 |
| Nhiều gói thầu mua sắm thiết bị công nghệ phải hủy vì hồ sơ mời thầu đưa ra những yêu cầu gây hạn chế cạnh tranh. Ảnh: Tường Lâm |
Mới đây, Gói thầu Mua sắm thiết bị công nghệ thông tin năm 2025 cho Trung tâm Y tế huyện Gia Bình (tỉnh Bắc Ninh) ghi nhận kiến nghị của nhà thầu về một số yêu cầu trong HSMT bị cho là gây hạn chế cạnh tranh. Theo phản ánh, HSMT quy định những tổ hợp thông số kỹ thuật chỉ phù hợp với một số sản phẩm cụ thể của một hãng sản xuất, như thiết bị máy chủ PACS (định hướng hãng HPE), màn hình y tế công nghệ ADS (độc quyền của hãng Barco) hay bình cầu chữa cháy được chỉ định mã sản phẩm rõ ràng. Những yêu cầu này khiến nhiều nhà thầu cho rằng, đây là một cuộc cạnh tranh không công bằng khi HSMT đã “ngầm” chỉ định một thương hiệu, hãng sản xuất nhất định, vi phạm khoản 6 Điều 16 và khoản 3 Điều 44 Luật Đấu thầu 2023 (sửa đổi 2025). Hệ quả, Gói thầu bị hủy để điều chỉnh lại HSMT cho phù hợp, khiến thời gian thực hiện bị kéo dài.
Trường hợp tại Trung tâm Y tế huyện Gia Bình không phải là cá biệt. Nhiều gói thầu trên cả nước, đặc biệt trong lĩnh vực mua sắm thiết bị công nghệ... cũng phải hủy vì lý do tương tự.
Ngày 15/7/2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM ra quyết định hủy thầu Gói thầu Thi công xây dựng và cung cấp, lắp đặt thiết bị trạm quan trắc nước mặt và nước dưới đất tự động, liên tục thuộc Dự án Đầu tư mở rộng hệ thống quan trắc, chia sẻ cơ sở dữ liệu và quản lý môi trường phục vụ phát triển thành phố thông minh tỉnh Bình Dương (cũ). Quyết định này được ban hành 3 ngày trước thời điểm mở thầu, xuất phát từ kiến nghị của nhà thầu về một số nội dung bất cập trong HSMT. Cụ thể, Bảng quy định thông số kỹ thuật thiết bị trong HSMT yêu cầu nhà thầu có xác nhận thông số kỹ thuật của hãng cho tất cả các hàng hóa mời thầu, trong đó có những hạng mục là hàng hóa phổ thông, thông dụng, phổ biến trên thị trường (tủ điện - bộ lưu điện - hệ thống camera - hệ thống điện, báo cháy, báo khói...). Theo các nhà thầu, yêu cầu này thực chất là một cách diễn giải khác của “giấy phép bán bán hàng, giấy ủy quyền bán hàng của nhà sản xuất hoặc của đại lý phân phối hoặc giấy chứng nhận quan hệ đối tác hoặc giấy cam kết hỗ trợ kỹ thuật, bảo hành của nhà sản xuất hoặc của đại lý phân phối hoặc tài liệu khác có giá trị tương đương”, một nội dung được xác định là hạn chế cạnh tranh theo pháp luật đấu thầu. Ngoài ra, HSMT quy định, đối với trường hợp đề xuất hàng hóa có công nghệ, tiêu chuẩn chất lượng tốt hơn yêu cầu của HSMT, nhà thầu phải đề xuất tài liệu chứng minh là “bảng so sánh có xác nhận của hãng sản xuất thiết bị mà nhà thầu cung cấp”. Trong khi đó, các nhà thầu khẳng định đây là yêu cầu bất khả thi, bởi các nhà sản xuất sẽ không xác nhận các nội dung chứng minh thông số kỹ thuật thiết bị của họ ưu việt hơn nhà sản xuất khác, mà chỉ cấp xác nhận về thông số kỹ thuật của họ bằng việc ban hành catalogue hoặc tài liệu hàng hóa liên quan.
Sau khi hủy thầu, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM yêu cầu đơn vị tư vấn đấu thầu (Công ty TNHH Công nghệ Xây dựng Greencom) phối hợp với đơn vị tư vấn liên quan căn cứ đề nghị làm rõ HSMT của các nhà thầu để rà soát, hoàn thiện HSMT và trình Chủ đầu tư phê duyệt, tổ chức mời thầu lại bảo đảm tiến độ dự án theo kế hoạch.
Tháng 4/2025, Gói thầu số 05 Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình thuộc Dự toán Cụm thông tin đối ngoại tại Cửa khẩu quốc tế đường bộ số I Lào Cai (cầu Hồ Kiều 2) cũng buộc phải hủy thầu do có nhiều sai sót trong HSMT. Theo phản ánh, Gói thầu có tính chất đơn giản, quy mô nhỏ, nhưng HSMT yêu cầu đến 5 vị trí nhân sự chủ chốt (bao gồm: chỉ huy trưởng; cán bộ an toàn lao động, vệ sinh môi trường; cán bộ thi công; cán bộ thi công hệ thống điện; cán bộ kiểm soát chất lượng, thanh quyết toán) là vượt yêu cầu cần thiết, gây tăng chi phí đầu tư. Trên cơ sở kiến nghị của nhà thầu, ngày 21/4/2025, Ban Quản lý khu kinh tế tỉnh Lào Cai (chủ đầu tư) ra quyết định hủy thầu, đồng thời giao đơn vị tư vấn rà soát, điều chỉnh HSMT bảo đảm đáp ứng yêu cầu pháp lý và kỹ thuật.
Không chỉ ảnh hưởng đến môi trường đấu thầu công bằng, minh bạch, tình trạng “lỗi kỹ thuật” trong HSMT còn gây ra những hệ lụy không nhỏ. Trong bối cảnh Chính phủ quyết tâm đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, việc hủy thầu đồng nghĩa với chậm trễ triển khai dự án, hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước suy giảm. Với những dự án mang tính cấp thiết như mua sắm trang thiết bị y tế, trường học, hệ thống công nghệ thông tin phục vụ cải cách hành chính, việc chậm trễ triển khai ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ người dân và hiệu quả vận hành bộ máy nhà nước.
Một số nhà thầu chia sẻ, tình trạng các gói thầu bị hủy thầu do lỗi pháp lý liên tiếp xảy ra tạo ra tâm lý e ngại tham gia, giảm niềm tin vào môi trường đấu thầu công bằng, minh bạch, hạn chế cơ hội cạnh tranh bằng năng lực và giá thành.
Trước thực trạng này, chuyên gia đấu thầu cho rằng, cần có giải pháp nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ soạn thảo HSMT, thường xuyên cập nhật các quy định pháp luật mới, đồng thời kiểm soát chặt chẽ quy trình lập HSMT, tránh việc đưa vào các tiêu chí bất hợp lý. Bên cạnh đó, vai trò giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực đấu thầu, cũng như phản biện, giám sát từ cộng đồng, đặc biệt là từ doanh nghiệp, báo chí cần được tăng cường hơn nữa.
