7 ha/11,2 ha; đoạn Phan Thiết - Dầu Giây còn một số đoạn đường gom bổ sung chưa hoàn thiện hồ sơ.
Đáng chú ý, văn bản của Chính phủ cho thấy, vướng mắc GPMB tập trung tại những vị trí nhỏ nhưng có tính chất “điểm chặn” như các trạm dừng nghỉ, đường gom bổ sung hay vị trí giao cắt kỹ thuật. Đơn cử trạm dừng nghỉ đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu, vướng mắc GPMB tuy nhỏ nhưng nằm đúng vị trí kỹ thuật, khiến khu vực không thể hoàn thiện đường gom và thoát nước. Ở trạm dừng nghỉ đoạn Cam Lộ - La Sơn, phần diện tích chưa thu hồi “xen kẽ” giữa các thửa đã giải phóng, buộc chủ đầu tư, nhà thầu phải điều chỉnh biện pháp thi công. Đáng chú ý, trạm dừng nghỉ đoạn Nha Trang - Cam Lâm vẫn còn 1,1 ha/11,2 ha liên quan đất do tổ chức tôn giáo quản lý, đòi hỏi thời gian xử lý nguồn gốc đất. Trạm dừng nghỉ đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo còn 9,7 ha/11,2 ha được đánh giá là một trong những điểm nghẽn lớn nhất thuộc nhóm trạm dừng nghỉ khi diện tích chưa thu hồi không thể tách khỏi thiết kế kỹ thuật. Tại Km144 đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết còn 1,6 ha/10,8 ha, chủ yếu liên quan nhu cầu bố trí lại tái định cư. Ngoài ra, một số đoạn đường gom thuộc Phan Thiết - Dầu Giây (Đồng Nai - Lâm Đồng) còn vướng pháp lý, chưa thống nhất được phạm vi thu hồi và đơn giá bồi thường. Những con số này cho thấy, dù diện tích vướng mặt bằng không lớn, nhưng chỉ cần chậm vài hộ hoặc diện tích vài phần trăm cũng đủ khiến tiến độ toàn tuyến đình trệ.
Ở các DATP thuộc Dự án Đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025, khó khăn tập trung vào các vị trí đường gom, tuyến nhánh qua khu dân cư. Đặc biệt là các DATP cao tốc đoạn Vạn Ninh - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Mỹ An - Cần Thơ, Hậu Giang - Cà Mau. Nhiều địa phương báo cáo GPMB gần xong nhưng vẫn còn các điểm nhỏ lẻ thuộc đất nông nghiệp xen kẽ, đất rừng, hoặc các vị trí phải điều chỉnh cục bộ quy hoạch, làm kéo dài thời gian kiểm đếm và thẩm định phương án bồi thường. Một số hộ dân tại Quảng Ngãi, Bình Định, Cà Mau chưa bàn giao mặt bằng vì chưa đồng thuận đơn giá hoặc yêu cầu tái định cư tại vị trí thuận lợi hơn.
Ở Dự án Vành đai 4 vùng Thủ đô, tiến độ GPMB đạt 98,53% nhưng vướng đất nông nghiệp, đất xen kẽ. Đây là một trong những tuyến có kết quả GPMB tốt nhất nhưng phần diện tích còn lại chủ yếu nằm trong phạm vi đất nông nghiệp và các thửa đất “xôi đỗ”, xen lẫn đất dân cư, đất công, khiến việc chi trả bồi thường và bàn giao gặp nhiều vướng mắc. Phần lớn thủ tục phải hoàn thiện lại sau khi Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên hợp nhất địa giới hành chính, dẫn đến khối lượng hồ sơ phải lập lại rất lớn.
Bên cạnh đó, tại nhiều dự án còn nút thắt lớn liên quan đến việc di dời hạ tầng kỹ thuật, nhất là các đường điện cao thế. Cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột giai đoạn 1 hiện còn 4 vị trí đường điện 220 kV và 500 kV chưa di dời, cùng nhiều vị trí 110 kV vướng thiết kế, khiến thi công bị chia cắt. Trong khi đó, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1 còn 2 vị trí đường điện 220 kV tại Đồng Nai và 5 vị trí 110 kV tại TP.HCM chưa bàn giao mặt bằng; chỉ một vài điểm này cũng có thể làm chậm toàn bộ chuỗi thi công cầu, cống và nền đường.
Tại Dự án Vành đai 3 TP.HCM có đến 10 vị trí giao cắt với đường dây điện cao thế chưa xử lý dứt điểm. Các vị trí đường điện 220 kV và 110 kV này tại Đồng Nai, Tây Ninh và TP.HCM chưa di dời, trong đó nhiều điểm nằm tại các nút giao lớn, kéo theo chậm tiến độ các hạng mục móng trụ cầu, đường song hành và thoát nước.
Ông Cao Xuân Vinh, Phó Giám đốc Công ty CP Xây dựng Tân Nam cho biết, nhà thầu đang tham gia thi công Gói thầu số 26 của DATP 3 Vành đai 3 TP.HCM đoạn qua tỉnh Đồng Nai. Mặt bằng trên phạm vi gói thầu vướng GPMB tại các trị trí giao cắt với đường dây điện cao thế, theo đó có 2 vị trí trụ điện 220 kV, 3 vị trí trụ điện 500 kV. Tới nay, mới chỉ tháo gỡ vướng mắc được 2 vị trí trụ điện 220 kV. Việc chậm di dời hạ tầng kỹ thuật không chỉ ảnh hưởng lớn đến tiến độ mà còn gây nguy cơ mất an toàn trong quá trình thi công.
Lãnh đạo một ban quản lý dự án tại TP. Cần Thơ cũng xác nhận tình trạng tương tự tại cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng. Hiện, DATP đoạn qua địa bàn TP. Cần Thơ có 4 vị trí đường điện 220 kV chưa di dời. Nút thắt này khiến nhà thầu phải thi công cầm chừng, không thể tăng tốc để kịp mục tiêu thông xe kỹ thuật cuối năm 2025.
Theo đánh giá của một số ban quản lý dự án, nếu không hoàn tất GPMB trong tháng 12/2025, nhà thầu không thể triển khai đồng bộ các mũi thi công. Nhiều gói thầu chỉ cần “một vị trí điện lực” hoặc “một hộ dân chưa đồng thuận” cũng có thể làm chậm tiến độ chung toàn tuyến.
