|
| Nhiều nhà đầu tư, quỹ đầu tư quốc tế quan tâm đến việc nhượng quyền kinh doanh tài sản hạ tầng được đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước. Ảnh: Lê Tiên |
Vì sao chưa hấp dẫn?
Theo ông Phan Vinh Quang, Giám đốc quốc gia Dự án Các cơ hội mới nổi tại châu Á (AEO) thuộc Cơ quan Hợp tác quốc tế Hoa Kỳ, nhu cầu tìm kiếm các cơ chế và công cụ tài chính mới để mở rộng các nguồn vốn đầu tư hạ tầng ở Việt Nam ngày càng tăng. Ở nhiều quốc gia, các khoản vay ngân hàng hầu như chỉ được sử dụng trong giai đoạn xây dựng có rủi ro cao của dự án. Những khoản vay này có thể được thay thế một phần bằng các công cụ tài chính khác sau khi dự án bắt đầu tạo ra tiền mặt. Các nhà đầu tư tổ chức, bao gồm quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm và quỹ đầu tư quốc gia, với mức độ chấp nhận rủi ro thấp và tầm nhìn đầu tư dài hạn, là nguồn tài chính lớn cho dự án hạ tầng và có thể là nguồn thay thế tiềm năng để tài trợ cho hạ tầng ở Việt Nam. Điều nhà đầu tư cần là những chính sách, ưu đãi và dự án phù hợp. Các nhà đầu tư tổ chức quan tâm đến các tài sản này vì các đặc điểm đầu tư thuận lợi như cạnh tranh thấp, dòng tiền ổn định và có thể dự đoán được trong dài hạn (10, 20, 30 năm và có thể là lâu hơn nữa) cho phép cân đối được dòng tiền và phòng ngừa rủi ro lạm phát. Tuy nhiên, các nhà đầu tư tổ chức cần những sản phẩm tài chính phù hợp và môi trường thuận lợi cho việc đầu tư của họ.
Ông Quang chia sẻ, Việt Nam đang thiếu danh mục các dự án hạ tầng tốt; các dự án hạ tầng của Việt Nam không theo tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội và quản trị) quốc tế, trong khi ngày càng nhiều nhà đầu tư đặt yêu cầu này ngang hàng với yếu tố lợi nhuận. Tiếp đó là những lo ngại về khuôn khổ pháp lý hiện hành, bao gồm: sự thay đổi trong chính sách và pháp luật; phê duyệt và cấp phép; chuyển đổi ngoại tệ; bảo đảm thực hiện nghĩa vụ của các cơ quan chính phủ; giải quyết tranh chấp quốc tế và thi hành phán quyết trọng tài; các khoản thanh toán chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.
Từ góc độ nhà đầu tư quốc tế, ông David John Whitehead, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Australia tại Việt Nam (AusCham Việt Nam) và là thành viên HĐQT của Tập đoàn Mavin chia sẻ, nhà đầu tư Australia rất quan tâm đến lĩnh vực hạ tầng cũng như triển vọng tham gia dự án PPP tại Việt Nam. Ông nhấn mạnh, với nhà đầu tư nước ngoài, quan trọng nhất là vấn đề minh bạch: minh bạch trong quản lý dự án, lựa chọn nhà thầu, cơ chế thanh toán, cơ chế chuyển giao tài sản… Đồng thời, các bên cần tuân thủ thực hiện đúng thời hạn, cam kết đặt ra theo khung thời gian đã xác định. Nếu không có 2 yếu tố minh bạch và đúng thời hạn, rất khó cho những tập đoàn lớn tham gia dự án PPP hạ tầng.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) nhận định, việc huy động nguồn vốn tư nhân, nhất là nguồn vốn nước ngoài cho các dự án PPP còn nhiều khó khăn. Phần lớn dự án PPP được triển khai giai đoạn trước thuộc lĩnh vực giao thông đường bộ chỉ thu hút nguồn vốn tín dụng trong nước. Thực tiễn triển khai các dự án PPP hạ tầng lớn, quan trọng trong lĩnh vực năng lượng và giao thông trong thời gian qua cho thấy, hầu hết tổ chức tín dụng nước ngoài đều yêu cầu cơ chế bảo lãnh rủi ro về lưu lượng, doanh thu, chuyển đổi ngoại tệ, quy hoạch… Tuy nhiên, cơ chế, chính sách và nguồn lực để bảo lãnh các rủi ro nêu trên chưa sẵn sàng.
 |
Cần xây dựng một danh mục dự án hạ tầng bền vững, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế để thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Ảnh minh họa: Lê Tiên |
Chọn dự án tốt để xúc tiến đầu tư
Bộ KH&ĐT cho biết, qua nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, việc nhượng quyền kinh doanh tài sản hạ tầng đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước có thể thu hút được các nhà đầu tư, quỹ đầu tư quốc tế và giải quyết được các khó khăn của thị trường vốn vay thương mại cho các dự án PPP tại Việt Nam hiện nay do không còn rủi ro trong giai đoạn xây dựng.
Bộ KH&ĐT đề xuất các giải pháp trong ngắn hạn gồm lựa chọn 2 - 3 công trình đường bộ cao tốc đã hoàn thành xây dựng và tổ chức xúc tiến đầu tư đến các nhà đầu tư, quỹ đầu tư quốc tế. Song song với đó, hoàn thiện quy định chi tiết hướng dẫn thực hiện loại hợp đồng O&M, bảo đảm đồng bộ với pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công; nâng cao năng lực của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc chuẩn bị và quản lý các dự án PPP.
Cần hoàn thiện cơ chế, chính sách về PPP, nâng cao chất lượng lựa chọn, lập dự án PPP, bảo đảm lựa chọn được dự án khả thi, hấp dẫn các nhà đầu tư trong và ngoài nước, trong đó lưu ý các quy định và điều kiện về dự án xanh và bền vững để bảo đảm phù hợp với xu hướng đầu tư của tổ chức quốc tế.
Về lâu dài, khi thị trường PPP ổn định và có nhiều dự án PPP khả thi, Bộ KH&ĐT cho rằng, cần có giải pháp để thu hút dòng vốn quốc tế từ các quỹ đầu tư vào những dự án PPP thuộc lĩnh vực khác và dự án mới chưa được Nhà nước đầu tư. Theo đó, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách về PPP, nâng cao chất lượng lựa chọn, lập dự án PPP, bảo đảm lựa chọn được dự án khả thi, hấp dẫn các nhà đầu tư trong và ngoài nước, trong đó lưu ý các quy định và điều kiện về dự án xanh và bền vững để bảo đảm phù hợp với xu hướng đầu tư của tổ chức quốc tế. Xây dựng danh sách dự án PPP tiềm năng trong từng giai đoạn, đáp ứng yêu cầu, điều kiện, phù hợp với xu hướng đầu tư của các tổ chức quốc tế. Nghiên cứu sự cần thiết và khả thi của việc hình thành Quỹ đầu tư và tái đầu tư các công trình đường cao tốc (tương tự quỹ của Ấn Độ hoặc Indonesia) để quản lý nguồn thu từ nhượng quyền các công trình thông qua hợp đồng O&M và tái đầu tư khoản tiền đó vào các dự án, công trình mới.
Ông Phan Vinh Quang nhấn mạnh, để thu hút nhà đầu tư quốc tế vào các dự án hạ tầng ở Việt Nam, Chính phủ cần chuẩn bị một danh mục dự án đầu tư bền vững, giới thiệu những công cụ đầu tư có cấu trúc tốt và thúc đẩy việc phát triển thị trường vốn. Cần nâng cao năng lực chuẩn bị dự án để đưa ra thị trường các dự án hạ tầng đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế ESG; tăng cường vận hành và quản lý thị trường vốn để cải thiện niềm tin của nhà đầu tư khi đầu tư vào các công cụ tài chính, chẳng hạn trái phiếu doanh nghiệp hoặc dự án tại Việt Nam; phát triển và cải thiện các dịch vụ hỗ trợ cho thị trường vốn. Bên cạnh đó, cần nâng cao hiệu quả và năng lực của khu vực công trong việc lập kế hoạch dự án, phân bổ nguồn lực và đấu thầu. Nếu không có một danh mục dự án hạ tầng bền vững đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, Việt Nam không thể được coi là điểm đến cho các nhà đầu tư tổ chức.
